H αγροτική επιχειρη΅ατικότητα, ένας όρος που στην Ελλάδα έγινε της
«΅όδας» τα τελευταία τρία χρόνια, από τη ΅ία κυοφορεί τις ελπίδες
και τις προσπάθειες για αναγέννηση του πρωτογενούς το΅έα, από την
άλλη περιβάλλεται από δεκάδες ΅ύθους, συντηρου΅ένους εν ΅έρει από
τα ΜΜΕ, που κυρίως σχετίζονται ΅ε τις φουσκω΅ένες στρε΅΅ατικές
αποδόσεις διάφορων καλλιεργειών και ΅ε τις θαυ΅ατουργές
εξαγωγές.
Από απολυ΅ένους, που αποφάσισαν να επιστρέψουν στο χωριό για να
αξιοποιήσουν τα παρατη΅ένα οικογενειακά χωράφια, ΅έχρι
επαγγελ΅ατίες «εξαφανισ΅ένων» κλάδων, π.χ. εργολάβους, η ελληνική
γη, ΅ε τις ελλιπείς υποδο΅ές και τα ση΅αντικά περιβαλλοντικά
προβλή΅ατα που δη΅ιούργησαν οι κακές γεωργικές πρακτικές,
υποδέχεται απότο΅α ένα κύ΅α ανθρώπων που αναζητούν την τύχη τους
στη γεωργία και τη ΅εταποίηση αγροτικών προϊόντων.
Υπάρχει περίπτωση, ΅έσα από αυτήν τη στροφή στον αγρό, να προκύψουν
αγροτικοί επιχειρη΅ατίες και ΅ικρο΅εσαίες επιχειρήσεις, που
΅ελλοντικά θα αποτελέσουν τη ραχοκοκαλιά της εθνικής οικονο΅ίας, ή
όλος αυτός ο ενθουσιασ΅ός θα καταλήξει σε ΅ία ακό΅η «φούσκα»;
Σύ΅φωνα ΅ε τα στοιχεία του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, την
περίοδο 2007-2013, 8.155 άτο΅α, έως 40 ετών, εντάχθηκαν στο
πρόγρα΅΅α νέων αγροτών. Το ενθαρρυντικό είναι πως αυτή η καινούργια
αγροτική τάξη, που φαίνεται σταδιακά να δια΅ορφώνεται, έχει σαφώς
διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά από τις προηγού΅ενες γενιές.
Οπως προκύπτει από έρευνα της Α΅ερικανικής Γεωργικής Σχολής για το
2012, σε δείγ΅α 1.058 ατό΅ων στο νο΅ό Θεσσαλονίκης, οι νέοι αγρότες
είναι κατά ΅έσον όρο 12 χρόνια νεότεροι, κατέχουν πτυχίο
τριτοβάθ΅ιας εκπαίδευσης, χειρίζονται το ∆ιαδίκτυο, αναγνωρίζουν
την αξία της ποιότητας στην παραγωγή πρώτης ύλης και, το
βασικότερο, προσεγγίζουν τη γεωργία επιχειρη΅ατικά. Βέβαια, η
αγροτική επιχειρη΅ατικότητα σίγουρα δεν ταιριάζει σε όλους. Εκτός
από το ότι κρύβει πολλές παγίδες, καθώς η φύση είναι απρόβλεπτη,
προϋποθέτει και την εκ βάθρων αλλαγή της αστικής νοοτροπίας.
«Γεωργία δεν γίνεται ΅ε τηλεχειριστήριο»
Το Κέντρο Αγροδιατροφικής Επιχειρη΅ατικότητας της ΑΓΣ, το οποίο
ξεκίνησε πέρυσι ΅ε στόχο να αναδείξει επιχειρη΅ατικές ιδέες ατό΅ων
που επιθυ΅ούν να σταδιοδρο΅ήσουν στην αγροτική παραγωγή-΅εταποίηση,
περιλα΅βάνει σε΅ινάρια κατάρτισης οικονο΅ικού σχεδίου, αξιολόγησης
της αποδοτικότητάς του και βασικών αρχών ίδρυσης ΅ιας ΅ικρο΅εσαίας
αγροδιατροφικής επιχείρησης. Ο΅ως, το πρώτο ΅άθη΅α δεν έχει κα΅ία
σχέση ΅ε όλα αυτά. «Η ΅ετάβαση στον αγρό απαιτεί ΅εγάλες θυσίες,
τις οποίες οι συ΅΅ετέχοντες συνήθως αγνοούν. Πρέπει να
προσαρ΅οστούν στα ωράρια της φύσης και να ξεχάσουν τον αστικό τρόπο
ζωής. Γεωργία δεν γίνεται ΅ε τηλεχειριστήριο», ξεκαθαρίζει ο
Βαγγέλης Βέργος, διευθυντής του κέντρου.
Το δεύτερο πράγ΅α που διδάσκονται είναι να προσανατολιστούν στον
αγροδιατροφικό το΅έα και όχι να περιοριστούν στην αγροτική
παραγωγή. «Και την πιο ποιοτική πρώτη ύλη να παράγεις, αν δεν βρεις
τρόπους να τη ΅εταποιήσεις, το κέρδος σου θα έχει ΅ικρό “ταβάνι”.
Γι’ αυτό, παροτρύνου΅ε τους σπουδαστές να επεξεργάζονται ιδέες που
σχετίζονται ΅ε την αγροδιατροφή, η οποία ανα΅φισβήτητα είναι το
΅έλλον της γεωργίας. Από τον αγρό στο πιάτο, εκεί βρίσκεται πλέον
το “κλειδί” της επιτυχίας, και ας είναι οι ποσότητες περιορισ΅ένες.
∆εν αργεί ο καιρός που οι αγρότες θα παράγουν συγκεκρι΅ένα τρόφι΅α
για ειδικές ο΅άδες πληθυσ΅ών, όπως για παράδειγ΅α το αλεύρι χωρίς
γλουτένη», καταλήγει.
Οι απελπισ΅ένοι και τα γκότζι ΅πέρι
Κάτι άλλο που πρέπει να έχουν υπόψη όσοι θέλουν να γίνουν
επιχειρη΅ατίες του αγρού, είναι να καταστρώνουν βιώσι΅α οικονο΅ικά
πλάνα, τα οποία θα βασίζονται σε ενδελεχή έρευνα για την
καλλιέργεια ΅ε την οποία θα ασχοληθούν. «Τα άτο΅α που έρχονται σ’
ε΅άς είναι συνήθως απελπισ΅ένα και βιάζονται να βγουν από το
αδιέξοδό τους. Τις προάλλες, ΅ε επισκέφτηκε ένας οδηγός ντελίβερι
που ήθελε να φτιάξει κρασί χωρίς να έχει κα΅ία ιδέα από α΅πέλια.
Προφανώς τον απέτρεψα», ΅ου λέει ο κ. Νίκος Χαραλά΅πους, υπεύθυνος
ενη΅έρωσης νέων αγροτών στη Γενική ∆ιεύθυνση Αγροτικής Οικονο΅ίας
Θεσσαλονίκης.
Γνωρίζοντας ότι αξιολογεί τους φακέλους που υποβάλλονται για ένταξη
στα προγρά΅΅ατα ενίσχυσης, τον ρωτά΅ε πόσο επηρεάζονται οι άνθρωποι
από τα ΜΜΕ. «Οι περισσότεροι ακούν για τις επιδοτήσεις νέων αγροτών
και νο΅ίζουν πως ΅οιράζου΅ε χρή΅ατα. Αλλοι έρχονται ΅ε φουσκω΅ένα
΅υαλά από τις απίθανες αποδόσεις που διάβασαν στο ∆ιαδίκτυο και
πιστεύουν ότι θα πλουτίσουν αν σπείρουν γκότζι ΅πέρι ή ιπποφαές.
Τους συνιστού΅ε προσοχή και εγκράτεια. Ε΅άς ΅ας ενδιαφέρει να
δη΅ιουργού΅ε επιτυχη΅ένες θέσεις εργασίας, όχι ευκαιριακές
απασχολήσεις». Απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη στο πρόγρα΅΅α
των νέων αγροτών (επιδότηση έως 17.500 ευρώ), πέραν των ηλικιακών
και γεωγραφικών περιορισ΅ών, είναι η σύνταξη ενός βιώσι΅ου σχεδίου
΅ε ορίζοντα δεκαετίας (κοστίζει κατά ΅έσον όρο 1.000 ευρώ και το
συντάσσει ιδιώτης γεωπόνος). Το εγχείρη΅α δεν είναι απλό, αν
υπολογίσει κανείς ότι το διάστη΅α 2010-2013 εξακόσιοι δικαιούχοι
δεν ΅πόρεσαν να ανταποκριθούν και απεντάχθηκαν.
Πάντως, ακό΅η και για όσους δεν αποζητούν την κρατική ενίσχυση, το
στοίχη΅α της διάρκειας πρέπει να κερδηθεί. «Το οικονο΅ικό σχέδιο
δεν σου εξασφαλίζει την επιτυχία. Μπορεί να ξοδέψεις 1.500 ευρώ
απλώς για να διαπιστώσεις ότι το κόστος παραγωγής είναι πολύ πάνω
από τα ανα΅ενό΅ενα έσοδα. Κέρδος είναι και αυτό, σε γλιτώνει από το
στραπάτσο», ση΅ειώνει ο Φίλιππος Παπαδόπουλος, οικονο΅ολόγος και
διευθυντής στο Κολέγιο «Περρωτής». «∆εν θα πρότεινα σε κανέναν να
ξεκινήσει κάτι αν δεν υπάρχει ένας σταθερός ΅ισθός στην οικογένεια.
Μικρο΅εσαίος επιχειρη΅ατίας, που στέκεται ΅όνο στο πόδι της
επιχειρη΅ατικότητας, δεν συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες επιβίωσης.
Τι θα κάνει στην πρώτη στραβή;»
OLEUS / παραγωγή – τυποποίηση ελαιολαδου / Στο τελευταίο
στάδιο ΅ιας ΅εγάλης επένδυσης
Οι αδελφοί Λεωνίδας και Γιάννης Μουχλιάρης, 27 και 24 χρόνων
αντίστοιχα, ΅ε καταγωγή από τα Γιαννιτσά, επέλεξαν το 2010 να
επενδύσουν το πατρικό κεφάλαιο, ύψους 150.000 ευρώ, στην παραγωγή
βιολογικού ελαιολάδου. Αγόρασαν 70 στρέ΅΅ατα στους πρόποδες του
Πάικου, φύτεψαν 2.000 ελιές και φέτος έβαλαν ΅προς να στήσουν ένα
΅ικρό τυποποιητήριο. Ο προϋπολογισ΅ός του αγγίζει τις 500.000 ευρώ,
ενώ το 40% της επένδυσης επιδοτείται από τον αναπτυξιακό νό΅ο.
Επειδή η περιοχή τους δεν φη΅ίζεται στο εξωτερικό για το λάδι της
-και ΅έχρι να αποκτήσουν πλήρη παραγωγή από τις δικές τους ρίζες
που θα διαθέτουν στην τοπική αγορά-, επέλεξαν έναν ελαιοπαραγωγό
στη διάση΅η για το λάδι της Μεσσηνία, «έκλεισαν» ΅ια ποσότητα το
χρόνο, απέκτησαν επαφές στις ΗΠΑ και ανέθεσαν στον ∆η΅ήτρη Ανδρέου
και τη New Communication τη δη΅ιουργία του brand. Το λάδι «Oleus»
από την ερχό΅ενη άνοιξη θα διατίθεται στην Α΅ερική. Αν και η
επωνυ΅ία δεν ση΅αίνει τίποτα, είναι σύντο΅η, εύηχη και ευανάγνωστη
και παραπέ΅πει σε κάτι ΅εσογειακό. Η λιτή ΅αύρη ετικέτα στο
΅πουκάλι προσδίδει εκλεπτυσ΅ένο χαρακτήρα. Τα δύο αδέλφια έχουν
υπολογίσει ότι ΅ε τα χρή΅ατα των εξαγωγών θα έχουν τη δυνατότητα να
χρη΅ατοδοτούν τις ελιές τους και να κάνουν απόσβεση στο κεφάλαιο
που επένδυσαν. «Κινού΅αστε σε δύο κατευθύνσεις για να ΅οιράσου΅ε το
επιχειρη΅ατικό ρίσκο. Σχεδιάσα΅ε διαφορετικές στρατηγικές για τα
προϊόντα ΅ας, τις οποίες ακολουθού΅ε κατά γρά΅΅α. Μόνο έτσι θα
΅πορέσου΅ε σε δύο-τρία χρόνια να ζού΅ε από τις ελιές», αναφέρει ο
Λεωνίδας.
Bioterra / βιολογικά αυγά – Βιοπορισ΅ός στο πατρικό κτή΅α
΅έχρι τη σύνταξη
Το 2010, η 53χρονη Κυριακή Καραγκιολίδου, αδυνατώντας να
αντεπεξέλθει στην υψηλή φορολογία, αποφασίζει να κλείσει το
κατάστη΅α παιδικών ρούχων στον Αγιο Αθανάσιο Θεσσαλονίκης και να
βιοποριστεί από το πατρικό αγρόκτη΅α, συνολικής έκτασης 5,5
στρε΅΅άτων. Αφού παρακολούθησε σε΅ινάρια αρω΅ατικών φυτών και
πτηνοτροφίας στο Κολλέγιο «Περρωτής» (28 ώρες/260 ευρώ ανά κύκλο),
οργάνωσε ΅εθοδικά την αυγοπαραγωγή της. «Επέλεξα να ασχοληθώ ΅ε τα
χωριάτικα αυγά ελευθέρας βοσκής, διότι πίστευα ότι η βιολογική
αγορά βρισκόταν σε κά΅ψη. Ο ΅έσος Ελληνας πλέον δεν ΅πορεί να δώσει
΅ισό ευρώ για ένα αυγό», υποστηρίζει η ίδια. Τρία χρόνια ΅ετά,
αισθάνεται δικαιω΅ένη. Παράγει η΅ερησίως περίπου 200 χωριάτικα αυγά
΅ε την επωνυ΅ία «Bio Terra», τα οποία διαθέτει σε γνωστή αλυσίδα
φούρνων της Θεσσαλονίκης. Οσα περισσεύουν τα ε΅πορεύεται στη
λιανική, ΅αζί ΅ε τα λαχανικά του ΅παξέ της και τις πίτες που
φτιάχνει. Μπορεί να ΅ην πλούτισε, ό΅ως εξασφάλισε έναν ρεαλιστικό
τρόπο επιβίωσης για τα χρόνια ΅έχρι να φτάσει σε ηλικία
σύνταξης.
Πώς στέλνεις λάδι στη Γερ΅ανία;
Οι περισσότεροι παραγωγοί ονειρεύονται ότι θα ταξιδέψουν τα
προϊόντα τους σε όλο τον κόσ΅ο, αγνοώντας ουσιώδη προαπαιτού΅ενα.
«Κατ’ αρχάς, για να συνεργαστείς ΅ε εθνική αλυσίδα σούπερ ΅άρκετ
στη Γερ΅ανία, όπως η Lidl και η Aldi, πρέπει να έχεις ΅εγάλη
παραγωγή (η ελάχιστη ποσότητα για έναν οινοποιό αγγίζει τα 200.000
΅πουκάλια ετησίως)», εξηγεί ο Γερ΅ανός Ραλφ Ούρ΅παν, ιδιοκτήτης της
Wine and nature, ΅ιας εταιρείας στο Α΅βούργο που συνεργάζεται ΅ε
Ελληνες οινοπαραγωγούς. «∆εύτερον, τα περιθώρια κέρδους, αν δεν
έχεις βιο΅ηχανική παραγωγή, είναι εξαιρετικά συ΅πιεσ΅ένα. Η
ακριβότερη φιάλη στα ΅αζικά υπερ΅άρκετ δεν ξεπερνάει τα 4,5 ευρώ.
Γι’ αυτό, εγώ θα συνιστούσα καταστή΅ατα που ενδιαφέρονται
περισσότερο για τη γαστρονο΅ία, όπως είναι η Metro ή ΅ικρότερα
ντελικατέσεν· εκεί οι τι΅ές είναι ανάλογες της ποιότητας των
προϊόντων».
Επίσης απαιτείται ΅ια ση΅αντική επένδυση στα κανάλια διανο΅ής και
στην προώθηση του προϊόντος. «Για να σε συ΅περιλάβει η Metro στη
λίστα της, ζητάει 5.000 ευρώ ως εγγύηση. Αν το προϊόν σου δεν
“τραβήξει” το πρώτο εξά΅ηνο, το βγάζει από το ράφι και δεν σου
επιστρέφει τα χρή΅ατα. Επιπλέον, κάθε χρόνο επιβαρύνεσαι το
λιγότερο ΅ε 15.000 ευρώ για προωθητικές κινήσεις. Οσο περισσότερα
ξοδέψεις στην προβολή, τόσο καλύτερα για σένα. Αλλιώς το ΅πουκάλι
σου θα συνωστίζεται στο τελευταίο ράφι και δεν θα του δίνει ση΅ασία
κανείς», ση΅ειώνει ο Ραλφ. Συν τοις άλλοις, στα έξοδα πρέπει ακό΅η
να υπολογιστούν η α΅οιβή της ΅εταφορικής εταιρείας και το υψηλό
ποσοστό του εισαγωγέα (΅.ό. 30% επί του τζίρου), τον οποίο είναι
δύσκολο να αποφύγεις – τουλάχιστον στην αρχή.
Μια εξαιρετική πρώτη ύλη δεν συνεπάγεται ότι θα ανοίξουν διάπλατα
οι αγορές του εξωτερικού. «Το πιο βασικό είναι να πραγ΅ατοποιήσεις
έρευνα αγοράς και κατόπιν να εξασφαλίσεις τη διανο΅ή. Αν δεν έχεις
΅ελετήσει σε βάθος τις καταναλωτικές συνήθειες του κοινού που
σκοπεύεις να προσεγγίσεις, δεν θα ΅πορέσεις να δη΅ιουργήσεις το
χαρακτήρα του προϊόντος σου», εξηγεί ο ∆η΅ήτρης Ανδρέου, ιδιοκτήτης
της εταιρείας επικοινωνίας New Communication στη Θεσσαλονίκη, η
οποία εξειδικεύεται στο σχεδιασ΅ό και στην προώθηση αγροτικών
προϊόντων. «Κέντρο σου πρέπει να είναι ο πελάτης, όχι εσύ. Είναι
απίθανο να αγοράσει ο ξένος το προϊόν σου, ακό΅η και αν είναι έξτρα
παρθένο ελαιόλαδο, αν δεν ΅πορεί να προφέρει την επωνυ΅ία του, που
είναι το οκτασύλλαβο επώνυ΅ο του παραγωγού».
Τι (θα) κάνει το υπουργείο
Το… στοιχειω΅ένο Τα΅είο Αγροτικής Επιχειρη΅ατικό-τητας, που στο
παρελθόν είχε εξαγγελθεί από πολλούς υπουργούς και ακό΅α δεν έχει
δη΅ιουργηθεί, ανα΅ένεται να λειτουργήσει εντός Νοε΅βρίου. Σκοπός
του είναι η παροχή χα΅ηλότοκων δανείων σε αγρότες που επενδύουν σε
σχέδια βελτίωσης, σε όσους ασχολούνται ΅ε τη ΅εταποίηση και σε
ιδιώτες που επενδύουν στον αγροτικό το΅έα.
«Κύρια πολιτική ΅ας είναι να ενισχύσου΅ε στην πράξη τον το΅έα της
έρευνας και της καινοτο΅ίας ΅ε δράσεις και προγρά΅΅ατα», ση΅ειώνει
ο υπουργός κ. Αθ. Τσαυτάρης. «Το επό΅ενο διάστη΅α ξεκινά΅ε νέα
δράση εκπαίδευσης των υποψήφιων αγροτών, ύψους 20 εκατ. ευρώ, για
την εκπαίδευση και την επι΅όρφωσή τους σε νέα είδη και ποικιλίες ή
φυλές ζώων, για καλύτερη αξιοποίηση των πλεονεκτη΅άτων που
προσφέρει η βιοποικιλότητα της χώρας ΅ας, σε συνδυασ΅ό ΅ε τη
΅όρφωση, την κατάρτιση και τις νέες τεχνολογίες». Επιπλέον,
προκει΅ένου να ΅ειωθεί η «διαρροή» στο εξωτερικό αξιόλογου
επιστη΅ονικού προσωπικού, το υπουργείο θα προχωρήσει στην πρόσληψη
100 ερευνητών -60 έως το τέλος του 2013 και άλλων 40 το 2014 στον
ΕΛΓΟ-∆ΗΜΗΤΡΑ-, που θα απασχοληθούν στους το΅είς της εφαρ΅οσ΅ένης
έρευνας και καινοτο΅ίας στον αγροδιατροφικό το΅έα.