Στις 2 Ιουνίου του 1944, ο μαέστρος Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ (1886-1954) ηχογράφησε μία από τις κορυφαίες ερμηνείες της εισαγωγής «Λεονόρα ΙΙΙ» του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Τέσσερις μέρες πριν από τη συμμαχική απόβαση στη Νορμανδία, σε μια περίοδο κατά την οποία η ναζιστική Γερμανία μετρούσε ήδη αντίστροφα. Η συγκεκριμένη ηχογράφηση συμπυκνώνει το μεγαλείο και το δράμα του μεγαλύτερου, ίσως, αρχιμουσικού του εικοστού αιώνα: σε μια χώρα βομβαρδισμένη, και ακυρωμένη ηθικά με την κατεύθυνση που είχε πάρει, ένας ζωντανός θρύλος ανα-δημιουργούσε ένα γνήσιο μπετοβενικό αριστούργημα. Δυστυχώς, σε φωτογραφίες από συναυλίες εκείνης της εποχής μπορεί κανείς να διακρίνει πίσω από το πόντιουμ, όπου δεσπόζει ο «Φουρτ» (όπως είναι γνωστότερος στους φιλόμουσους), στην πρώτη σειρά των θεατών, ναζιστικές στολές και σβάστικες.
Η «κληρονομιά»
Τελικώς, στιγματίστηκε ως «συμπαθών» το ναζιστικό καθεστώς και μόλις το 1947 θα καταφέρει να αποβάλει τη ρετσινιά και να επιστρέψει δριμύτερος στο «βασίλειό» του – επτά χρόνια πριν πεθάνει, στα 68 του χρόνια, παραδίδοντας τη σκυτάλη στον μέγα ανταγωνιστή του, τον κατά πολύ νεότερο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν.
Η συγκεκριμένη ηχογράφηση της «Λεονόρας ΙΙΙ» περιλαμβάνεται στη μεγάλη έκδοση των 107 δίσκων ακτίνας που μόλις κυκλοφόρησε από την εταιρεία Documents, με τίτλο «Wilhelm Furtwaengler. Das Vermaechtnis/The Legacy». Η «κληρονομιά», με άλλα λόγα, καθώς αυτό το box set έχει συμπεριλάβει ένα τεράστιο τμήμα του ερμηνευτικού/ηχογραφικού corpus του Φουρτβένγκλερ και κυρίως τις απολύτως κορυφαίες του στιγμές. Οσον αφορά τους συνθέτες που παρουσιάζονται, ξεκινώντας από τον Μπαχ, τον Χέντελ, τον Γκλουκ, τον Χάιντν και τον Μότσαρτ («Ντον Τζοβάνι», «Φίγκαρο» και «Μαγεμένο αυλό» από το Φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ, μεταξύ άλλων), περνάμε στις μεγάλες προσωπικές αδυναμίες του «Φουρτ», τον Μπετόβεν, τον Μπραμς, τον Μπρούκνερ (στις ερμηνείες των έργων τους άφησε τη δική του, μοναδική σφραγίδα στην ιστορία της μουσικής), για να συνεχίσει το ρεπερτόριο με Μέντελσον, Σούμαν, Βέμπερ, Τσαϊκόφσκι, Σμέτανα, Λιστ, Ντβόρζακ, Σιμπέλιους, Νικολάι, και να ολοκληρωθεί με δύο άλλες μεγάλες αγάπες του Γερμανού μαέστρου, τον Ρίχαρντ Στράους και, βέβαια, τον Ρίχαρντ Βάγκνερ (μεταξύ των άλλων, τους ζωντανούς «Αρχιτραγουδιστές» στο Μπαϊρόιτ, καθώς και πλήρες το «Δαχτυλίδι» που ηχογράφησε στη Ρώμη). Για την ακρίβεια, το box set εκκινεί από την παρθενική ηχογράφηση του Φουρτβένγκλερ, την εισαγωγή «Freischutz» του Βέμπερ, το 1928, και καταλήγει στην τελευταία του, τις «Βαλκυρίες» του Βάγκνερ, το 1954, χρονιά του θανάτου του.
Η συγκεκριμένη έκδοση κρύβει και κάποιες εκπλήξεις: ηχογραφήσεις από πρόβες και συνεντεύξεις, το φημισμένο ρεσιτάλ τραγουδιού στο Ζάλτσμπουργκ το 1953, με τον Φουρτβένγκλερ να συνοδεύει στο πιάνο την Ελίζαμπεθ Σβάρκοπφ, ερμηνείες δικών του συνθέσεων, DVD με τον φημισμένο μουσικοκριτικό Γιοαχίμ Κάιζερ, ο οποίος μιλάει για το μουσικό μεγαλείο του Φουρτβένγκλερ και φυσικά το απαραίτητο βιβλιαράκι που συνοδεύει αυτές τις φροντισμένες εκδόσεις.
Καταμεσής του πολέμου
Ο Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ γεννήθηκε το 1886 στο Βερολίνο και προερχόταν από αστική, καλλιεργημένη οικογένεια. Από μικρός επέδειξε κλίση στη μουσική και ήδη από το 1917 έκανε το ντεμπούτο του με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Βερολίνου. Το όνομά του συνδέθηκε και με τη Φιλαρμονική της Βιέννης – και δυστυχώς με το Γ΄ Ράιχ. Επέλεξε να μην εναντιωθεί στο καθεστώς, μολονότι προσπάθησε να συνεργαστεί με Εβραίους μουσικούς αντιμετωπίζοντας, φυσικά, προβλήματα. Πάντως, μερικές από τις πιο συγκλονιστικές ηχογραφήσεις που περιλαμβάνονται, όπως οι συμφωνίες και οι εισαγωγές του Μπετόβεν την περίοδο 1942-44, πραγματοποιήθηκαν καταμεσής του πολέμου, κάποιες μάλιστα στην παλαιά αίθουσα της Φιλαρμονικής του Βερολίνου, η οποία καταστράφηκε το 1944 από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς.