Το άρθρο αυτό δεν αποσκοπεί στην κριτική για τα λάθη του παρελθόντος. Αντίθετα, φιλοδοξεί να μιλήσει για το μέλλον, για το «δέον γενέσθαι» όχι μόνο μέσα αλλά και μετά την κρίση.
Και αυτό, επειδή ο δημόσιος διάλογος αλλά και σημαντικό μέρος του επίσημου πολιτικού λόγου καθηλώνεται στον «εξορκισμό» της κρίσης. Προσωπικά, πιστεύω ότι πρώτα πρέπει να δούμε τι θέλουμε να συμβεί στον τόπο μας μετά την κρίση, για να αντιδράσουμε σωστά και μέσα στην κρίση. Πρέπει να εξετάσουμε σε βάθος τους 3 κορυφαίους, νέους παράγοντες που θα επηρεάσουν το μέλλον της χώρας μας:
Α. Την κρίση που ζούμε ως κατάληξη της ψευδεπίγραφης ανάπτυξης, της επίπλαστης ευημερίας και της ανέμελης κατανάλωσης. Τώρα διαφαίνεται μια ιστορική συγκυρία κατά την οποία ο ελληνικός λαός, με την «ευκαιρία» της κρίσης, κατανόησε ότι πρέπει να ξαναφτιάξουμε την πατρίδα μας. Να ανοικοδομήσουμε τον τόπο έτσι ώστε η Ελλάδα να ξαναγίνει μια χώρα του διεθνούς εμπορίου, σύγχρονη, δημιουργική και ταυτόχρονα φιλική στον πολίτη.
Β. Τον «Καλλικράτη» ως μία από τις πιο σημαντικές μεταρρυθμίσεις της ελληνικής Πολιτείας. Ασφαλώς έχει κενά και ατέλειες αλλά είναι μια μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα να αλλάξει, ριζικά και προς το καλύτερο, το σημερινό μοντέλο ανάπτυξής της. Αρκεί να αξιοποιήσουμε σωστά, Πολιτεία και πολίτες, τα χρήσιμα εργαλεία που περικλείει για την τόνωση της τοπικής επιχειρηματικότητας και για τη συνοχή των τοπικών κοινωνιών. Με ένα λόγο, ο «Καλλικράτης» είναι μέρος της λύσης του προβλήματος και όχι μέρος της κρίσης.
Γ. Την επιχειρηματικότητα, που έχει πλέον σημαντικές συνέργειες με τη νέα, ενισχυμένη Τοπική και Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση και μπορεί έτσι να ξαναζωντανέψει την ελληνική περιφέρεια με κριτήρια πραγματικής οικονομίας.
Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει άμεσα:
– Η Ελλάδα να επανεκτιμήσει το μέλλον της στην Ε.Ε. αλλά και στον παγκόσμιο χάρτη. Η πρόσφατη ενοποιητική διαδικασία που συντελείται στην Ευρωζώνη προαπαιτεί μια ενεργητική στάση όχι μόνο για να «σώσουμε την παρτίδα» αλλά και για να συμμετάσχουμε στη νέα αρχιτεκτονική της Ευρώπης.
– Αποτελεί ευτύχημα ότι η Ελλάδα συνειδητοποίησε, έστω και στο παρά πέντε, ότι είναι αδύνατον να επιβιώσει παραμένοντας σχεδόν ολόκληρη συγκεντρωμένη στην πρωτεύουσά της. Πρέπει απαραιτήτως να αναβαθμιστεί ο ρόλος της περιφέρειας. Η κοινή λογική υπαγορεύει ότι οποιαδήποτε σοβαρή προσπάθεια αλλαγής τού μέχρι σήμερα αποτυχημένου μοντέλου ανάπτυξης δεν μπορεί να ξεκινήσει από το ήδη εξαιρετικά επιβαρυμένο Λεκανοπέδιο. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η «αλλαγή υποδείγματος» τελικά δεν θα καταλήξει να ωφελήσει και τη σημαντική αυτή περιοχή όπου μετακόμισε ο μισός ελληνικός πληθυσμός. Κάθε άλλο μάλιστα.
– Πρέπει να ξαναδούμε ένα νέο πλαίσιο για την επιχειρηματικότητα η οποία στην Ελλάδα υπέστη τα πάνδεινα και κατηγορήθηκε πέρα από κάθε λογική, σε βαθμό που σχεδόν υποχρεώθηκε να μείνει πίσω και ν’ αναπτυχθεί στρεβλά. Ευτυχώς σήμερα όλοι συμφωνούν για την εγγενή δυναμική της να ανατρέψει καταστάσεις και να χαράξει νέους δρόμους βασιζόμενη και στο πατροπαράδοτο ελληνικό «δαιμόνιο». Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η Θεσσαλονίκη: Η δεύτερη μεγαλύτερη ελληνική πόλη που οφείλει την αδιάλειπτη ιστορία 2500 χρόνων στη γεωγραφική της θέση, την υπερεθνική επιχειρηματικότητα, την πολυπολιτισμική φυσιογνωμία της και στη σύνδεσή της με το διεθνές εμπόριο αλλά και τις τέχνες, τα γράμματα και τη διανόηση της ευρύτερης περιοχής και της Ευρώπης. Δεν είναι τυχαίο το ιστορικό «Συμβασιλεύουσα» της Κωνσταντινούπολης ούτε το σημερινό πρωτεύουσα της Μακεδονίας. Σχολεία, ιδρύματα, νοσοκομεία, αθλητικά κέντρα κ.ά. συμβολίζουν ξεκάθαρα τον ρόλο και τη συνεισφορά των επιχειρηματιών της Θεσσαλονίκης, που δυστυχώς κοντεύουν να λησμονηθούν.
– Να διδαχθούμε από αντιπροσωπευτικά παραδείγματα περιφερειακών κυρίως πόλεων του εξωτερικού, όπου η τοπική κοινωνία με τους φορείς της και την επιχειρηματικότητα, με συντονιστή την τοπική τους αυτοδιοίκηση, έδωσε λαμπρά αποτελέσματα αξιοποιώντας τα δικά τους πλεονεκτήματα και τεχνογνωσία για να φέρουν έσοδα, επενδύσεις και απασχόληση στην πόλη τους. Οι βέλτιστες αυτές, όπως λέγονται, πρακτικές πρέπει ν’ αποτελέσουν μια πλατφόρμα δημιουργικής συζήτησης ώστε να προσαρμοστούν και να εφαρμοστούν και στην Ελλάδα, μια χώρα προικισμένη από τη γεωγραφική της θέση και με ένα λαό που, κατά γενική ομολογία, είναι εφευρετικός και επινοητικός.
Παραθέτω δέκα χαρακτηριστικά τέτοια παραδείγματα:
1. Στη Βαρκελώνη, η τεχνογνωσία της δημοτικής επιχείρησης επεξεργασίας απορριμμάτων αποτελεί ήδη εξαγώγιμο προϊόν για παρόμοιες εγκαταστάσεις σε άλλες χώρες.
2. Κανείς δεν γνώριζε το Bilbao ως τουριστικό προορισμό πριν η τοπική κοινωνία σχεδιάσει και υλοποιήσει το περίφημο Μουσείο Guggenheim, που έχει ήδη αποσβέσει, από δικά του έσοδα, το κόστος της αρχικής επένδυσης.
3. Στις Κάννες, ο δήμος παραχώρησε ένα δάσος-πάρκο 24.000 στρεμμάτων για να εγκατασταθεί η ζώνη καινοτομίας που φέρει το ελληνικό όνομα «Sophia Antipolis». Σήμερα οι 1.200 επιχειρήσεις της έχουν δημιουργήσει 26.000 θέσεις εργασίας εντός της ζώνης, ενώ υποστηρίζουν άλλους 50.000 εργαζομένους στην ευρύτερη περιοχή.
4. Η Διεθνής Εκθεση της Κολωνίας ανήκει αποκλειστικά στον δήμο. Το 2009 πραγματοποίησε έσοδα 230 εκατ. ευρώ υποστηρίζοντας 11.000 θέσεις εργασίας στην πόλη και πολλαπλά οφέλη για την τοπική κοινωνία.
5. Τα λιμάνια του Rotterdam και του Amsterdam γιγαντώθηκαν διεθνώς, κυρίως από τη συνεργασία τους με τις ιδιωτικές εταιρείες μεταφορών και logistics.
6. Στη Βιέννη, και εντός των ορίων του αστικού της ιστού, λειτουργεί υπερσύγχρονο εργοστάσιο καύσης απορριμμάτων, το οποίο εκτός από πόλο ενημέρωσης και εκπαίδευσης, αποτελεί και τουριστικό αξιοθέατο.
7. Το λιμάνι του Cape Town στη Νότια Αφρική αξιοποίησε τις παλιές του εγκαταστάσεις και τις μετέτρεψε σε ένα τεράστιο πολιτιστικό κέντρο που συγκεντρώνει εκατομμύρια επισκέπτες και έσοδα για την πόλη.
8. Τα περίφημα Πανεπιστήμια Harvard – Berkley – Stanford είναι Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις και καλύπτουν το μεγαλύτερο ποσοστό των εξόδων τους από έρευνα που χρηματοδοτείται πλήρως από την επιχειρηματική κοινότητα.
9. Το Buenos Aires συμφώνησε με τοπικούς και διεθνείς επενδυτές την παραχώρηση μιας αναξιοποίητης, βαλτώδους περιοχής δίπλα στην πόλη και σήμερα αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα επιχειρηματικής και οικιακής στέγασης μαζί με σύγχρονες μαρίνες και εμπορικά κέντρα, όλα διεθνούς εμβέλειας.
10. Στην Αγγλία τα πανεπιστήμια των πιο σημαντικών περιφερειακών πόλεων συνδέονται άμεσα με τοπικά τεχνολογικά πάρκα όπου είναι εγκατεστημένες σύγχρονες διεθνείς εταιρείες οι οποίες συνεισφέρουν εισόδημα και τεχνογνωσία στις τοπικές κοινωνίες.
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αρκετές και σημαντικές περιφερειακές πόλεις σε όλη την Ελλάδα μπορούν και πρέπει να αναλάβουν τοπικές πρωτοβουλίες που να αξιοποιούν την επιχειρηματικότητα και τις ιδιαιτερότητες της περιοχής τους. Οπως δεν υπάρχει και η παραμικρή αμφιβολία ότι η Θεσσαλονίκη συγκεντρώνει, σε μοναδικό ίσως μείγμα, όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που δημιουργούν τις μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας να αποτελέσει το νέο υπόδειγμα για ολόκληρη την ελληνική επικράτεια.
Λιμάνι, ζώνη καινοτομίας, πανεπιστήμια, Διεθνής Εκθεση Θεσσαλονίκης και πολιτισμός-τουρισμός είναι 5 πυλώνες με προφανείς δυνατότητες για «πρωτογενή» ανάπτυξη, καθώς σήμερα είναι ελάχιστα αξιοποιημένοι τομείς, που όμως διατηρούν τεράστια αποθέματα ανάπτυξης για «νέες δουλειές» και νέο εθνικό εισόδημα. Αρκεί μόνο να ρίξουμε μια ματιά στα 10 προηγούμενα παραδείγματα για να δούμε τη δυναμική αυτών των συστατικών του εκρηκτικού «αναπτυξιακού κοκτέιλ» της Θεσσαλονίκης.
Τι χρειαζόμαστε λοιπόν για να αποκολληθούμε από τον βυθό; Λίγες αλλά καλά σχεδιασμένες εθνικές παρεμβάσεις ώστε να μπουν τα θεμέλια για το νέο αυτό εγχείρημα. Χρειάζεται ασφαλώς πάνω από όλα μια ισχυρή κυβερνητική πρωτοβουλία, στην οποία να συναινέσουν όλες οι πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις της χώρας.
Ας διδαχθούμε, πριν είναι πολύ αργά, όλοι όσοι ζούμε στην ελληνική περιφέρεια, και ιδιαίτερα η νέα δημοτική αρχή της Θεσσαλονίκης, από τις βέλτιστες πρακτικές και τα πετυχημένα παραδείγματα όλου του κόσμου. Πάνω από όλα είμαστε όλοι Ελληνες που η Ιστορία αποδεικνύει ότι ήμασταν πάντα «καταδικασμένοι» να προοδεύσουμε ξεπερνώντας τις δυσκολίες που ποτέ δεν μας έλειψαν.
* Επιχειρηματίας, πρόεδρος επί τιμή του Συνδέσμου Βιομηχανιών Βορείου Ελλάδος.