Γαλούχησαν, διαπαιδαγώγησαν και στήριξαν διαφορετικές γενιές σε δύσκολες κοινωνικά εποχές. Παλιά περιοδικά και λαϊκές φυλλάδες, ξεχασμένα ίσως στο πατάρι του πατρικού μας και άλλα σε παλαιοπωλεία της Αθήνας, ο «Μικρός Ηρωας», η Χοντρή του «Θησαυρού», το «Χτυποκάρδι», η «Διάπλαση των Παίδων», η «Μάσκα», τα «Κλασικά εικονογραφημένα», ακόμη και οι Βίοι Αγίων, μπορεί να μην έχουν θέση στην εποχή του λάιφ στάιλ, κουβαλούν όμως όλα τους ένα μύθο.
Η αξία τους είναι καθαρά συναισθηματική. Δεν χρειάζεται, όμως, ούτε στο πατάρι να στριμωχτείτε ούτε να κάνετε βόλτες στα παλιατζίδικα του Μοναστηρακίου. Αρκεί μια επίσκεψη στο Μουσείο Μαρίκα Κοτοπούλη στου Ζωγράφου. Η έκθεση «Εκαστον φυλλάδιον δραχμαί δύο» θα σας ανταμείψει. Περιλαμβάνει 600 από τα πιο αντιπροσωπευτικά περιοδικά που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα από το 1863 έως τη δεκαετία του ’50, υλικό από τη συλλογή του Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου, αλλά και από τους χάρτινους «θησαυρούς» που μαζεύει χρόνια ο διευθυντής του μουσείου, Μιχάλης Ιερωνυμίδης.
Εκεί, λοιπόν, στην οδό Αλέκου Παναγούλη 17 στου Ζωγράφου, μέχρι τον Νοέμβριο λειτουργεί με ελεύθερη είσοδο η έκθεση, ενώ ετοιμάζονται δύο καινούργιες να τη διαδεχτούν, σε συνεργασία με το ΕΛΙΑ και πάλι. Η πρώτη είναι αφιερωμένη στα παλιά παιχνίδια και η δεύτερη στις φιγούρες του θεάτρου σκιών.
Η ιδέα ξεκίνησε από την ανακαίνιση του χώρου. Το μουσείο και το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου στεγάζεται στην εξοχική κατοικία της μεγάλης ηθοποιού – γι’ αυτό άλλωστε πήρε το όνομά της, λέει στην «Κ» ο διευθυντής του μουσείου. «Χτίστηκε το 1923, αλλά η ιστορία του είναι μεγάλη. Την περίοδο της Κατοχής πέρασε στα χέρι των Γερμανών, ενώ αργότερα συνδέθηκε με το Αστυνομικό Τμήμα της περιοχής, πριν περάσει στα χέρια του δήμου στις αρχές του ’90». Η αλλαγή χρήσης του χώρου κάλυψε πολλά εντυπωσιακά σημεία του. Οπως την παλιά ξύλινη σκάλα που την κάλυψε η λαδομπογιά.
Διά τας κυρίας
«Ηρωες που ζούσαν στις κουζίνες, πίσω από έπιπλα, κρύβονταν σε σκοτεινές γωνιές και ο ίσκιος τους συντρόφευε τους αναγνώστες, δίνοντας στην καθημερινότητά τους χρώμα από τα λιθόγραφα εξώφυλλα των φθηνών περιοδικών», σημειώνει ο κ. Ιερωνυμίδης, ενώ ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Κέντρου Δ. Αμπαζής σχετίζει την εποχή των εντύπων με την ανθρωπιά του κόσμου. Περιοδικά που εξέφραζαν συγκεκριμένη αισθητική αλλά και τον κοινωνικό αντίκτυπο της εποχής, τη θέση της γυναίκας κ.λπ. Στην «Οικιακή εφημερίδα» του 1893 η στήλη «Πώς μορφώνομεν τους υπηρέτας μας» συμβουλεύει τις ευκατάστατες κυρίες τις εποχής: «Ουδέν δυσκολότερον της μορφώσεως υπηρετών. Η παιδαγωγική επιστήμη είναι μηδέν έναντι των δυσχερειών, ας παρουσιάσει η μόρφωσις υπηρετών. Εκεί λαμβάνετε προς μόρφωσιν ζύμην τρυφεράν και εύπλαστον το παιδίον. Εδώ έχετε ήδη γυναίκα και άνδρα ώριμον, με έξεις, με αρχάς, με συνηθείας, κατά το πλείστον αντιθέτους προς τας απαιτουμένας διά το έργον των, διά την θέσιν, ην κατέχουν εν τη οικία, διά την σχέσιν, ήτις αναγκαίως αναπτύσσεται μεταξύ αυτών και ημών».
Ανταγωνισμός
Τα λαϊκά αστυνομικά αναγνώσματα έχουν επίσης μεγάλη ιστορία στον ελλαδικό χώρο από το 1870, την εποχή που κυκλοφορεί σε μορφή φυλλαδίων, από τις εκδόσεις Νομισματίδα της Κωνταντινούπολης η «Συνθήκη Αίματος» με ήρωα τον Ροκαμβόλ, ενώ το 1911 ακολουθούν οι περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς και του Νατ Πίγκερτον από τις εκδόσεις Χριστοφίδης – Χρυσαφίδης. «Τάχιστα οι εκδοτικοί οίκοι ανταγωνίζονται σε εκδόσεις και ήρωες. Τόμοι, φυλλάδια, περιοδικά διαδέχονται το ένα το άλλο. Μεταφράσεις, αποδόσεις και, όχι σπάνια, νοθείες. Ηρωες ανακατεύονται προς τέρψη μεγάλου μέρους αναγνωστών».
Μεταξύ δύο πολέμων
Η άνθηση όλων αυτών των περιοδικών έγινε στο διάστημα ανάμεσα στους δύο μεγάλους πολέμους, υπογραμμίζει ο κ. Ιερωνυμίδης που είναι υπεύθυνος για τον συντονισμό και τα κείμενα της έκθεσης. «Εξετάζοντάς τα πιο προσεχτικά, εύκολα διαπιστώνει κάποιος ότι κοινή συνισταμένη τους είναι η αισθητική αναζήτηση και η πνευματικότητα. Οι υπογραφές ανθρώπων του πνεύματος και της τέχνης, όπως ήταν οι Γρηγόριος Ξενόπουλος, Τίμος Μωραϊτίνης, Τίτος Αινείας, Αλκης Τροπαιάτης, Βασίλης Ρώτας και τόσοι άλλοι, βεβαιώνουν αυτήν την άποψη».