Κώστας Ν. Ρόζος: «Αρμενίζοντας προς το αμερικανικό όνειρο». Εκδόσεις «Πλοηγός», 2005, σελ. 158, εικ.
Η μετανάστευση από τα κυρίαρχα και επίμαχα κεφάλαια της νεότερης κοινωνικής και οικονομικής ιστορίας του τόπου, ταυτόχρονα και δραματικό σε όλες τις πτυχές του, είναι το θέμα αυτού του αξιοπρόσεκτου πονήματος. Εχει ανθρώπινο χαρακτήρα, παρόλο ότι ασχολείται με πλούσιο πληροφοριακό υλικό. Δίνει μια πολύπλευρη εικόνα του φαινομένου και αγγίζει ανθρώπινες πλευρές του που συγκινούν πάντα. Η ανάγνωσή του αναδίνει μια ειδική συγκίνηση για το παρελθόν, ενώ με ακρίβεια συζητούνται τα πραγματικά στοιχεία που ανέδειξαν το ζήτημα σε πρωτεύουσα νεοελληνική περιπέτεια ανθρώπων, αυτών που άλλαξαν πατρίδα και αυτών που άφησαν πίσω τους. Ηταν πολλοί εκείνοι που αναζήτησαν «στα ξένα» καλύτερη τύχη από εκείνη που η φτώχεια τους είχε καθηλώσει σε ένα μέλλον χωρίς όνειρα. Ονειρο έγινε το φευγιό που υπόθαλψε η φιλόξενη Αμερική και όρισε τύχες και μεταβολές στη ζωή αμέτρητων ξένων. Είναι γραμμένο για τους συντοπίτες του συγγραφέα-ερευνητή, εκδότη στην Αιγείρα της τοπικής εφημερίδας «Ο φρουρός της ανατολικής Αιγιαλείας».
Η εξέταση και μελέτη των στοιχείων αυτής της περιοχής της Αχαΐας που συνιστούν τη μεταναστευτική δραστηριότητα της περιόδου 1902-1924 είναι ευσυνείδητη και αποκαλυπτική. Παραθέτει ο συγγραφέας επίσημους καταλόγους με ονόματα χωριών -πολλά ακόμη τότε με τα σλάβικα και αρβανίτικα ονόματά τους- και των κατοίκων τους που αναγκάστηκαν να «ρίξουν μαύρη πέτρα» στις άλλες που όριζαν το θολό μέλλον τους αλλά δεν ήταν κατάλληλες και να το κτίσουν στέρεα. Μερικά χωριά με αριθμούς μεταναστών που ως ποσοστά σε σχέση με τους πληθυσμούς τους είναι δυσανάλογα: Αιγείρα (40) Ακράτα (159), Ράχοβα (24), Βεργουβίτσα (59), Βερσοβά (106), Βλοβοκά (83), Περθώρι (114), Σελιάνα (92). Ολα μαζί 791! Μεγάλη η αφαίμαξη. Ονοματίζονται και τα ατμόπλοια που τους μετέφεραν, με κυρίαρχο το λιμάνι της Πάτρας ως τόπος αναχώρησης. Αρκετά από αυτά δεν έφθασαν ποτέ στην Αμερική γιατί τα γερμανικά υποβρύχια τα βύθισαν ως εχθρικά. Ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος διέκοψε βίαια πολλά όνειρα.
Η περιγραφή και ανάλυση της οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης της περιοχής βασίζεται στα στοιχεία που ο μυθικός γιατρός και ενθουσιώδης ταξιδευτής στην Πελοπόννησο Χρήστος Κορύλλος άφησε στα περιηγητικά βιβλία του. Οι πολύτιμες και ακριβείς πληροφορίες του, η εξεταστική ματιά του, το γλαφυρό το ύφος του πιέζουν για μια επανέκδοσή τους. Ο κ. Ρόζος ταξίδεψε στην Αμερική και μελέτησε τις λίστες των αφιχθέντων συμπατριωτών του στο νησάκι της Νέας Υόρκης Ελλις, ο μαρτυρικά ιστορικός τόπος για όσους πέρασαν τις πύλες του για τον Νέο Κόσμο. Εντόπισε εκεί ονόματα -κατά κανόνα αλλοιωμένα- ανθρώπων και χωριών προέλευσης και μεταφέρει πολλές πληροφορίες άγνωστες ή ξεχασμένες σήμερα των δραματικών ωρών που περίμεναν τους ονειροπόλους μέχρι να ριζώσουν κάπου ως μέλη της ξενιτιάς. Η αναφορά σε περιπτώσεις και προσωπικές περιπέτειες είναι αυτή που δίνει πρόσθετο ενδιαφέρον στο αξιοπρόσεκτο βιβλίο. Το θέμα της μετανάστευσης έχει εισχωρήσει βαθιά στην ψυχή του λαού μας, την έχει βασανίσει και γι’ αυτό παραμένει ζωντανό ως ανάμνηση και δονεί όταν ιστορείται.