«Ελα», μου είπε πριν από 13 χρόνια η Ανκα Ντιονοσίσιε, μία νεαρή εθελόντρια της οργάνωσης Save The Children, «θέλω να σου γνωρίσω μερικούς ενδιαφέροντες ανθρώπους». Με οδηγεί σε ένα λαγούμι, δίπλα στο λούνα παρκ του Βουκουρεστίου, κοντά στα «ΜακΝτόναλντς» τα απαστράπτοντα σύμβολα της αλλαγής στη μετακομμουνιστική Ρουμανία. Κατεβαίνοντας στα έγκατα της Γης εισπνεύσαμε έναν αέρα ζεστό και βρώμικο και είδαμε σκηνές που μόνον ο Ντοστογιέφσκι θα μπορούσε να περιγράψει. Ενα τσούρμο παιδιά ζούσαν τις άθλιες ζωές τους κουρνιασμένα δίπλα στους αγωγούς. Ο αρχηγός τους, ο Λαουρέντιου, επί χρόνια ζούσε στους δρόμους κερδίζοντας κάποια χρήματα μέσω ναρκωτικών και πορνείας. Τώρα είχε φτιάξει εδώ μια μικρή κοινότητα και τη διηύθυνε. Απαγόρευσε τα ναρκωτικά, την εκπόρνευση και όλοι οι νεαροί ένοικοι έπρεπε να αναζητήσουν δουλειά.
Αυτά ήταν τα χαμένα παιδιά της ρουμανικής επανάστασης του 1989. Κάποια υιοθετήθηκαν στη Δύση. Για τα υπόλοιπα η «απελευθέρωση» από τον κομμουνιστικό ζυγό έλυσε τα προβλήματα.
Το φετινό καλοκαίρι, που σηματοδοτεί την 20ή επέτειο από την επανάσταση που μεταμόρφωσε τη Ρουμανία, αποφάσισε να επιστρέψω στο λαγούμι του Λαουρέντιου. Η επανάσταση γέννησε μεγάλες προσδοκίες και ταυτόχρονα εξέθεσε πολλούς στους νέους κινδύνους της ελεύθερης αγοράς. Κάποιοι μπορούν να ανταποκριθούν οικονομικά στα νέα δεδομένα και να αποκτήσουν όσα αγαθά δεν είχαν καν ονειρευτεί. Οι περισσότεροι, όμως, δεν τα κατάφεραν, γεγονός που κατακερμάτισε την κοινωνία και οδήγησε πολλούς νέους στα ναρκωτικά.
Για τα παιδιά του δρόμου, η ζωή το 2009 είναι όσο δύσκολη ήταν και παλαιότερα. Στα οικεία, πια, λαγούμια, συνάντησα μία γυναίκα που μου είπε να αναζητήσω τον Λαουρέντιου στο λούνα παρκ. Σήμερα ζει σε ένα τροχόσπιτο, σε συνεννόηση με τον διευθυντή του λούνα παρκ και ως αντάλλαγμα του βρίσκει «τους καλύτερους εργάτες». Στην πραγματικότητα πρόκειται για παιδιά του δρόμου που έχουν «καθαρίσει» από τα ναρκωτικά και σήμερα ζουν στις υπόγειες σήραγγες με αντάλλαγμα δουλειά και ένα μικρό μισθό. Ολο το εγχείρημα οργανώνεται από τον Λαουρέντιου και την οργάνωση Save The Children.
Στα έγκατα της Γης, μία κατσαρίδα κρύβεται μόλις αντικρίζει το αδύναμο φως των κεριών. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι ο αέρας δεν όζει πια. Μάλιστα, ο χώρος είναι πολύ καθαρότερος από πολλά σπίτια του Βουκουρεστίου και είναι όμορφα διακοσμημένος με δαντέλες και παλιά ξύλινα έπιπλα.
Εδώ είχα γνωρίσει το 1996 τον Κόλα, ένα σκελετωμένο αγόρι, με το πρόσωπο γεμάτο πληγές, εθισμένο στην κόλλα, καταζητούμενο από την αστυνομία. Κέρδιζε χρήματα με τρόπους που θα προτιμούσα να μην ξέρω. Σήμερα ο Κόλα εργάζεται στο λούνα παρκ. Αφού πέρασε από την ηρωίνη και κάθισε έξι χρόνια φυλακή αποφάσισε να αλλάξει τρόπο ζωής. Σήμερα διαθέτει ένα μικρό διαμέρισμα και σιγά σιγά προσπαθεί να το επισκευάσει.
Ορφανοτροφείο
Πολλά από τα ορφανά του 1989 κατέληξαν στο ορφανοτροφείο Πινόκιο. Το 1996 στο κουδούνι της εξώπορτας απαντούσε μια νεόφερτη βοηθός, η Σορίνα Σιβοΐου, η οποία οραματιζόταν ότι θα κατάφερνε να αποκτήσει η χώρα μια μοντέρνα νοοτροπία κοινωνικής προσφοράς και υπηρεσιών.
Σήμερα διευθύνει το Πινόκιο 2, ένα κέντρο που σίγουρα θα ζήλευαν πολλά ευρωπαϊκά κράτη. Η Σορίνα διευθύνει το ίδρυμα για λογαριασμό παιδιών όπως η Μαντελένα, που σήμερα είναι 13 χρόνων. «Στο σχολείο δεν μας κοροϊδεύουν πια επειδή ζούμε στο ορφανοτροφείο» εξηγεί το νεαρό κορίτσι αγκαλιάζοντας τη Σορίνα.
Ο Φλορίν, 20 ετών σήμερα, έζησε όλη του τη ζωή σε ιδρύματα. Σήμερα επιδεικνύει τους βαθμούς που πήρε στο σχολείο. Παντού άριστα. Το πρόβλημα δεν είναι οι συνθήκες υπό τις οποίες ζουν τα παιδιά, αλλά αυτό το Κέντρο διοικείται τόσο καλά ώστε πολλά δεν θέλουν να φύγουν για να αντιμετωπίσουν τις αβεβαιότητες και τους κινδύνους της ζωής στη Ρουμανία.
Οπως μου εξηγεί ο Κόλα, στο λούνα παρκ ελπίζουν το καλύτερο για τα παιδιά. «Οταν έρχονται νέοι ένοικοι στο λαγούμι, τους λέμε ότι περάσαμε από τα ίδια και ότι δεν μπορεί κανείς να επιβιώσει πουλώντας και χρησιμοποιώντας ναρκωτικά. Τους λέμε να έρχονται εδώ και να καθαρίζουν το λούνα παρκ, να μην μπλέκουν με βρωμοδουλειές. Κανείς δεν μπορεί να μας σώσει. Κανείς δεν μπορεί να σώσει τα παιδιά. Μόνο τα ίδια μπορούν να σώσουν τους εαυτούς τους. Κι αυτός είναι ο νόμος που διέπει τη ζωή στη Ρουμανία των ημερών μας».