Δάσκαλε που δίδασκες…
Παρά το γεγονός ότι η Πολιτεία καλεί τους πολίτες να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας στα σπίτια τους, τα κτίρια του ευρύτερου δημόσιου τομέα είναι κυριολεκτικά ενεργειακά «σουρωτήρια», σπαταλώντας τεράστιους πόρους. Οσο για τα αναγκαία μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας, αυτά προωθούνται με εξαιρετικά αργούς ρυθμούς και κρίνονται τελικά ανεπαρκή.
Ο ευρύτερος δημόσιος τομέας «χρησιμοποιεί» περίπου 200.000 κτίρια σε όλη την Ελλάδα. Σύμφωνα με μελέτη του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ), οι ετήσιες ενεργειακές δαπάνες των δημοσίων κτιρίων ξεπερνούν τα 450 εκατ. ευρώ, καταναλώνοντας το 1,66% της συνολικής κατανάλωσης ενέργειας και προκαλώντας το 2% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. «Μπορούμε να μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας στα δημόσια κτίρια κατά 22%, με λογικό κόστος και άμεσες επεμβάσεις. Θα εξοικονομήσουμε 140.000 τόνους πετρελαίου, πάνω από 110 εκατ. ευρώ τον χρόνο, ενώ οι εκπομπές CO2 θα μειωθούν κατά 425 εκατομμύρια τόνους», τονίζει στην «Κ» ο κ. Γιώργος Μαρκογιαννάκης, μελετητής του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. «Σήμερα η κατάσταση είναι απαράδεκτη. Τα κρατικά κτίρια δεν διαθέτουν ηλιακούς θερμοσίφωνες ή άλλα ηλιακά θερμικά συστήματα που παράγουμε στην Ελλάδα. Η σπατάλη, τεράστια. Οταν εξετάσαμε πιο συγκεκριμένα 25 κτίρια του Δημοσίου, καταγράψαμε ενεργειακές καταναλώσεις από 200-400 κιλοβατώρες ανά τετραγωνικό τον χρόνο», συμπληρώνει.
Κι όμως, κανονικά το κράτος θα έπρεπε να πρωτοστατήσει, όχι μόνο για να δώσει το «καλό παράδειγμα», αλλά και γιατί έχει τα οικονομικά μέσα και τον τρόπο (προμήθειες υλικών και συστημάτων) να ανοίξει τον δρόμο σε μιαν άλλη αντιμετώπιση του προβλήματος.
Χωρίς ηλιακούς
«Απεναντίας, σχεδόν όλα τα δημόσια νοσοκομεία δεν διαθέτουν ηλιακούς θερμοσίφωνες, παρ’ ότι χρειάζονται μεγάλες ποσότητες ζεστού νερού. Το ίδιο συμβαίνει και σε πολλά δημόσια κολυμβητήρια», τονίζει ο κ. Μαρκογιαννάκης. Μόνο από ορισμένες χαμηλού κόστους παρεμβάσεις μπορεί να εξοικονομούνται 3-5 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο από τα νοσοκομεία.
Τι κάνει η ελληνική πολιτεία; Πολύ λίγα και πολύ αργά… Αφού καθυστέρησε για χρόνια να ενσωματώσει τις ευρωπαϊκές οδηγίες για την εξοικονόμηση ενέργειας, ψήφισε πέρυσι το νόμο 3661/08 (που αφορά συνολικά την ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων) και τον Ιούνιο του 2008 προχώρησε στην Κοινή Υπουργική Απόφαση για «τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόμηση ενέργειας στο Δημόσιο». Στην ΚΥΑ περιλαμβάνονται θετικά μέτρα, όπως ο αποκλεισμός από τις προμήθειες του Δημοσίου όλων των προϊόντων που δεν έχουν προδιαγραφές πρώτης ενεργειακής κλάσης (ανεξήγητα στους λαμπτήρες επιτρέπεται Α΄ + Β΄ κλάση), η εγκατάσταση αυτοματισμών ελέγχου της κατανάλωσης ενέργειας, η μείωση της απαιτούμενης αέργου ισχύος των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, καθώς και μέτρα οικοδομικής ενίσχυσης της θερμομόνωσης, φυσικής σκίασης κ.λπ. Επίσης, σε κάθε υπουργείο τοποθετήθηκε ενεργειακός υπεύθυνος, με κατεύθυνση να τοποθετηθούν ενεργειακοί υπεύθυνοι σε κάθε δημόσιο κτίριο…
Αλλαγή λαμπτήρων
Τι έχει προχωρήσει ήδη απ’ όλα αυτά; «Δεν έχουμε ακόμα κάποια εικόνα των αποτελεσμάτων που έφεραν τα συγκεκριμένα μέτρα», είπε στην «Κ» ο κ. Κωνσταντίνος Μουσουρούλης, γενικός γραμματέας του υπουργείου Ανάπτυξης, σημειώνοντας ότι το επόμενο διάστημα θα συγκεντρωθούν οι εκθέσεις προόδου. «Ιδιαίτερα σημαντικό εργαλείο για την εξοικονόμηση ενέργειας», λέει ο κ. Μουσουρούλης, «είναι η πρόβλεψη μιας μορφής ενεργειακής ΣΔΙΤ. Δηλαδή, συγκεκριμένες εταιρείες αναλαμβάνουν τις επεμβάσεις για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και στη συνέχεια αμείβονται με βάση τα ποσά που εξοικονομούνται από τους ενεργειακούς λογαριασμούς».
Εντύπωση, πάντως, προκαλεί ότι δεν υπάρχει κάποιο πρόγραμμα αλλαγής των ενεργοβόρων λαμπτήρων, οι οποίοι μάλιστα θα αρχίσουν να αποσύρονται από την αγορά από το φθινόπωρο του 2009. Απουσιάζει όμως και η φιλοσοφία βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής για τα νέα κτίρια. «Ενώ υποχρεώνει στη χρήση φυσικού αερίου, δεν προβλέπεται κάποιο ποσοστό απόκτησης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, όπως για παράδειγμα εφαρμόζει η Ισπανία σε μεγάλα ιδιωτικά και δημόσια κτίρια, με πολύ καλά αποτελέσματα», τονίζει στην «Κ» ο κ. Τάκης Γρηγορίου από την Greenpeace. «Μερικά φωτοβολταϊκά σε κάθε κτίριο θα έδιναν αρκετή από την ενέργεια που απαιτούν τα κλιματιστικά τις καυτές μέρες του καλοκαιριού…».
Πώς θα ανταποκριθεί το Δημόσιο στην υποχρέωση ανταπόκρισης στην ευρωπαϊκή οδηγία 2006/32, η οποία προβλέπει ότι όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. πρέπει να μειώσουν μέχρι το 2016 κατά 9% την ενεργειακή κατανάλωση σε όλους τους τομείς – και στα κτίρια; Η οδηγία αναμένεται να ενσωματωθεί στο ελληνικό Δίκαιο το αμέσως επόμενο διάστημα, αλλά το ερώτημα είναι εάν και πώς θα ενσωματωθεί στην πρακτική κάθε υπουργείου και της κυβέρνησης συνολικά.
Στην Ευρώπη
Στο εξωτερικό, πάντως, προχωρούν σε πολύ πιο τολμηρά μέτρα, ειδικά στον δημόσιο – κρατικό τομέα. Στην Ιρλανδία, για παράδειγμα, έχουν θέσει στόχο μείωσης της ενεργειακής κατανάλωσης στον δημόσιο τομέα μέχρι το 2020 κατά 33% έναντι 20% γενικού στόχου. Στη Μ. Βρετανία ο αντίστοιχος στόχος είναι 30%, ενώ στην Ολλανδία (όπως και στη Μ. Βρετανία) έχουν θέσει στόχους για ενεργειακά ουδέτερα κτίρια (δηλαδή, κτίρια που θα παράγουν τα ίδια την ενέργεια που καταναλώνουν) κεντρικής διοίκησης μέχρι το 2012. Στη μικροσκοπική Μάλτα έχουν θέσει στόχο κάθε υπουργείο να έχει έναν «πράσινο ηγέτη», δηλαδή ένα κτίριο-πρότυπο από άποψη ενεργειακής και περιβαλλοντικής απόδοσης. Στην Ελλάδα αναζητούμε ακόμα «πράσινους ηγέτες».
Η WWF προτείνει βόλτες υπό το σεληνόφως…
Το τελευταίο Σαββατόβραδο του Μαρτίου 2007, πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι και χιλιάδες επιχειρήσεις στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας έσβησαν ταυτόχρονα τα φώτα τους για μία ώρα, σε μία συμβολική κίνηση συμπαράστασης προς τις προσπάθειες που καταβάλλονται να αντιμετωπιστεί η υπερθέρμανση του πλανήτη. Αν ο αριθμός αυτός μοιάζει εντυπωσιακός, ο ρυθμός αύξησης των συμμετοχών στην πρωτοβουλία που ξεκίνησε το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (WWF) προκαλεί δέος. Το 2008, τα 2 εκατομμύρια πολίτες έγιναν 50 εκατομμύρια. Σε όλο τον πλανήτη μιμήθηκαν το παράδειγμα του Σίδνεϊ και συμμετείχαν στην «Ωρα της Γης». Μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως το Κολοσσαίο, και παγκοσμίως γνωστά κτίρια, όπως η Οπερα του Σίδνεϊ, συσκοτίστηκαν, ενώ η κεντρική σελίδα της Google έγινε μαύρη και κάλεσε τους επισκέπτες της να σβήσουν τα φώτα. Στον Καναδά, παρουσιάστηκαν βραδινές εκπομπές στην τηλεόραση υπό το φως των κεριών. Στη Δανία, η βασίλισσα Μαγκρέτ διέταξε να «πέσουν» οι διακόπτες στο παλάτι.
Εξοικονόμηση
Είναι δύσκολο να εξάγει κανείς ασφαλή συμπεράσματα για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της Ωρας της Γης. Αναμφίβολα, η μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος, έστω και για λίγα λεπτά, απαλλάσσει την ατμόσφαιρα από αρκετούς τόνους διοξειδίου του άνθρακα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του WWF, για παράδειγμα, στην Μπανγκόνγκ εξοικονομήθηκαν στη διάρκεια της περυσινής Ωρας της Γης 73 MW και στο Τορόντο 900. Για το 2009, στόχος των διοργανωτών είναι η συμμετοχή ενός δισεκατομμυρίου πολιτών στην πρωτοβουλία, με τις έως τώρα ενδείξεις να δίνουν βάσιμες ελπίδες για την επίτευξή του. Τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, τουλάχιστον 1.500 πόλεις, κωμοπόλεις, χωριά και νησιά, σε ολόκληρο τον κόσμο, είχαν δηλώσει συμμετοχή, με τον αριθμό τους να αυξάνεται συνεχώς. Οι εορταστικές εκδηλώσεις που έχουν προγραμματιστεί υπολογίζονται σε χιλιάδες και όλες τους αναμένεται να αναδείξουν την περιβαλλοντική ευαισθησία των συμμετεχόντων. Στη Μελβούρνη, για παράδειγμα, θα διεξαχθεί ανοικτή συναυλία με ηλεκτρικό ρεύμα που θα παράγεται από ποδηλάτες, ενώ στη Λισσαβώνα οι κάτοικοι θα δειπνήσουν στην ύπαιθρο υπό το φως των κεριών.
Δραστηριότητες
Στην ιστοσελίδα του WWF μπορεί μάλιστα να βρει κανείς χρήσιμες συμβουλές για εποικοδομητικές δραστηριότητες στη διάρκεια της φετινής Ωρας της Γης. Μεταξύ άλλων, η οργάνωση προτείνει βόλτες υπό το σεληνόφως, διήγηση παραμυθιών και ιστοριών τρόμου με φίλους, περιπάτους με τον σκύλο, μπάνιο με αρωματικά κεριά, ρομαντικό δείπνο με τον/την σύντροφό μας, μέχρι και κυνήγι χαμένου θησαυρού. Οι εθελοντές του WWF πιστεύουν ότι οι συμμετέχοντες θα διασκεδάσουν τόσο πολύ, ώστε θα κρατήσουν τα φώτα τους κλειστά και μετά την πάροδο της μίας ώρας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρωτοβουλία δεν χρηματοδοτείται από συγκεκριμένες επιχειρήσεις, αν και πολλές εταιρείες την έχουν υιοθετήσει στο πλαίσιο των προγραμμάτων κοινωνικής ευθύνης τους.
Απλά μαθήματα οικονομίας
Η «διαφορά» όσον αφορά στην εξοικονόμηση ενέργειας ασφαλώς θα μπορούσε να γίνει με συγκεκριμένες πρωτοβουλίες. Το υπουργείο Ανάπτυξης έχει εξαγγείλει την πρόθεσή του να προχωρήσει σε σχετικές ρυθμίσεις, όπως για παράδειγμα η επιδότηση για την αλλαγή των κουφωμάτων. Προς το παρόν, όμως, το πρόγραμμα παραμένει στα χαρτιά. Πάντως και εμείς με μερικές απλές κινήσεις μπορούμε να ξοδεύουμε λιγότερη ενέργεια και συνακολούθως χρήματα. Ενδεικτικά:
Στο σπίτι
– Σβήνουμε όλες τις συσκευές στο σπίτι (βίντεο, τηλεόραση, ραδιόφωνο, υπολογιστή) και δεν τις αφήνουμε στην αναμονή (stand-by). Ενδεικτικά σε μελέτη του ΟΑΣΑ έχει υπολογιστεί ότι το 13% της ηλεκτρικής ενέργειας στο σπίτι καταναλώνεται από συσκευές που βρίσκονται στο stand-by.
– Αντικαθιστούμε τους λαμπτήρες του σπιτιού με άλλους εξοικονόμησης ενέργειας. Είναι ακριβότεροι αλλά σε βάθος χρόνου αποδεικνύονται οικονομικότεροι. Καταναλώνουν μόνο το 1/4 της ηλεκτρικής ενέργειας των συμβατικών λαμπτήρων και έχουν διάρκεια ζωής 4 φορές μεγαλύτερη.
– Σβήνουμε τα φώτα όταν βγαίνουμε από το δωμάτιο.
– Προσέχουμε ώστε οι οικιακές ηλεκτρικές συσκευές που αγοράζουμε να έχουν υψηλή ενεργειακή απόδοση (η κλίμακα είναι από το Α έως G). Μπορεί να τις πληρώσουμε ακριβότερα, αλλά θα εξοικονομήσουμε χρήματα στο μέλλον. Ενδεικτικά ένα παλαιό μοντέλο πλυντηρίου καταναλώνει 2,2 kWh ανά πλύση μιας ώρας. Σε αντιστοιχία ένα πλυντήριο νέας τεχνολογίας καταναλώνει 1,4 kWh. Εξοικονομούμε λοιπόν 208 kWh τον χρόνο ή 17,90 ευρώ (υπολογισμός με βάση το οικιακό τιμολόγιο της ΔΕΗ).
Το πόση ενέργεια καταναλώνει μια συσκευή εξαρτάται επίσης και από το πού είναι τοποθετημένη και πόσο σωστά χρησιμοποιείται. Ενδεικτικά, το ψυγείο θα πρέπει να μη βρίσκεται κοντά σε πηγές θερμότητας και να μην παραμένει για πολλή ώρα ανοιχτό.
– Κατεβάζουμε τον χειμώνα -και ανεβάζουμε το καλοκαίρι- τον θερμοστάτη κατά ένα βαθμό Κελσίου. Τοποθετούμε τέντες. Βοηθούν στη σκίαση και άρα στην εξοικονόμηση ενέργειας για ψύξη. Σε κάθε περίπτωση χρησιμοποιούμε με φειδώ το αιρ κοντίσιον.
– Φροντίζουμε για την καλή συντήρηση του καυστήρα γιατί έτσι θα έχει μεγαλύτερη ενεργειακή απόδοση
– Προσπαθούμε να ανακυκλώνουμε. Με αυτόν τον τρόπο γλιτώνουμε την ενέργεια που χρειάζεται για την παραγωγή εκ νέου των υλικών.
Στο αυτοκίνητο
– Οταν περιμένουμε μέσα στο αυτοκίνητο, σβήνουμε τη μηχανή.
– Ελέγχουμε τα ελαστικά μας ώστε να έχουν τη σωστή ζυγοστάθμιση. Ετσι εξοικονομούμε έως και 5% βενζίνη.
– Βγάζουμε τη σχάρα του αυτοκινήτου όταν δεν μας είναι απαραίτητη.
Θα «σβήσουν τα φώτα» και του Παρθενώνα
Η χώρα μας, από τις πρώτες στην κατάταξη ανταπόκρισης παγκοσμίως, θα συντονιστεί το ερχόμενο Σάββατο στην «Ωρα της Γης». Δεκάδες χιλιάδες Ελληνες δήλωσαν ήδη έτοιμοι να κατεβάσουν τον διακόπτη στις 28 Μαρτίου, στις 8.30 μ.μ. Οι συμμετοχές αυξάνονται συνεχώς και η Ελλάδα βρισκόταν στις πρώτες θέσεις μαζί με την Αυστραλία, τον Καναδά, τη Γαλλία και το Βέλγιο.
Μέχρι στιγμής έχουν δηλώσει «ετοιμοπόλεμοι» περισσότεροι από 280 δήμοι και κοινότητες στην Ελλάδα, 200 επιχειρήσεις, 200 τοπικοί οργανισμοί, 100 σχολεία, 60 φορείς, εκατοντάδες blogs.
Η συμβολική αυτή κίνηση ευαισθητοποίησης απέναντι στην κλιματική αλλαγή ξεκίνησε το 2007 στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας, η ιδέα όμως διαδόθηκε γρήγορα σε όλο τον κόσμο. Στόχος της διοργάνωσης, που στην Ελλάδα προώθησαν το WWF, ο ΣΚΑΪ και η «Καθημερινή», είναι να μεταδώσει το μήνυμα της εξοικονόμησης ενέργειας. H παγκόσμια ανταπόκριση ξεπέρασε τις προσδοκίες όλων και τελικά φέτος, περίπου 1.500 πόλεις σε όλο τον κόσμο λαμβάνουν μέρος. Η ελληνική παρουσία ξεχωρίζει επιπλέον για τη φαντασία και την πρωτοτυπία των εκδηλώσεων που θα λάβουν χώρα. Πολλές δραστηριότητες με συμβολικό χαρακτήρα έχουν σχεδιαστεί: στην Αίγινα οι κάτοικοι θα κάνουν πορεία με κεράκια, στη Ναύπακτο θα δοθεί συναυλία με την ομάδα κρουστών του Νίκου Τουλιάτου, ενώ σε πολλούς ιστορικούς χώρους που φωταγωγούνται για μία ώρα θα «σβήσουν τα φώτα»: ο Παρθενώνας, ο λόφος του Φιλοπάππου, ο Λευκός Πύργος, η Αρχαία Αγορά, ο ναός του Ποσειδώνα στο Σούνιο κ.ά. Παράλληλα, έχει αποφασισθεί η συσκότιση του λιμανιού της Αίγινας, της Υδρας και του Ηρακλείου της Κρήτης.