«…είμαι ένας Γάλλος από την Ανατολική Ευρώπη, ένας ουμανιστής, ένας ορθολογιστής με θρησκευτικό πνεύμα, ένας καθολικός με εβραϊκό μυαλό, ένας γνήσιος επαναστάτης». Ετσι αυτοσυστηνόταν σε μια επιστολή του στον Bruno Reifenberg ο Γιόζεφ Ροτ ένας άνθρωπος που διέβλεψε πολύ νωρίς τις επιπτώσεις του εθνικοσοσιαλισμού. «Πρέπει να φύγουμε. Θα κάψουν τα βιβλία μας και θα είμαστε εμείς ο στόχος… Πρέπει να φύγουμε ώστε μόνο τα βιβλία μας να παραδοθούν στην πυρά», έλεγε το 1932 σ’ ένα φίλο του. Ο ίδιος δεν άργησε να το πράξει. Στις 30 Ιανουαρίου του 1933, την ημέρα που ο Χίτλερ ονομάζεται καγκελάριος του Ράιχ, ο Ροτ μεταναστεύει οριστικά στο Παρίσι, όπου και πέθανε το 1939, σε ηλικίας μόλις 45 ετών.
Σ’ εκείνο το διάστημα έγραψε το μυθιστόρημα «Η ομολογία ενός δολοφόνου -μέσα σε μια νύχτα» που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Αγρα» (μετ. Μαρία Αγγελίδου). Είναι η αφήγηση της ιστορίας του Σεμιόν Γκολούμπτσικ από το δικό του στόμα στους θαμώνες του ρώσικου καπηλειού Ταρί – Μπαρί στο Παρίσι. Η πορεία του στη μυστική αστυνομία του Τσάρου, την Οχράνα, ένας διπλός φόνος που τον βαραίνει -του ετεροθαλούς αδελφού του και της αγαπημένης του Λουτεσιά- συνωμοσίες και προδοσίες σε μια εποχή μπερδεμένη, σε μια εποχή που όλοι αναζητούν τις ρίζες τους. Το ίδιο και ο Γκολούμπτσικ, που φτάνει με μυστική αποστολή στο Παρίσι με τον όνομα του πρίγκιπα Κραπότκιν, που όμως είναι ο αληθινός του πατέρας!
Ο Γκολούμπτσικ – Κραπότκιν πηγαίνει κάθε βράδυ στο καπηλειό Ταρί – Μπαρί και για πολύ καιρό δεν αφήνει κανέναν γύρω του να καταλάβει ότι γνωρίζει και μιλάει ρωσικά. Κι ένα βράδυ, αφήνεται στην αφήγηση… Και από εκείνη τη στιγμή παρακολουθούμε όχι μόνο τη γοητευτική ιστορία του Σεμιόν Γκολούμπτσικ, αλλά και την ένταση, την αμεσότητα, το χιούμορ, τη διορατικότητα και, κυρίως, την υψηλή λογοτεχνικότητα των ιστοριών του Γιόζεφ Ροτ. ««Σας υποσχέθηκα μια σύντομη ιστορία», άρχισε ο Γκολούμπτσικ, «αλλά φοβάμαι πως τουλάχιστον στην αρχή θα πρέπει να πω αρκετά. Σας παρακαλώ, λοιπόν, να με ακούσετε υπομονετικά. Σας είπα κιόλας πως μ’ ενδιαφέρει μόνον η ιδιωτική ζωή των ανθρώπων. Θα πρέπει να πω δυο λόγια ακόμα γι’ αυτό το θέμα. Αυτό που εννοώ, είναι ότι: αν το προσέξει κανείς, θα διαπιστώσει πως όλα τα μεγάλα και σπουδαία ιστορικά γεγονότα στην ουσία έχουν την αιτία τους σε κάποια στιγμή -ή σε κάποιες στιγμές- της ιδιωτικής ζωής του πρωταγωνιστή τους. Χωρίς λόγο, χωρίς προσωπικό λόγο, κανείς δεν γίνεται ούτε στρατηγός ούτε αναρχικός ούτε σοσιαλιστής ούτε αντιδραστικός. Κι όλες οι μεγάλες κι ευγενικές, όλες οι κακές και φριχτές πράξεις, που έχουν αλλάξει λίγο ή πολύ την όψη του κόσμου, είναι συνέπεια κάποιων ασήμαντων περιστατικών, για τα οποία δεν έχουμε ιδέα».
Και κάπως έτσι, χωρίς στόμφο, αρχίζει να κινητοποιεί τη σκέψη, να ερεθίζει τους προβληματισμούς, να διαμορφώνει ερωτήματα και απορίες. Και να περιγράφει, σχεδόν με τη δύναμη της εικόνας, την καθημερινή ζωή της κοινωνίας των ηρώων του.
Ισως να έχει σημασία η εποχή που γράφτηκε το μυθιστόρημα, πάντως στις σελίδες του ο Ροτ εντάσσει το κακό -το απόλυτο κακό που είναι ένας φόνος- στην καθημερινή ροή των πραγμάτων. Με τον ίδιο τρόπο που στην καθημερινή ζωή της Ευρώπης του Μεσοπολέμου τίποτα δεν έδειχνε, εκείνη την εποχή που γραφόταν το μυθιστόρημα, ότι θ’ ακολουθούσε ένας καταστροφικός πόλεμος και όλα ξεκίνησαν από ωραία λόγια. Ισως όμως ο Ροτ να έβλεπε πιο μακριά…