Σημαντικές μειώσεις στις καλλιεργούμενες εκτάσεις έφερε ο πρώτος χρόνος εφαρμογής της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) στην Ελλάδα. Αν και οι περισσότεροι τηρούν στάση αναμονής, είναι φανερό ότι αρκετοί διάλεξαν να πάρουν τα χρήματα και να «κάτσουν σπίτι τους» τουλάχιστον προς το παρόν.
Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στις εκτάσεις που καλλιεργούνταν με καπνό, οι οποίες φτάνουν ή και ξεπερνούν το 50%. Σε κάποιους νομούς, μάλιστα, η καπνοκαλλιέργεια φέτος είναι «είδος προς εξαφάνιση».
Οσον αφορά το βαμβάκι, όπως φαίνεται, οι καλλιεργούμενες εκτάσεις θα κυμανθούν περίπου στα ίδια επίπεδα. Σε κάποιες καλλιέργειες έχει παρατηρηθεί αύξηση των καλλιεργούμενων στρεμμάτων· αυτό θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως «στροφή» των παραγωγών σε άλλα είδη, ωστόσο είναι πιθανό να πρόκειται και για απλή συγκυρία.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις των Διευθύνσεων Αγροτικής Ανάπτυξης 16 αγροτικών νομών (Κοζάνης, Ξάνθης, Λάρισας, Ηλείας, Καρδίτσας, Κιλκίς, Αιτωλοακαρνανίας, Φθιώτιδας, Βοιωτίας, Τρικάλων, Μαγνησίας, Σερρών, Ροδόπης, Πιερίας, Πέλλας και Εβρου) σημειώνεται έως και 46% μείωση στις καλλιεργούμενες εκτάσεις. Σε ορισμένες περιοχές όπως τα Γιαννιτσά, οι παραγωγοί άλλαξαν την καλλιέργεια του καπνού και έβαλαν ζαχαρότευτλα, αραβόσιτο και βαμβάκι.
Μείωση της τάξης του 15% σημειώθηκε, επίσης, στις εκτάσεις που καλλιεργούνταν με σκληρό στάρι, ενώ στις καλλιέργειες καλαμποκιού η μείωση άγγιξε το 18%. Μειώθηκαν επίσης κατά 4% οι εκτάσεις όπου καλλιεργούνταν βιομηχανική ντομάτα, κυρίως για το λόγο ότι πέρυσι οι παραγωγοί αντιμετώπισαν πολλά προβλήματα στην απορρόφηση του προϊόντος από τη βιομηχανία.
Αύξηση σε σχέση με πέρυσι (περίπου κατά 35%) παρατηρήθηκε στις καλλιεργούμενες εκτάσεις με μαλακό σιτάρι, με κριθάρι (14%) και με ηλίανθο (11%). Ωστόσο, οι αυξήσεις αυτές δεν πρέπει προς το παρόν να ερμηνευθούν ως σαφή τάση αλλαγής προς συγκεκριμένες καλλιέργειες. Σύμφωνα με τη νέα ΚΑΠ, οι παραγωγοί λαμβάνουν το μέσο όρο των επιδοτήσεων που έπαιρναν την τριετία 2000-2002 ως «ενιαία ενίσχυση», ανεξάρτητα από το είδος και το ύψος της παραγωγής.
Σε πολλές περιπτώσεις όμως επέλεξαν άλλες καλλιέργειες (καλαμπόκι, τριφύλλι, σιτάρι) από αυτές που καλλιεργούσαν πριν, όχι για την εμπορική αξία του προϊόντος, όσο γιατί είχε κυκλοφορήσει η φήμη ότι αν τα χωράφια μείνουν ακαλλιέργητα δεν θα πάρουν την «ενιαία ενίσχυση» (αποσυνδεδεμένη ενίσχυση). Μέχρι λοιπόν να δοθούν οι αναγκαίες διευκρινίσεις τα χωράφια είχαν ήδη σπαρεί.
«Είδος προς εξαφάνιση» η καπνοκαλλιέργεια
Η καλλιέργεια που επλήγη περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη με την εφαρμογή της νέας ΚΑΠ και την αποδέσμευση της ενίσχυσης από την παραγωγή είναι αναμφισβήτητα ο καπνός. Οπως ήταν αναμενόμενο, πολλοί καλλιεργητές, δεδομένων των χαμηλών τιμών του προϊόντος, προτίμησαν να πάρουν τα χρήματα της ενιαίας ενίσχυσης και να σταματήσουν να καλλιεργούν.
Από τους περίπου 114.000 τόνους καπνών που παρήγαγε η χώρα, ο πρόεδρος της Καπνικής (Κεντρική Κλαδική Συνεταιριστική Ενωση Καπνού) κ. Θεόδωρος Ιορδανίδης υπολογίζει ότι η φετινή σοδειά θα φτάσει μόλις τους 25.000 τόνους, σημειώνοντας μείωση έως και 80%. Ενα ποσοστό μείωσης όχι ακόμη οριστικό, αφού, όπως τονίζει, «η φετινή χρονιά, η πρώτη κατά την οποία εφαρμόστηκε η νέα ΚΑΠ, ήταν χρονιά ανίχνευσης. Οι παραγωγοί έφυγαν από τα καπνά, αλλά δεν ήταν έτοιμοι να μπουν και σε άλλη καλλιέργεια».
Οι παραγωγοί πήραν τα χρήματα της ενιαίας ενίσχυσης, αλλά η εμπορική αξία του προϊόντος δεν είναι τέτοια που να τους συμφέρει να καλλιεργήσουν. «Οταν η εμπορική τιμή είναι δεκαοχτώ λεπτά το κιλό και η επιδότηση 3 ευρώ, καταλαβαίνεις πως δεν συμφέρει να καλλιεργήσεις. Χρειάζεται να πουλήσεις ένα δέμα καπνό για να πιείς ένα καφέ», τονίζει χαρακτηριστικά.
Οι ποικιλίες που καλλιεργήθηκαν φέτος ήταν κυρίως «Μπασμάς» και «Κατερίνη», ενώ τα «Βιρτζίνια» που πέρυσι ήταν 47.000 τόνοι, φέτος θα καλλιεργηθούν σε ελάχιστα στρέμματα.
Ο κ. Μιχάλης Πασχαλίδης, πρόεδρος της ομάδας καπνοπαραγωγών Ξάνθης, εξηγεί γιατί οι περισσότεροι δεν καλλιέργησαν φέτος «Βιρτζίνια». «Πέρυσι πούλησα 0,30 ευρώ το κιλό τα «Βιρτζίνια» και πήρα επιδότηση 2,80. Δεδομένου ότι φέτος παίρνουμε την επιδότηση ακόμα και αν δεν καλλιεργούμε καπνά και η καλλιέργεια έχει έξοδα περίπου 1,30 το κιλό, είναι φανερό ότι δεν θα συνέφερε να καλλιεργήσει κάποιος». Οπως προσθέτει, υπήρχαν χρονιές που η εμπορική τιμή στην οποία πούλησε τα καπνά του έφτασε το 1,50 ευρώ το κιλό, όμως «τα τελευταία τέσσερα χρόνια η τιμή που δίνουν οι βιομήχανοι πέφτει συνέχεια. Αν η τιμή ανέβει, δεν αποκλείεται του χρόνου να ξαναβάλω «Βιρτζίνια»».
Υπό εξαφάνιση
Οι παραγωγοί της Ξάνθης επιμένουν στο «Μπασμά» καθώς δεν υπάρχει άλλη δυναμική καλλιέργεια. Το τοπίο είναι εντελώς διαφορετικό στην Αιτωλοκαρνανία, όπου η καπνοκαλλιέργεια είναι φέτος είδος υπό εξαφάνιση. Η περιοχή παρήγαγε περίπου 25.000 τόνους καπνά, κυρίως Βιρτζίνια, καλλιεργώντας περίπου 70.000 στρέμματα. Φέτος κανένας δεν καλλιέργησε. «Τα μισά χρήματα από αυτά που παίρναμε για την επιδότηση τα δίναμε στην καλλιέργεια», τονίζει ο πρόεδρος της Ενωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Αγρινίου κ. Θωμάς Κουτσουπιάς. Είναι όμως αισιόδοξος. «Σε δύο τρία χρόνια οι παραγωγοί θα έχουν μεγαλύτερο εισόδημα από αυτό που είχαν πριν. Η Ενωση έχει ήδη κάνει σοβαρά βήματα» λέει. Η Ε.Ε. σε συνεργασία με ιδιώτες, Ελληνες και Ισπανούς, έχει συστήσει την εταιρεία Ελαιοκομική Α.Ε. προκειμένου να προχωρήσει στη συσκευασία, διάθεση και εμπορία ελαιολάδου σε συνεργασία με την Αgromiliora Catalana Α.Ε.
«Τον Οκτώβριο θα φυτευτούν 300 στρέμματα με ελιές χαμηλού σχήματος, που μπορούν να συλλεγούν μηχανικά και την άνοιξη άλλα 1.800 στρέμματα», εξηγεί ενώ ήδη έχει κλειστεί συμφωνία με την πολυεθνική εταιρεία για τη διάθεση του προϊόντος. Ταυτόχρονα η Ε.Ε. σε συνεργασία με τον συνεταιρισμό Σπαραγγοπαραγωγών Αγρινίου εφαρμόζει πρόγραμμα πειραματικών καλλιεργειών. «Δοκιμαστικά καλλιεργούνται 50 στρέμματα με κεράσια, μήλα, αχλάδια και δαμάσκηνα, ώστε να δούμε τι συμφέρει. Σε τρία χρόνια θα μπορούμε να προτείνουμε στους παραγωγούς τι να καλλιεργήσουν», εξηγεί ο κ. Κουτσουπιάς. Δεν αποκλείει να φυτευτούν ξανά καπνά αν ανέβουν οι τιμές, «όμως η καπνοκαλλιέργεια δεν θα έχει ποτέ το ίδιο μέγεθος στην Αιτωλοακαρνανία».
Επλήγησαν τα ζαχαρότευτλα
Αμεσες ήταν οι συνέπειες της εφαρμογής της νέας ΚΑΠ στην καλλιέργεια ζαχαρότευτλων και κατά συνέπεια την παραγωγή ζάχαρης. Φέτος καλλιεργήθηκαν 240.000 στρέμματα με ζαχαρότευτλα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία – ενώ αναμένονταν να καλλιεργηθούν 340.000. Σημειωτέον ότι πέρυσι είχαν καλλιεργηθεί 520.000. Οπως λέει ο κ. Νίκος Σκοπιανός, πρόεδρος της Ενωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Ροδόπης, «μετά την ανακοίνωση της μείωσης της τιμής λόγω των αποφάσεων στις Βρυξέλλες, καλλιέργησαν πολύ λιγότεροι».
Αν και ως δικαιολογία προβάλλονται και οι κακές καιρικές συνθήκες είναι φανερό ότι η μεταβολή του καθεστώτος για τη ζάχαρη και κυρίως η μείωση κατά 36,5% της τιμής που λαμβάνουν οι παραγωγοί έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Καθώς υπολογίζεται ότι το εισόδημα ανά στρέμμα καλλιέργειας μειώθηκε κατά 70-90 ευρώ, «το οικονομικό κίνητρο δεν είναι πλέον επαρκές, ώστε να καλλιεργήσουν οι παραγωγοί ζαχαρότευτλα», τονίζει ο κ. Σκοπιανός.
Το χειρότερο απ’ όλα, σύμφωνα με τον κ. Σκοπιανό, είναι ότι οι παραγωγοί έχουν πολύ «πεσμένο» ηθικό. Θεωρούν ότι οι αποφάσεις που επηρεάζουν τη ζωή τους έχουν ληφθεί «κάπου αλλού και δεν μπορούν να τις αλλάξουν. Δεν ξέρουν τι θα συμβεί στο μέλλον». Κάποιοι στράφηκαν στο βαμβάκι αλλά, όπως προσθέτει, «υπάρχει πολύ κακό κλίμα, όλοι λένε «ο αγρότης τελείωσε»».
Δεν υπάρχουν λύσεις; «Σε θεωρητικό επίπεδο μπορεί. Ομως στη Ροδόπη είναι δύσκολο να αλλάξουν τα πράγματα», τονίζει.