Ενα είναι σίγουρο: πριν μας προλάβει το φαινόμενο του θερμοκηπίου θα πεθάνουμε από τον φόβο μας, σχετικά με αυτό. Ενα υπαρκτό, αλλά και πρωτοφανές φαινόμενο (και ως εκ τούτου αδύνατον να σταθμιστεί ως προς τις πραγματικές του επιπτώσεις) δίνει τη βάση για τη διατύπωση χιλιαστικών θεωριών και την ανάπτυξη μιας νέας βιομηχανίας του φόβου. Κι όπως πάντα τα «φοβοκήπια» καλλιεργούνται και υπερβολές.
Την περασμένη εβδομάδα δημοσιεύτηκε στην «International Herald Tribune» ένα άρθρο «Φαινόμενο του Θερμοκηπίου: το τέλος της φύσης». Σύμφωνα με την προφητεία του Ανατολ Λιέβεν ο κόσμος θα υποστεί μια ραγδαία καταστρεπτική κλιματική αλλαγή που σύμφωνα με τις συντηρητικές προβλέψεις θα σημάνει μείωση του Παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 20% και οικονομική ύφεση ανάλογη εκείνης του 1929. «Οι φτωχές περιοχές του πλανήτη θα καταστραφούν από έναν συνδυασμό πλημμυρών, ξηρασίας και λιμών, αναλόγων εκείνων των τελευταίων δεκαετιών στη Σομαλία.»
Σ’ αυτού του τύπου τις προβλέψεις πιθανώς να χωράει μόνο μια απάντηση: «μας τα ‘παν κι άλλοι». Το 1972 μια ομάδα οικονομολόγων του ΜΙΤ δημοσίευσαν μια μελέτη υπό τον τίτλο «Τα όρια της Ανάπτυξης» που έκανε πάταγο. Η έκθεση (έγινε και βιβλίο το οποίο μεταφράστηκε σε 30 γλώσσες και πούλησε άνω των 30 εκατομμυρίων αντιτύπων) προέβλεπε την καταστροφή του πολιτισμένου κόσμου μέχρι το τέλος του 20ού αιώνα. Το καπιταλιστικό μοντέλο, ισχυριζόταν οδηγεί σε εξάντληση των φυσικών πόρων. Σύμφωνα με τη μελέτη: στην αυγή του 21ου αιώνα ο πληθυσμός της γης θα έφτανε τα 10 δισεκατομμύρια. Μέχρι το 1990 θα είχε εξαντληθεί το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Η μόλυνση του πλανήτη θα αυξανόταν κατά 10 φορές κάτι που θα περιόριζε δραστικά την καλλιεργήσιμη γη με τελικό αποτέλεσμα να μειωθεί η κατά κεφαλήν τροφή κατά 15-25%. Ολες αυτές οι ελλείψεις θα δημιουργούσαν περιφερειακές συγκρούσεις που αναγκαστικά θα οδηγούσαν στον Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η ομάδα των επιστημόνων, που συνέταξε τη μελέτη, ονομάστηκε «Λέσχη της Ρώμης» κι έδειξε να δικαιώνεται με την πετρελαϊκή κρίση του 1973. Μόνο που η «δικαίωση» ήταν η θρυαλλίδα της διάψευσής της. Αντιμέτωπες οι χώρες με το φάσμα της έλλειψης ανέπτυξαν τρόπους εκμετάλλευσης των υποθαλάσσιων κοιτασμάτων πετρελαίου. Η αύξηση της τιμής του πετρελαίου έκανε εκμεταλλεύσιμα πολλά κοιτάσματα και αναπτύχθηκαν τεχνολογίες εναλλακτικών πηγών ενέργειας.
Κι όμως! οι μελετητές της «Λέσχης της Ρώμης» έκαναν εξαιρετική δουλειά. Οι προβλέψεις τους, χωρίς υπερβολή, ήταν άψογες. Πήραν τα δεδομένα της περιόδου, τα έβαλαν σε έναν υπολογιστή και τα προέβαλλαν στο μέλλον. Η προβολή αυτή έδειξε τον Αρμαγεδδώνα. Μόνο ένας παράγων -που δεν μπορεί να αποτυπωθεί στα μαθηματικά μοντέλα- τους διέφυγε: η ανθρώπινη επινοητικότητα. Οι ίδιες οι ελλείψεις πυροδοτούν τη διαδικασία εξέλιξης και την υποκατάσταση κάποιων πόρων που εκλείπουν με εναλλακτικές λύσεις.
Ολα αυτά δεν σημαίνουν ότι δεν υπάρχει πρόβλημα. Απλώς καλόν είναι να κρατάμε μικρό καλάθι στις θεωρίες ολικής καταστροφής, όπως και στις μεσσιανικές θεωρίες απόλυτης ευδαιμονίας. Οι φόβοι που καλλιεργούνται στα θερμοκήπια των ΜΜΕ μπορεί να είναι επιβλαβέστεροι των όποιων φαινομένων.