Σε κατάσταση πολιορκίας βρίσκεται και επισήμως πλέον το υπουργείο Εθνικής Αμυνας, καθώς οριστικοποιήθηκε από τον υπουργό κ. Βαγγέλη Μεϊμαράκη το νέο εξοπλιστικό προγραμμα-μαμούθ της χώρας, το οποίο θα αρχίσει να «τρέχει» από τον Ιούλιο. Ετσι, κατά τους ερχόμενους καλοκαιρινούς και φθινοπωρινούς μήνες αναμένεται να διεξαχθούν σκληρότατες μάχες, δίπλα στις οποίες οι ελληνοτουρκικές εντάσεις στο Αιγαίο θα μοιάζουν μάλλον απλή υπόθεση. Κι αυτό επειδή, σε αντίθεση με τους Τούρκους, οι «εσωτερικές δυνάμεις δεν πολιορκούν με, αλλά για αεροπλάνα, φρεγάτες ή τουφέκια…
Το νέο ΕΜΠΑΕ, το δεκαετές εξοπλιστικό πρόγραμμα της χώρας, που μόλις έλαβε την τελική του μορφή και «έκλεισε» στα 22,64 δισ. ευρώ, είναι το μεγαλύτερο εξοπλιστικό πρόγραμμα που γνώρισε μέχρι σήμερα η χώρα, με μοναδικό ανταγωνιστή του εκείνο της περιόδου Σημίτη, που ξεκίνησε αμέσως μετά τα Ιμια. Θεμελιώδη διαφορά των δύο προγραμμάτων αποτελεί το ότι στην πραγματικότητα εκείνο της περιόδου Σημίτη δεν ήταν πρόγραμμα, αλλά ένα σύνολο αγορών χωρίς ενιαίο επιτελικό σχεδιασμό και χωρίς σαφή άξονα προτεραιοτήτων.
498 εγγραφές
Το νέο ΕΜΠΑΕ αποτελεί μια εντελώς διαφορετική υπόθεση, καινοφανή για τα ελληνικά εξοπλιστικά δεδομένα, καθώς για πρώτη φορά περιλαμβάνονται σε ένα τέτοιο κατάλογο συντεταγμένες και ιεραρχημένες οι ανάγκες όλων των γενικών επιτελείων. Ο κατάλογος περιλαμβάνει 498 εγγραφές. Τα πάνω από 22 δισ. ευρώ του δεκαετούς προγράματος μοιράζονται ως εξής μεταξύ των γενικών επιτελείων Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας: Το ΓΕΣ παίρνει 8.148,76 εκατ. ευρώ, δηλαδή το 36,93%, το ΓΕΝ 6.016,68 εκατ. ευρώ, δηλαδή το 27,27% και το ΓΕΑ 7.269,81 εκατ. ευρώ, δηλαδή το 32,95%, ενώ το ΓΕΕΘΑ παίρνει το 2,85%, που αντιστοιχεί σε 628, 86 εκατ. ευρώ. Επίσης, ένα πολύ μεγάλο μέρος από το σύνολο του ΕΜΠΑΕ, περίπου 7 δισ. ευρώ, θα δαπανηθεί σε ανάγκες συντήρησης και εκσυγχρονισμού σε αντίστοιχα προγράμματα και στα τρία όπλα.
Το μεγαλύτερο, και με πολύ μεγάλη διαφορά, από όλα τα προγράμματα του ΕΜΠΑΕ, αφορά την προμήθεια νέων μαχητικών αεροσκαφών και μάλιστα είναι «σπασμένο» σε δύο διαφορετικές εγγραφές και προτεραιότητες. Πολύ ψηλά, στην τέταρτη θέση, προβλέπονται 2.810 εκατ. ευρώ για την «απόκτηση αεροσκαφών για αναπλήρωση απωλειών και για αντικατάσταση αεροσκαφών δεύτερης γενιάς και συναφούς εξοπλισμού». Αυτή θα ήταν ούτως ή άλλως και η μεγαλύτερη εγγραφή του νέου ΕΜΠΑΕ, αν δεν υπήρχαν τα… άλλα αεροσκάφη που ακολουθούν… στο βάθος ύστερα από πολλές σελίδες, με αύξοντα αριθμό 415/498 και κόστος 4.750,00 εκατ. ευρώ.
Η περιγραφή του γιγάντιου αυτού προγράμματος έχει ως εξής: «Απόκτηση σύγχρονων αεροσκαφών για αντιμετώπιση απειλής από τη σχεδιαζόμενη απόκτηση των αεροσκαφών JSF από την Τουρκική Αεροπορία και συναφούς εξοπλισμού». Και μόνο το γεγονός της ρητής αναφοράς των JSF σε ένα τέτοιας σημασίας κείμενο, που δεν αφορά τύπους συστημάτων αλλά ανάγκες και έχει συνταχθεί από κοινού από το σύνολο της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας της χώρας, δείχνει ξεκάθαρα τον εξαιρετικά υψηλό βαθμό κινδύνου που δημιουργεί για την Ελλάδα η απόκτηση του JSF από την Τουρκία, του μοναδικού, μαζί με το F22, αεροσκάφους που χαρακτηρίζεται πλέον «πέμπτης» γενιάς. Ενός αεροσκάφους που θα φέρει στο Αιγαίο την τεχνολογία στελθ, καταργώντας de facto τη συμβατική χρήση της έννοιας αναγνώριση / αναχαίτηση, καθώς το ίχνος του είναι τέτοιο που δεν μπορούν να το συλλάβουν τα ραντάρ.
Αν όμως το νέο ΕΜΠΑΕ έχει ήδη φωτογραφίσει το επόμενο μαχητικό, δεν συμβαίνει το ίδιο με το λεγόμενο «ενδιάμεσο» πρόγραμμα που φέρει τον αύξοντα αριθμό τέσσερα. Το πού θα κατευθυνούν αυτά τα 2.810 εκατ. ευρώ θα είναι ένα από τα πρώτα πεδία της σκληρής μάχης που θα διεξαχθεί κατά τους αμέσως επόμενους μήνες στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας. Γι’ αυτό και προκαλεί ερωτήματα ο τρόπος που έχει επιλεγεί να «σπάσει» το πρόγραμμα για τα νέα μαχητικά, καθώς, αν ήταν ενοποιημένο, τόσο οι οικονομικές όσο και οι τεχνολογικές διαπραγματευτικές δυνατότητες της Ελλάδας στη διαδικασία απόκτησης ενός συγκεκριμένου τύπου θα ήταν ασφαλώς μεγαλύτερες.
Πολιτικά κριτήρια
Πέρα όμως από τις διαπραγματευτικές απώλειες, εκείνο που απασχολεί πάρα πολύ σοβαρά τα ηγετικά κλιμάκια της Πολεμικής Αεροπορίας είναι όχι μόνον το κόστος, αλλά και οι πολλαπλές επιβαρύνσεις από την πολυτυπία που θα φέρει μια ενδεχόμενη ενδιάμεση αγορά ενός ακόμα τύπου αεροσκάφους για την Π.Α., όπως το Γιουροφάιτερ. Από την άλλη πλευρά, το βασικό επιχείρημα που προβάλλεται για ενδεχόμενη αγορά του Γιουροφάιτερ είναι το λεγόμενο «πολιτικό» κι αυτό τη στιγμή που ήδη στην ίδια τη Γερμανία τίθεται θέμα περικοπών του σχετικού προγράμματος, ενώ στην Αυστρία, και όχι μόνον, έχει προκληθεί έντονη αντίδραση για τη συμμετοχή της χώρας σε αυτό.
Ετσι, οι δύο πρώτες «μεγάλες μάχες» του νέου ΕΜΠΑΕ θα είναι αφενός αυτή για το παράδοξο, «ισορροπιστικό» πρόγραμμα, των 2.810 εκατ. ευρώ για τα «ενδιάμεσα» μαχητικά και αφετέρου εκείνο των φρεγατών που είναι ακόμη πιο ψηλά στις προτεραιότητες, με αύξοντα αριθμό 3 και κόστος 2.200 εκατ. ευρώ. Ομως μία ακόμα εγγραφή, με αύξοντα αριθμό… 293, κόστος 600 εκατ. ευρώ και με τη διατύπωση «υποστήριξη ναυπήγησης προγράμματος νέων φρεγατών» ανεβάζει το σύνολο στα 2.800 εκατ. ευρώ… Ακόμα, πολύ ψηλά στον κατάλογο, στην έβδομη θέση, βρίσκεται η «αναβάθμιση φρεγατών τύπου ΜΕΚΟ» κόστους 200 εκατ. ευρώ.
Παρά το γεγονός ότι το νέο δεκαετές εξοπλιστικό πρόγραμμα της χώρας συντάχθηκε με πρωτόγνωρες για την Ελλάδα διαδικασίες, το γεγονός αυτό, από μόνο του, σε καμιά περίπτωση δεν επαρκεί για να διασφαλίσει τα αποτελέσματα της εκτέλεσής του.
Πρώτον, σε ορισμένες περιπτώσεις δεν καθίσταται απολύτως σαφές το περιεχόμενο ορισμένων εγγραφών, τουλάχιστον στον συγκεντρωτικό κατάλογο, κάτι που γεννά απορίες (λ.χ. υπό ασαφείς τίτλους όπως «υλικά επικοινωνιών», «συστήματα επικοινωνιών», «έργα υποδομής για υποδοχή και υποστήριξη των νέων οπλικών συστημάτων» κ.ο.κ. υπάρχουν εγγραφές με κόστος πολλών εκατομμυρίων ευρώ).
Δεύτερον -και αυτό είναι το πιο ουσιαστικό-, το ΕΜΠΑΕ δεν διασφαλίζει τις βέλτιστες αγορές. Αυτό είναι έργο των μηχανισμών του υπουργείου Εθνικής Αμυνας που θα ενεργοποιηθούν από εδώ και στο εξής, τόσο εντός των επιτελείων, όσο κυρίως μέσω της νεόκοπης διεύθυνσης εξοπλισμών, η οποία δεν έχει ακόμα καν πλήρως στελεχωθεί.
Τελικά, η πορεία του νέου ΕΜΠΑΕ θα εξαρτηθεί από τη συγκρότηση των σχετικών επιτροπών, αλλά και από τις διαδικασίες που θα επιλεγούν στο πλαίσιο του νέου νόμου για τους εξοπλισμούς, σε μια πολιτικά ιδιαίτερα κρίσιμη προεκλογική χρονιά, με όλους τους κεντρικούς «παίκτες» που πρωταγωνίστησαν στο παρασκήνιο της πρωτοφανούς διασπάθισης του δημοσίου χρήματος σε άχρηστους εξοπλισμούς της σημιτικής περιόδου να βρίσκονται πάντα δραστήρια παρόντες, ετοιμοπόλεμοι στις επάλξεις.