Το Πρωτοδικείο του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου απέρριψε πρόσφατα την έφεση που είχε ασκήσει η Microsoft για την εις βάρος της απόφαση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Στην πράξη επικυρώθηκε η απόφαση της Κομισιόν (2004) με την οποία η Microsoft είχε καταδικαστεί με το μεγαλύτερο πρόστιμο για αντι-μονοπωλιακή συμπεριφορά (497 εκατ. ευρώ) για κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης της στην αγορά προσωπικών υπολογιστών (PCs), μέσω του λειτουργικού συστήματος Windows, με δύο τρόπους:
– Πρώτον, ενσωματώνοντας το λογισμικό Windows Media Player στο λειτουργικό σύστημα (Operating System, OS) των Windows, οδήγησε ουσιαστικά όλα τα ανταγωνιστικά προϊόντα και εταιρείες εκτός αγοράς.
– Δεύτερον, αρνούμενη να φανερώσει τεχνικές πληροφορίες σχετικά με τα Windows, έθεσε σε πολύ μειονεκτική θέση όλες τις ανταγωνίστριες εταιρείες που χρειαζόντουσαν την πληροφόρηση αυτή προκειμένου τα OS των διακομιστών δικτύων (servers) να επικοινωνούν αρμονικά με το OS των PCs στο οποίο δεσπόζουσα θέση έχουν τα Windows.
Η απόφαση του δικαστηρίου, σύμφωνα με τον κ. Χρ. Γκενάκο, λέκτορα οικονομικών επιστημών στο Cambridge University και επιστημονικό ερευνητή στο Centre for Economic Performance του London School of Economics (LSE) δημιουργεί νέα δεδομένα στην αντι-μονοπωλιακή πρακτική. Ο ίδιος, σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο LSE (http://cep.lse.ac.uk/centrepiece/v12i1/genakos-kuhn-vanreenen.pdf) με τη συνεργασία άλλων πανεπιστημιακών, επικεντρώνεται στην κατηγορία που αφορούσε τους servers δικτύων και τον τρόπο που η εταιρεία μπορούσε, όντας μονοπώλιο στο OS των PCs, ν’ αποκτήσει μονοπώλιο σε μια συμπληρωματική αγορά. Και σύμφωνα με την έρευνα, η Microsoft, ελέγχοντας τα PCs, ήταν σε θέση να τροποποιήσει ουσιαστικά τον κώδικα επικοινωνίας των Windows με ανταγωνιστικά ΟS servers δικτύων, έτσι ώστε αυτά να είναι λιγότερο αποδοτικά από το δικό της. Επικαλούνται μάλιστα e-mail του ιδρυτή της Microsoft Bill Gates προς άλλα στελέχη της εταιρείας το 1997, όπου έγραφε: «Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να χρησιμοποιήσουμε τον έλεγχο που διαθέτουμε στους servers και να δημιουργήσουμε νέα προγράμματα τα οποία θα αποκλείουν συγκεκριμένα τη Sun και την Oracle… η συμμετρία που διαθέτουμε μεταξύ των OS των PCs και των servers είναι ένα πολύ σημαντικό πλεονέκτημα για μας».
Το κρίσιμο ερώτημα είναι: είχε οικονομικά κίνητρα η εταιρεία να κάνει κάτι τέτοιο; Ή πιο γενικά, κάτω από ποιες προϋποθέσεις μία εταιρεία που κατέχει δεσπόζουσα θέση σε μία αγορά (PCs) θέλει να αποκλείσει μια ανταγωνίστρια εταιρεία από μία συμπληρωματική αγορά (όπως αυτή των OS για servers);
Το κύριο επιχείρημα της Microsoft ήταν ότι, όταν κατέχεις δεσπόζουσα θέση σε μία αγορά, δεν έχεις κανένα κίνητρο να μονοπωλήσεις μια συμπληρωματική αγορά. Ολα τα κέρδη μπορεί να τα εκμαιεύσεις το ίδιο αποτελεσματικά αυξάνοντας την τιμή του μονοπωλιακού προϊόντος. Επίσης υποστήριξε ότι η μείωση της αποδοτικότητας των ανταγωνιστικών OS θα ήταν εις βάρος της, καθώς οι καταναλωτές δεν θα ήταν διατεθειμένοι να πληρώσουν ένα ακριβό αντίτιμο για τα Windows. Αντί λοιπόν να προσπαθήσεις να μονοπωλήσεις τη συμπληρωματική αγορά, θα μπορούσες απλά να χρεώσεις μία υψηλότερη τιμή για τα Windows. Επομένως, τα κίνητρα για την είσοδό της στη συμπληρωματική αγορά των OS για servers ήταν η προσφορά ενός καλύτερου προϊόντος.
Συμπερασματικά, η Κομισιόν κατέστησε σαφές ότι η Microsoft είχε τόσο την τεχνολογική δυνατότητα όσο και τα κίνητρα να χρησιμοποιήσει τη δεσπόζουσα θέση που διαθέτει στην αγορά των OS για PCs προκειμένου να αποκλείσει τους ανταγωνιστές της στη συμπληρωματική αγορά των OS για servers.
Και λοιπόν; Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι όλη αυτή η 9χρονη δικαστική διαμάχη έγινε επί ματαίω, καθώς, αφενός μεν η Microsoft έχει κυριαρχήσει και στις δύο αυτές αγορές, αφετέρου έχει ήδη διευθετήσει εξωδικαστικά κάποιες από τις διαμάχες με τους ανταγωνιστές της (π.χ. με τη RealNetworks για $761 εκατ. το 2005). Με άλλα λόγια, έχει νόημα μια αντι-μονοπωλιακή πολιτική σε κλάδους της οικονομίας που εξελίσσονται τόσο ραγδαία;
Η σημασία της δικαστικής αυτής απόφασης, πέρα από την απόδοση δικαιοσύνης, έχει τεράστιες συνέπειες. Πρώτον, επιβάλλοντας στη Microsoft να φανερώσει όλες τις τεχνικές πληροφορίες, είχε ως στόχο να προστατεύσει και να ενισχύσει τα κίνητρα όλων των εταιρειών στην καινοτομία και την παραγωγή νέων προϊόντων δίνοντας ίσες ευκαιρίες εισόδου στην αγορά. Δεύτερον, η νίκη της Κομισιόν στην υπόθεση αυτή θέτει ένα σημαντικό νομικό προηγούμενο που θα λειτουργεί αποτρεπτικά προς οποιαδήποτε εταιρεία με δεσπόζουσα θέση θελήσει να εφαρμόσει στρατηγικές που αποκλείουν τους ανταγωνιστές της από την αγορά.