Οι πρόσφατες ρυθμίσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το κόστος μετάδοσης δεδομένων και γραπτών μηνυμάτων (SMS) μέσω περιαγωγής (roaming) στην κινητή τηλεφωνία, συνιστά άλλο ένα πλήγμα στα υπερκέρδη της συγκεκριμένης βιομηχανίας. Είναι το δεύτερο «χτύπημα» που δέχεται η «κινητή βιομηχανία» μετά τη μείωση των τελών στις κλήσεις μέσω περιαγωγής που εφαρμόσθηκε το 2007 και η οποία θα ενταθεί μετά το 2010.
Οι παρεμβάσεις όμως στο κόστος χρήσης κινητού, δεν περιορίζονται σε ευρωπαϊκό, αλλά και σε εθνικό επίπεδο. Οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές, ακολουθώντας τις συστάσεις της Κομισιόν, προωθούν δραστικές μειώσεις στα τέλη τερματισμού των δικτύων κινητής, δηλαδή στα χρήματα που εισπράττει μια εταιρεία για κάθε κλήση που τερματίζει στο δίκτυό της.
Στην Ελλάδα η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων (ΕΕΤ&Τ) έχει επιβάλει στις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας τη μείωση των τελών αυτών κατά περίπου 50% στην τριετία 2009-2011, με στόχο την 1/1/2011 το τέλος τερματισμού να περιοριστεί σε 4,95 σεντ ανά λεπτό κλήσης. Αλλοι ρυθμιστές λαμβάνουν ακόμη πιο δραστικά μέτρα, όπως η αυστριακή ρυθμιστική αρχή (ΤΚΚ), η οποία μειώνει αναδρομικά από 1/7/2008 τα τέλη τερματισμού στα 4,5 ευρωσέντ/λεπτό, ενώ στόχος είναι μέχρι την 1/1/2011 η χρέωση να περιοριστεί στα 2,1 ευρωσέντ.
Επιπτώσεις
Οι ρυθμίσεις αυτές, βάζουν «βαθιά» το μαχαίρι στα έσοδα και τα κέρδη της κινητής τηλεφωνίας. Η σχετική ρύθμιση της Εθνικής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, σύμφωνα με στελέχη της αγοράς, χονδρικά θα στερεί σε ετήσια βάση έσοδα ύψους 150 εκατ. ευρώ -δηλαδή συνολικά 450 εκατομμύρια ευρώ στην τριετία- και στις τρεις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας. Το νούμερο αυτό θα αντιστοιχεί περίπου στο 10% των ετήσιων εσόδων των τριών εταιρειών κινητής τηλεφωνίας τα οποία, για το 2008 διαμορφώνονται σε περίπου 4,6 δισ. ευρώ.
Από την άλλη πλευρά, η μείωση των τελών περιαγωγής (φωνής και δεδομένων) που επέβαλλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μπορεί να μην επηρεάζει τόσο θεαματικά τα έσοδα, αλλά επηρεάζει ευθέως ανάλογα την κερδοφορία. Καθώς οι συγκεκριμένες επενδύσεις έχουν σχεδόν αποσβεστεί τα όποια έσοδα συνιστούσαν καθαρό κέρδος και μάλιστα είναι ιδιαίτερα υψηλό, αφού οι χρεώσεις τους περιελάμβαναν ισχυρά περιθώρια κέρδους (έως και 400%).
Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία της Κομισιόν, η μετάδοση ενός μεγαμπάιτ (mbyte) πληροφορίας μέσω περιαγωγής κόστιζε στους Ελληνες χρήστες κινητού τουλάχιστον 5,30 ευρώ (χονδρική χρέωση), όταν ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ενωση για την αντίστοιχη χρέωση ήταν 1,68 ευρώ. Επίσης, η μετάδοση ενός SMS μέσω περιαγωγής στην Ε.Ε. από έναν πελάτη ελληνικής εταιρείας κόστιζε (κατά μέσο όρο) 28 ευρωλεπτά, ενώ οι συμφωνίες των παρόχων προβλέπουν χονδρική χρέωση της τάξης των 6 ευρωλεπτών/μήνυμα.
Αύξηση χρήσης
Ομως ουδέν κακόν, αμιγές καλού. Ο περιορισμός του κόστους χρήσης των κινητών, ενθαρρύνει τη χρήση. Πολλοί πελάτες κινητής που δίσταζαν να έχουν ενεργοποιημένα τα τηλέφωνά τους στο εξωτερικό, τώρα είναι περισσότερο «χαλαροί» στη χρήση τους, ειδικά εντός της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Επιπλέον, οι ανώτατες χρεώσεις που θα εφαρμοστούν στη μετάδοση δεδομένων, αναμφίβολα θα ενθαρρύνει τη χρήση των ευρυζωνικών συνδέσεων μέσω δικτύων κινητής τηλεφωνίας (GSΜ).
Ο ανταγωνισμός
Αλλά οι εταιρείες κινητής δεν έχουν να αντιμετωπίσουν μόνον τη ρύθμιση. Η ωρίμαση της αγοράς και ο σφοδρός ανταγωνισμός για μερίδιο αγοράς, μειώνει περαιτέρω τις χρεώσεις. Η επίθεση της Wind στην καρτοκινητή τηλεφωνία στις αρχές του έτους, σύμφωνα με στελέχη της κινητής τηλεφωνίας, εκτιμάται ότι οδήγησε την αγορά σε περαιτέρω απώλεια εσόδων ύψους 150 εκατ. ευρώ. Πελάτες καρτοκινητής (κυρίως νέοι 13-18 ετών) μετακινήθηκαν μαζικά στα νέα πακέτα που πρόσφεραν οι εταιρείες, οι οποίες, αντί 46 ευρώ (Wind) ή 37 ευρώ (Cosmote, Vodafone) τον χρόνο, παρείχαν δωρεάν κάθε μήνα 1.000 λεπτά ομιλίας και 1.000 μηνύματα (SΜS).
«Οσα χάσαμε από τη μείωση των τελών τερματισμού που επέβαλε η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων, άλλα τόσα χάσαμε και από τη συγκεκριμένη προσφορά», σχολίαζε στέλεχος της αγοράς.
Από την άλλη πλευρά, και η περιορισμένης διάρκειας αύξηση της επιδότησης συσκευών στα 300 ευρώ που εφάρμοσε η Vodafone, δημιούργησε νέα ένταση στην αγορά. Γρήγορα απάντησε η Cosmote που πρόσφερε ακόμη και τη συσκευή κινητού τηλεφώνου iPhone αντί 99 ευρώ σε ορισμένα πακέτα συμβολαίου. Οι συγκεκριμένες προσφορές έδωσαν ώθηση στις πωλήσεις κινητών.
Καρτοκινητή
Οι καταναλωτές, ειδικά εκείνοι που ήταν χρήστες καρτοκινητών, μετακινούνται από δίκτυο σε δίκτυο, ανάλογα με την προσφορά κάθε εταιρείας. Για τον λόγο αυτό άλλωστε σε μια χώρα που έχει 11,2 εκατ. κατοίκους, οι εταιρείες αναφέρουν 18,8 εκατομμύρια ενεργές συνδέσεις κινητής. Είναι προφανές ότι πολλές από αυτές, απλώς είναι ανενεργές, καθώς εμφανίζεται μια σημαντική «περιφερόμενη μάζα» συνδρομητών.
Σήμερα, οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας αντιμετωπίζουν το δίλημμα του μεριδίου και της κερδοφορίας. Μια κατά μέτωπο επίθεση για τη διεύρυνση του μεριδίου αγοράς, μπορεί να σημάνει τον δραστικό περιορισμό της κερδοφορίας τους, κάτι στο οποίο δεν έχουν συνηθίσει. Στο παρελθόν, κάθε μείωση των χρεώσεων οδηγούσε σε αναπλήρωση των εσόδων και των κερδών από νέους πελάτες που έμπαιναν στα δίκτυα.
Σήμερα, αυτό είναι απίθανο να συμβεί, καθώς η πραγματική διείσδυση εκτιμάται στο 110% του πληθυσμού της χώρας. Σαν συνέπεια, οποιαδήποτε μείωση στις χρεώσεις με στόχο την προσέλκυση πελατών από τους ανταγωνιστές, εμφανίζεται άμεσα στην κερδοφορία της επιχείρησης. Και δεν είναι μόνον αυτό. Η κρίση κάνει τους καταναλωτές περισσότερο προσεκτικούς στη χρήση του κινητού, η οποία παραμένει ακόμη ακριβή (π.χ. σε σχέση με το σταθερό τηλέφωνο) παρά τις μειώσεις που εφαρμόζονται. Δεν είναι τυχαίο ότι η διοίκηση της Cosmote, κατά την παρουσίαση των αποτελεσμάτων του 2008 τον περασμένο Μάρτιο, απέφυγε να δώσει πρόβλεψη (guidance) για τα έσοδα και τα κέρδη του 2009. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία της δωδεκαετούς ιστορίας της.
Κορεσμός
Ολα τα στοιχεία καταμαρτυρούν ότι η αγορά κινητής στην Ελλάδα έχει φτάσει στο μέγιστο βαθμό ωρίμασης, και πλέον, οι εταιρείες μπορούν να προσδοκούν νέα έσοδα, μόνον από νέες υπηρεσίες ή από «κλέψιμο» πελατών από τους ανταγωνιστές τους. Και καθώς οι Ελληνες καταναλωτές είναι λιγότερο επιδεκτικοί σε νέες υπηρεσίες, οι εταιρείες οδηγούνται στον μονόδρομο των μειώσεων. Αυτό ώς ένα βαθμό είναι ορατό στα αποτελέσματα του 2008, όπου εκτός από τα κέρδη, υπήρξε κάμψη και στα έσοδα, για πρώτη φορά στην ιστορία της κινητής τηλεφωνίας. Και τα έσοδα αυτά δεν θεωρούνται αντιπροσωπευτικά -ίσως τα πραγματικά να είναι χαμηλότερα- δεδομένου ότι τα στοιχεία της Vodafone αναφέρονται στη χρήση που έληξε στις 31/3/2008, δηλαδή προ της κρίσης που εκδηλώθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο.
Δεν αγοράζουν
Υστερα από μια τριετία συνεχούς ανόδου των πωλήσεων συσκευών κινητής τηλεφωνίας, το α΄ τρίμηνο του 2009 οι πωλήσεις κατέρρευσαν (20% έως 30%). Οι καταναλωτές πλέον το «σκέφτονται» να αλλάξουν κινητό και αυτό επηρεάζει και τις πωλήσεις των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας. Ηδη στον ΟΤΕ κάνουν λόγο γα τις μειωμένες πωλήσεις συσκευών από την Cosmote, γεγονός που θα επηρεάσει τα αποτελέσματα α΄ τριμήνου της μητρικής. Προφανώς, το ίδιο ισχύει και για τους άλλους δύο ανταγωνιστές της Cosmote.
Καρτοκινητά
Μέχρι τις 30/6/2010 θα πρέπει να ταυτοποιηθούν οι κάτοχοι-χρήστες καρτοκινητών τηλεφώνων. Αυτό προβλέπει σχέδιο νόμου που ετοίμασε το υπουργείο Μεταφορών & Επικοινωνιών, βάσει του οποίου η ταυτοποίηση αυτή θα γίνει χωρίς κόστος για τους κατόχους των συγκεκριμένων συσκευών. Οι εταιρείες κινητής θα αναλάβουν να ενημερώσουν τους πελάτες τους για τον τρόπο υποβολής των κατάλληλων στοιχείων που θα ταυτοποιήσουν τους κατόχους καρτοκινητών, ενώ για όσους δεν το πράξουν, οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας είναι υποχρεωμένες να διακόψουν τη σύνδεσή τους ένα μήνα μετά την προθεσμία που έχει οριστεί (31/7/2010).
Τα νέα μέτρα υποχρεώνουν τους κατόχους καρτοκινητών να δηλώνουν στις εταιρείες οποιαδήποτε μεταβολή κατάστασης του καρτοκινητού τους (π.χ. δωρεά, απώλεια, κλοπή κ.ο.κ.), καθώς η οποιαδήποτε ανανέωση χρόνου ομιλίας θα συνδέεται τόσο με τον κωδικό αριθμό της κάρτας του κινητού (IMSI), όσο και με τον κωδικό αριθμό της συσκευής (ΙΜΕΙ). Το μέτρο αυτό έχει ως παράπλευρη επίπτωση την αποθάρρυνση των κλοπών καρτοκινητών, καθώς η χρήση του κωδικού ΙΜΕΙ θα κάνει ανιχνεύσιμη τη συσκευή. Για παράδειγμα, θα είναι δύσκολο κάποιος να ενεργοποιήσει μια σύνδεση σε συσκευή η οποία έχει δηλωθεί ότι απωλέσθη ή εκλάπη.
Ωστόσο, όπως αναφέρουν νομικοί παράγοντες, το ζήτημα είναι το ποια αρχή θα αναλάβει να διώξει τα περιστατικά εκείνα για τα οποία αποδεδειγμένα χρησιμοποιούν μια συσκευή που έχει κλαπεί.
Θεματοφύλακας της τήρησης των αρχείων των καρτοκινητών θα είναι η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων, η οποία εξουσιοδοτείται να επιβάλλει πρόστιμα στους παρόχους που δεν τηρούν ακριβή αρχεία κατόχων καρτοκινητών στις βάσεις δεδομένων τους. Μάλιστα, οι εταιρείες θα είναι υποχρεωμένες να διατηρούν τα στοιχεία των κατόχων των καρτοκινητών μέχρι ένα χρόνο μετά την απενεργοποίηση των συσκευών/συνδέσεών τους.