Πανδημία, μια ιστορία τρόμου επαναλαμβάνεται

Πανδημία, μια ιστορία τρόμου επαναλαμβάνεται

5' 8" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Πρέπει να φοβόμαστε τον φόβο ή τη γρίπη; Αν πιστέψουμε τον Φραγκλίνο Ρούζβελτ, πατέρα της περίφημης ρήσης «Δεν έχουμε τίποτα να φοβηθούμε παρά τον ίδιο τον φόβο», ο φόβος είναι και αυτός ένα είδος ασθένειας. Η γρίπη όμως είναι εδώ και έχει ήδη σκοτώσει πολλούς – αυτό είναι το γεγονός. Από κει και πέρα, καλούμαστε να φροντίσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους γύρω μας, διατηρώντας την ψυχραιμία μας. Καλούμαστε επίσης να ακούσουμε τους ειδικούς. «Πρέπει να φοβόμαστε τη γρίπη;» τιτλοφορείται ο νέος συλλογικός τόμος που θα κυκλοφορήσει σε λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε επιμέλεια του Κ. Ι. Γουργουλιάνη, καθηγητή Πνευμονολογίας και πρύτανη του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Υπότιτλος του βιβλίου «Από την εξάπλωση των λοιμώξεων στην πανδημία της γρίπης. Η ιστορία επαναλαμβάνεται», το οποίο ανατρέχει στην εξάπλωση και αντιμετώπιση των λοιμωδών νοσημάτων κατά τον 20ό αιώνα, στην κάλυψή τους από τον Τύπο, και συνοδεύεται από οπτικά ντοκουμέντα και αρχειακό υλικό.

Γιατί όμως η πρόταση «Η ιστορία επαναλαμβάνεται» στον υπότιτλο; «Διότι είναι πολλά τα κοινά με όσα συνέβησαν το 1918, όταν ξέσπασε η πανδημία της λεγόμενης ισπανικής γρίπης», αποκρίνεται ο Κ. Ι. Γουργουλιάνης. «Ιδια ήταν και η συμπεριφορά του κόσμου τότε, επικρατούσε φοβία, σχολεία έκλεισαν, η ασθένεια χρησιμοποιήθηκε πολιτικά, η γριποφοβία οδήγησε σε απολύσεις από εργοστάσια, από καφέ, από χώρους με μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπων. Στο βιβλίο, αναφερόμαστε ειδικά στα καπνεργοστάσια του Βόλου, όπου εργαζόταν πολύς κόσμος και γι’ αυτό πολύς κόσμος έχασε τη δουλειά του τότε. Επίσης, και τότε έλεγαν ότι καλό κάνει το σκόρδο και το κρεμμύδι».

Η φονική φυματίωση

Βεβαίως, υπάρχουν και πολλές διαφορές με το τότε. «Πράγματι, τότε δεν υπήρχαν ΜΜΕ, Διαδίκτυο ούτε αεροπορικά ταξίδια. Ο ιός δεν «ταξίδευε» τόσο γρήγορα όσο σήμερα». Σύμφωνα με τον Κ. Ι. Γουργουλιάνη, ο στόχος του συγκεκριμένου βιβλίου είναι να δείξει ότι τα «μεταδοτικά νοσήματα τύπου γρίπης έρχονται και παρέρχονται τρομάζοντας τον κόσμο. Υπάρχουν όμως μάστιγες όπως η φυματίωση που περνούν απαρατήρητες. Κι όμως, υπάρχει ακόμα και είναι φονική. Μόνο την τελευταία εβδομάδα, στην κλινική που διευθύνω, είχαμε περισσότερα περιστατικά γρίπης απ’ ό, τι φυματίωσης. Προηγουμένως, όμως, η φυματίωση ήταν κυρίαρχη, αλλά κανείς δεν ασχολούνταν. Ο πολύς κόσμος τρομάζει με τη μεταδοτικότητα μιας αρρώστιας. Τονίζω ότι δύο εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο εξαιτίας της φυματίωσης».

Ο Κ. Ι. Γουργουλιάνης υπογραμμίζει ακόμα ότι: «Το 1918 οι συνθήκες ήταν τραγικές, αλλά αυτό είναι γνωστό. Πολλοί πέθαιναν από το κρύο και την πείνα, όλοι αυτοί οι θάνατοι όμως χρεώθηκαν στην ισπανική γρίπη – ακόμη και θάνατοι από καρκίνο. Κάτι ανάλογο βιώνουμε και σήμερα. Οι περισσότεροι που πεθαίνουν σήμερα πάσχουν από κάτι άλλο και η γρίπη επιδεινώνει το πρόβλημά τους. Σήμερα, ο ένας στους τρεις από τους ασθενείς που καταλήγουν, δεν έχουν γνώση κάποιου προβλήματος υγείας. Πιθανώς να έπασχαν από κάτι αλλά δεν το γνώριζαν. Ετσι συμβαίνει όμως: σε καιρό πανδημίας, η φοβία για τα μικρόβια επιτείνεται. Ο άνθρωπος αισθάνεται ανίσχυρος».

Στον πρόλογό του, ο Κ. Ι. Γουργουλιάνης σημειώνει: «Το βιβλίο αυτό (…) με άλλο τρόπο γραφής θα μπορούσε να είναι ένα μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας». Γιατί; «Διότι υπάρχουν όλες αυτές οι δοξασίες περί δημιουργίας μικροβίων στα εργαστήρια. Υπάρχει η πολιτική διάσταση του ζητήματος και γενικά, οι άνθρωποι θέλουν να ζούνε μυθιστορηματικές ζωές, οπότε βλέπουν τα πράγματα με έναν τέτοιο τρόπο».

Σήμερα η «Κ» προδημοσιεύει αποσπάσματα από το βιβλίο και συγκεκριμένα από το «Χρονικό της ισπανικής γρίπης» της Φωτεινής Καραχάλιου.

Γρίπη με κακοήθη χαρακτήρα

(…) Με αφορμή τη γρίπη του 2009, επαναφέραμε στη μνήμη μας τη γρίπη του 1918-19, προσπαθώντας μέσα από την ιστορία να αποκτήσουμε πληροφορίες για το παρόν που βιώνουμε και πιθανότατα για το μέλλον. (…) Η πρώτη αναφορά της εφημερίδας Θεσσαλία είναι στις 30 Ιουνίου 1918, κι ενώ ακόμη δεν έχουν αναφερθεί κρούσματα της γρίπης στην Ελλάδα. (…) Στις 19 Ιουλίου της ίδιας χρονιάς, σε άρθρο με τίτλο «Η ισπανική γρίπη», έχουμε την πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά για την εμφάνιση της γρίπης στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στην Πάτρα, όπου μερικές μέρες νωρίτερα εκδηλώθηκαν κρούσματα γρίπης, η οποία σε κάποιες περιπτώσεις παρουσίαζε κακοήθη χαρακτήρα. Οι γιατροί της εποχής χαρακτηρίζουν τη γρίπη όμοια με αυτήν που έχει εμφανιστεί στην Ισπανία, από όπου έχει πάρει και το όνομά της, ενώ για την προέλευση της νόσου αυτής στην Πάτρα κυκλοφορεί η πληροφορία ότι είκοσι πέντε μέρες νωρίτερα στο εκεί καπνοκοπτήριο εισήχθησαν πέντε κιβώτια συσκευασμένου καπνού που προέρχονταν από τη Θεσσαλονίκη και είχαν σφραγιστεί εκεί από το Δημόσιο προκειμένου να δοθούν στην κατανάλωση. Κατά την αποσφράγιση των κιβωτίων αυτών στο καπνοκοπτήριο της Πάτρας, παρόντες ήταν ο διευθυντής Καντερές και άλλοι δεκαπέντε εργάτες. Την επόμενη μέρα από την αποσφράγιση των κιβωτίων, ο διευθυντής αρρώστησε από νόσο με συμπτώματα όμοια με αυτά της ισπανικής γρίπης, και τέσσερις μέρες αργότερα απεβίωσε. Τη μεθεπομένη του θανάτου του, απεβίωσε από τους εργάτες του καπνοκοπτηρίου ο Γ. Τριανταφυλλόπουλος, ενώ οι περισσότεροι εργάτες του εργοστασίου -αν όχι όλοι- αρρώστησαν με γρίπη.

«Αι εορταί κατηργήθησαν»

[…] στις 14 Αυγούστου 1918, η εφημερίδα Θεσσαλία γράφει ότι η γρίπη, ισπανική ή όχι, υφίσταται πλέον και στη χώρα μας και «κρεβατώνει» κόσμο, τη χαρακτηρίζει όμως αστεία και όχι τόσο βαριά, με εξαίρεση το θάνατο ένα δυο γερόντων: «Εις Ελβετίαν όμως κάνει θραύσιν. Αι τελευταία εφημερίδες είναι γεμάται από τραγικωτάτας λεπτομερείας. Εις μίαν μικράν φρουράν, αίφνης, απέθαναν εντός εβδομάδος δώδεκα άτομα, εννέα στρατιωτικοί, τρεις ιδιώται. Αξιωματικοί, βουλευταί, γνωσταί κυρίαι του κόσμου απεβίωσαν εντός ολίγων ημερών από γρίπη βαρυτάτης μορφής. Ολόκληρα συντάγματα προσεβλήθησαν και εστρώθησαν «ψάθα» εις τα νοσοκομεία. Ωρισμένα τραμ εσταμάτησαν ελλείψει υπαλλήλων, κατακειμένων όλων! Οι κινηματογράφοι έκλεισαν δια να μη μεταδίδεται το μόλυσμα. Τα σχολεία επίσης. Αι εορταί κατηργήθησαν, αι συγκεντρώσεις εις κλειστούς χώρους απηγορεύθησαν, γίνεται δε σκέψις αναβολής και αυτών… των δημοτικών εκλογών!»

«Να μη φοιτώσι εις θέατρα»

Το πρωί της 17ης Οκτωβρίου 1918 διακόπτονται για δεκαπέντε μέρες τα μαθήματα όλων των σχολείων, δημόσιων και ιδιωτικών, έπειτα από διαταγή του νομάρχη και του γενικού επιθεωρητή σχολείων.

Ο γυμνασιάρχης στέλνει εγκύκλιο σε όλους τους διευθυντές σχολείων στον Βόλο και τους συστήνει, πριν από την απομάκρυνση των μαθητών, να τους δώσει οδηγίες για την προφύλαξή τους από την επιδημία: «… να αποφεύγωσι τας συγκεντρώσεις εν ιδιωτικαίς οικίαις ή εν ταις οδοίς, να μη εξέρχωνται εκ των οικιών προ της 9ης π.μ. και μετά την 5ην μ.μ., να μη φοιτώσι εις θέατρα, κινηματογράφους, ζαχαροπλαστεία, καφενεία, γαλακτοπωλεία και άλλα τοιαύτα κέντρα, διότι θα συλλαμβάνωνται υπό της αστυνομίας».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή