Το μυαλό ενός ηθοποιού «χτυπιέται» εν όσω υποδύεται τον Ερρίκο τον Δ΄ της Γερμανίας, ηγεμόνα του 11ου αιώνα, και νομίζει πλέον πως είναι ο Ερρίκος. Η αδελφή του, για να μην τον κλείσει στο ψυχιατρείο, δημιουργεί γύρω του και συντηρεί ένα περιβάλλον από ηθοποιούς που υποδύονται πρόσωπα οικεία στον Ερρίκο. Η «θεραπεία» διαρκεί 20 χρόνια έως ότου η «χορηγός της παράστασης», η αδελφή, πεθαίνει. Ο γιος της δεν μπορεί να συνεχίσει το παραμύθι και για να αποφευχθεί ο εγκλεισμός σε κλινική ακολουθεί τη συμβουλή ψυχιάτρου να προσπαθήσουν να τον συνεφέρουν με ένα δραματοθεραπευτικό σοκ, όπου θα ζωντάνευαν μέσα από δύο πορτρέτα ο νεαρός Ερρίκος και η αγαπημένη του όπως ήταν τότε. Αλλά κανείς δεν γνωρίζει ότι ο ασθενής έχει συνέλθει από χρόνια και συνέχιζε να ζει το παραμύθι παίζοντας με την παλιά του αγαπημένη, τον φίλο του και εραστή της και τους άλλους γύρω…
Κλασικός Πιραντέλο: Η ζωή μέσα στο θέατρο και το θέατρο μέσα στη ζωή, η τρέλα και το θέατρο ως μέσο αντιμετώπισής της… «Πιραντέλο εξαιρετικά αυτοβιογραφικός μάλιστα, καθώς έγραψε το έργο μετά τον εγκλεισμό της γυναίκας του σε ψυχιατρείο», παρατηρεί ο σκηνοθέτης Δημήτρης Μαυρίκιος. Επανέρχεται πιραντελικός στο Εθνικό μετά την εξαιρετική παράσταση «Εξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» που είχε ανεβάσει πριν από λίγα χρόνια.
Ο «Ερρίκος ο Δ΄» τώρα ανεβαίνει την ερχόμενη Παρασκευή στο Κοτοπούλη με ένα θίασο πρωταγωνιστών, στον οποίο μετέχει και η κ. Αλέκα Παΐζη, υποδυόμενη μάλιστα τη γυναίκα του Πιραντέλο! Νίκος Καραθάνος Ερρίκος, Ολια Λαζαρίδου αγαπημένη του, Αιμίλιος Χειλάκης εραστής της, Γιάννης Βογιατζής παιδαγωγός του Ερρίκου, Κοσμάς Φοντούκης τελετάρχης και Γιάννης Κότσιφας ανιψιός.
Μεγάλο ενδιαφέρον, όπως και σε κάθε παράσταση του εκ του κινηματογράφου καταγόμενου Μαυρίκιου, έχει η όψη της παράστασης, που εδώ υπογράφει ένας Διονύσης Φωτόπουλος: η σκηνή έχει εν μέρει μετατραπεί σε πλατεία, θέατρο εν θεάτρω και ζωή εν θεάτρω… Ο ίδιος έχει φυσικά φτιάξει και τα κοστούμια, μείγμα «εποχής» και του σήμερα, φωτισμοί Λευτέρη Παυλόπουλου, μουσική Στάθη Σκουρόπουλου, κίνηση Αποστολίας Παπαδαμάκη και κινηματογραφικά που προβάλλονται Νάνσης Μπινιαδάκη.
«Οπως στον κινηματογράφο πάντα με έθελγε η μεθοριακή ζώνη ανάμεσα στη μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ», λέει ο σκηνοθέτης, «έτσι και στο θέατρο με θέλγει αυτό το ανάμεσα σε ζωή και σκηνή, κάτι που νομίζω ότι εκπροσωπεί κατ’ εξοχήν ο Πιραντέλο».
Εκτός από τη μετάφραση, που ως συνήθως στα έργα που ανεβάζει έχει κάνει ο ίδιος, έκανε εδώ και «διασκευή» του έργου, επειδή έκρινε αναγκαίες ορισμένες επεμβάσεις: «Η εποχή του σήμερα που ζητάει ο συγγραφέας πρέπει να είναι η εποχή των εκάστοτε θεατών, και όχι του 1921 που γράφτηκε το έργο, γιατί τότε δίνεις στο έργο όχι δύο εποχές, που θέλει ο συγγραφέας -«σήμερα» και «11ος αιώνας»- αλλά τρεις. Η μεταφορά στο σήμερα όμως επιβάλλει ορισμένες αλλαγές όσον αφορά ιδίως το ζήτημα της ιατρικής συμβουλής για δραματοθεραπευτικό σοκ, πράγμα θεμιτό την εποχή εκείνη όχι όμως και σήμερα. Κατά τα άλλα δεν έχει αλλάξει καθόλου η πλοκή του έργου. Η παράσταση έχει επηρεαστεί όμως από βιογραφικά στοιχεία του Πιραντέλο, τη σχέση του ιδίως με την ψυχασθενή γυναίκα του, αλλά και την προσωπική του ιδιότυπη τρέλα».
Ετσι, στην αρχή της παράστασης εμφανίζεται επί σκηνής η Αντονιέτα Πιραντέλο (Αλέκα Παΐζη), παρουσία και ατμόσφαιρα «που διαπερνά σαν σκιά ολόκληρη την παράσταση. Τονίζεται εδώ ιδίως το θέμα των δύο πορτρέτων, που παίζουν σημαντικό ρόλο στο έργο και τα οποία έχουν προκύψει μέσα από την πραγματικότητα του Πιραντέλο: Είχε κι εκείνος στο υπνοδωμάτιο το πορτρέτο της γυναίκας του νέας. «Γιατί δεν το ξεκρεμάς αφού δεν μ’ αγαπάς πια» του είχε πει, «Γιατί εκείνη με έκανε ευτυχισμένο κι εσύ όχι» της απάντησε…».