Κάποιες γυναίκες με τα ζωγραφικά τους ενσταντανέ της σπιτικής ζωής κατάφεραν να γίνουν μέρος του ιμπρεσιονιστικού κινήματος, τον 19ο αιώνα. Δεν ήταν πολλές, όπως ήταν οι άνδρες του ιμπρεσιονισμού, Ντεγκά, Ρενουάρ, Μονέ, Μανέ κ. ά., αλλά είχαν αρκετό ταλέντο για να ξεχωρίσουν. Κι όλες προέρχονταν από τα ανώτερα στρώματα της γαλλικής κοινωνίας.
Η παράλειψη
Η γκαλερί Τέχνης Σιρν της Φρανκφούρτης συγκέντρωσε περί τα 150 έργα 4 γυναικών του ιμπρεσιονισμού -Μπερτ Μορισό, Μαίρη Κάσατ, Εύα Γκονζάλες και Μαρί Μπρακεμόν- σε μια έκθεση που, όπως γράφει ο Κάρτερ Ντάερτι στην «Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν», δίνει την εντύπωση αναδρομικής.
Τι σημαίνει αυτό; Η γκαλερί Σιρν ούτε η πρώτη είναι ούτε η τελευταία που παρουσιάζει έργα των γυναικών ζωγράφων του ιμπρεσιονισμού. Πολλά μουσεία έχουν ήδη πραγματοποιήσει κάτι τέτοιο και όχι μόνο μία φορά. Αλλά εκτός Γερμανίας. Η γερμανική γκαλερί τώρα δεν διασώζει τις γυναίκες αυτές από τη λησμοσύνη, αλλά μπαίνει στη σειρά εκείνων που έχουν παρουσιάσει παρόμοιες εκθέσεις, σε άλλα μέρη του κόσμου. Ετσι παύει και η Γερμανία να υστερεί απέναντί τους.
Επί της ουσίας, κοιτάζοντας κανείς την αυτοπροσωπογραφία της Μπερτ Μορισό από το 1885, εύκολα καταλαβαίνει γιατί το στυλ της είχε αποκληθεί «ιμπρεσιονιστικότερο και του ιμπρεσιονισμού». Πλατιές, ευδιάκριτες πινελιές ζωντανεύουν μια γυναίκα που κοιτάζει στα μάτια τον θεατή, με σταθερό βλέμμα και στα χείλη της να πλανιέται η ιδέα ενός χαμόγελου.
Το σπίτι και η ζωή του ήταν η μεγάλη δεξαμενή θεμάτων για τις ιμπρεσιονίστριες. Με σκηνές όπως η «Νταντά και το μωρό» της Μπερτ Μορισό, ή άλλες με γυναίκες στο μπουντουάρ τους να καλλωπίζονται ή να ντύνονται ή να κάνουν το μπάνιο τους. Το έργο της Μαίρης Κάσατ συμπεριλαμβάνει πολλές προσωπογραφίες άλλων γυναικών. Η Μαρί Μπρακεμόν ζωγράφισε τον γιο της Πιερ και κήπους – τυπικά θέματα για γυναίκες της ανώτερης μπουρζουαζίας στην εξοχή. Οι σκηνές τούτες είναι εντελώς αντίθετες προς την προσφιλή θεματολογία των ανδρών του ιμπρεσιονισμού: Ο Μανέ ζωγράφισε τον σταθμό του Σεν Λαζάρ και ο Ρενουάρ σκηνές με εργαζόμενες γυναίκες. Ομως οι ιμπρεσιονίστριες, όπως το δείχνει και η έκθεση, είχαν στενούς δεσμούς με τους ιμπρεσιονιστές. Η Μορισό ήταν φίλη του Μανέ και παντρεύτηκε τον αδελφό του Ευγένιο και η Κάσατ ήταν μέρος του καλλιτεχνικού κύκλου γύρω από τον Ντεγκά.
Για τον διευθυντή της Σιρν, Μαξ Χολέν, η έκθεση διορθώνει ένα από ετών σφάλμα της πινακοθήκης και μια παράλειψη στον τρόπο με τον οποίο η γερμανική τέχνη αντιμετώπισε τον γαλλικό ιμπρεσιονισμό. Δίνοντας την πρέπουσα σημασία στον ρόλο των γυναικών. Μόνο δύο γερμανικές συλλογές, η μία στη Βρέμη και η άλλη στην Κολωνία, εμπεριέχουν έργα των 4 αυτών γυναικών. Ο Ταμάρ Γκάμπαρ, καθηγητής στο Γιουνιβέρσιτι Κόλετζ του Λονδίνου, με το βιβλίο του «Γυναίκες του Ιμπρεσιονισμού» έχει δώσει το πρότυπο έργο επί του θέματος. Και αυτός υπογραμμίζει ότι η έκθεση τούτη μπορεί μεν να θεωρηθεί πρωτοπόρα για τη Γερμανία, αλλά διόλου για τις ΗΠΑ και τη Γαλλία. Στη Γερμανία το καλλιτεχνικό κλίμα ήταν κάπως συντηρητικό.
Η αποκατάσταση των γυναικών του ιμπρεσιονισμού, ώστε να μη βυθιστούν στη λήθη, ήταν ένα έργο που άλλα μουσεία είχαν αναλάβει καιρό πριν τη συγκέντρωση της συλλογής της Σιρν. Τέτοιες εκθέσεις έχουν γίνει στο Παρίσι το 1993 και στο Μπιλμπάο το 2002, αν και μικρότερων διαστάσεων. Και η Μαίρη Κάσατ, εξαιτίας της ευρύτατης αποδοχής του ιμπρεσιονισμού στις ΗΠΑ, ουδέποτε παρέπεσε στη λήθη.
Τούτων δεδομένων, το επίτευγμα της Σιρν αφορά κυρίως τη Μαρί Μπρακεμόν, τη λιγότερο γνωστή μεταξύ των ιμπρεσιονιστών, ανδρών και γυναικών. Παντρεύτηκε ένα γραφίστα και ζωγράφο πορσελάνης, ο οποίος με τη δυναστική του προσωπικότητα την εξώθησε πρόωρα εκτός ζωγραφικής. Και αυτόν τον βλέπει κανείς, σε κορδωμένη, όπως θα περίμενε πόζα, σε προσωπογραφία από τη γυναίκα του μέσα στο εργαστήρι του. Η Μαρί Μπρακεμόν επιχείρησε και στις εφαρμοσμένες τέχνες και από τα έργα της εκεί η έκθεση συμπεριλαμβάνει τέσσερα πορσελάνινα πιάτα ζωγραφισμένα με πολύχρωμα αγριολούλουδα.
Κατά σειρά
Η έκθεση παρουσιάζει τα έργα όχι θεματικά ή βάσει κάποιων κοινών μοτίβων μεταξύ των 4 γυναικών, αλλά κατ’ άτομο. Τη μία μετά την άλλη. Ο κατάλογος περιέχει χρήσιμες περιγραφές των βασικότερων έργων, αλλά μόνο στα γερμανικά. Η μετάφραση στα αγγλικά ακολουθεί ξεχωριστά και την αποκτά κανείς στην είσοδο.