Μπορεί κανείς να αισθανθεί στον αέρα της Αιγύπτου τον αδυσώπητο ανταγωνισμό καθώς ο κόσμος καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια να αποδείξει πόσο ευσεβής μουσουλμάνος είναι. Ομως πεδίο τούτης της μάχης είναι οι δρόμοι και επίκεντρο η εμφάνιση και όχι η θεωρητική προσέγγιση της θρησκείας.
Φυσικά δεν αποκλείεται να συνυπάρχουν και τα δύο, χωρίς αυτό να σημαίνει απαραιτήτως ότι συνδέονται. Καθώς, όμως, οι Αιγύπτιοι κάνουν όλο και περισσότερο θεμέλιο λίθο της ταυτότητάς τους τη θρησκεία, θεωρούν σημαντική κάθε εξωτερική, δημόσια έκφραση πίστης.
Για τις γυναίκες αυτό σήμανε την καθολική υιοθεσία του χιτζάμπ, της μουσουλμανικής μαντίλας, που καλύπτει τα μαλλιά, τα αυτιά και τελικά τυλίγεται γύρω από τον λαιμό. Για τους άνδρες ακόμα πιο δημοφιλής είναι η ζεμπίμπα.
Η ζεμπίμπα, που στα αραβικά θα πει σταφίδα, είναι ένας μαύρος κύκλος ή σε κάποιες περιπτώσεις ένα μικρό εξόγκωμα στο δέρμα ανάμεσα στο τέλος της κόμης και τα φρύδια. Εμφανίζεται ακριβώς στο σημείο όπου οι πιστοί μουσουλμάνοι ακουμπούν το μέτωπό τους στο έδαφος όταν προσεύχονται.
Κάποιες φορές μοιάζει με επώδυνο τραύμα, αλλά στην Αύγυπτο η ύπαρξη της ζεμπίμπα προκαλεί θαυμασμό. Και όσοι έχουν τέτοιο σημάδι το επιδεικνύουν με την ίδια υπερηφάνεια που οι Αμερικανοί επαγγελματίες επιδείκνυαν τους μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια τους, απόδειξη ότι εργάζονταν πολλές ώρες και κοιμόντουσαν λίγο.
Ανθηση του Ισλάμ
Πριν από είκοσι χρόνια, η Αίγυπτος ήταν ένα μουσουλμανικό αλλά κατά βάση κοσμικό κράτος. Ο εθνικισμός και η προσκόλληση στην αραβική του ταυτότητα αποτελούν σήμερα τα βασικά χαρακτηριστικά. Η Αίγυπτος, όπως και πολλά άλλα κράτη της Μέσης Ανατολής, βιώνει την άνθηση του Ισλάμ ως καθημερινής ιδεολογίας. Ετσι τα θρησκευτικά σύμβολα έγιναν μόδα.
«Η ζεμπίμπα είναι ένας τρόπος να δείξουμε πόσο σημαντική είναι η θρησκεία για εμάς» λέει ο Μοχάμεντ αλ Μπικαλί, κουρέας στο Κάιρο. «Μας επιτρέπει να δείξουμε πόσο ευσεβείς είμαστε».
Οι μουσουλμάνοι προσεύχονται πέντε φορές την ημέρα. Σε κάθε προσευχή γονατίζουν και ακουμπούν μέτωπο και μύτη στο έδαφος. Και τις πέντε φορές πρέπει να τοποθετήσουν το κεφάλι τους στο έδαφος συνολικά 34 φορές. Πολλοί, όμως, προσθέτουν προσευχές και έτσι οι φορές που πιέζουν το μέτωπό τους στο έδαφος πολλαπλασιάζονται.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι η ζεμπίμπα είναι το αναπόφευκτο αποτέλεσμα των τόσων προσευχών. Συχνά αυτός είναι και ο στόχος. Οποιος διαθέτει το «σημάδι» διαλαλεί στον κόσμο την πίστη του και την προσκόλλησή του σ’ έναν από τους πέντε πυλώνες του Ισλάμ.
Ωστόσο, η ζεμπίμπα είναι αιγυπτιακό φαινόμενο. Οι μουσουλμάνοι, ακόμα και οι γυναίκες, προσεύχονται σε όλο τον κόσμο. Ελάχιστες γυναίκες έχουν ζεμπίμπα. Γιατί, λοιπόν, οι άνδρες πιέζουν με τόση δύναμη το μέτωπό τους;
«Στην πραγματικότητα η ζεμπίμπα σημαίνει ότι οι άνδρες προσεύχονται πολύ» εξηγεί ο Γκαμάλ αλ Γκιτανί, αρχισυντάκτης της εφημερίδας Αχμπάρ Ελ Γιομ. «Ομως με αυτό θέλουν να πουν κάτι. Είναι, κατά κάποιο τρόπο, μία προσωπική δήλωση ότι ο άνδρας είναι συντηρητικός μουσουλμάνος. Συχνά είναι και ζήτημα ανταγωνισμού. Αυτός που έχει ζεμπίμπα λέει στους άλλους ότι είναι πιο ευσεβής ή τους παρακινεί να τον μιμηθούν».
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για την αναγέννηση του ισλαμισμού στην Αίγυπτο και γενικότερα τη Μέση Ανατολή, μεταξύ των οποίων η γέννηση της δορυφορικής τηλεόρασης που εκπέμπει επί 24 ώρες καθημερινά θρησκευτικά προγράμματα, ότι οι οικονομίες δεν προσφέρουν ελπίδες στον κόσμο πως θα καταφέρει να βελτιώσει τη ζωή του, μέχρι τη δυσαρέσκεια για την εμπλοκή της Δύσης στα μεσανατολικά θέματα. Ταυτόχρονα, όμως, δρα η πίεση από τον κοινωνικό περίγυρο, μια ισχυρότατη δύναμη σε μια κοινωνία όπου η παράδοση και η σύμβαση ανταμείβονται.
Οι συντηρητικοί μουσουλμάνοι
Σε μεγάλο μέρος του αραβικού κόσμου τα σύμβολα της υπερβολικής προσήλωσης στις θρησκευτικές παραδόσεις και τελετουργίες δεν αποτελούν εξαίρεση και πηγάζουν κατά κύριο λόγο από κάποια κράτη του Περσικού Κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία. Οι πολύ συντηρητικοί μουσουλμάνοι έχουν μακριά γενειάδα και φορούν φαρδιά μακριά ενδύματα σαν αυτά που φορούσε ο προφήτης Μωάμεθ.
Τέτοια σύμβολα διείσδυσαν στην Αίγυπτο και διαρκώς γίνονται και πιο δημοφιλή. Ολο και περισσότερες γυναίκες καλύπτουν τα πρόσωπά τους με νικάμπ, μαύρη πάνινη μάσκα, η οποία εισήχθη στη χώρα από τον Περσικό.
Η ζεμπίμπα, ωστόσο, είναι απόλυτα αιγυπτιακή και δεν συνδέεται με αρνητικές αποχρώσεις όπως τα εισαγόμενα σύμβολα. Οι άνδρες με μακριά γενειάδα συχνά δυσκολεύονται να βρουν δουλειά. Η ζεμπίμπα, αντιθέτως, ανοίγει πόρτες.
Βεβαίως, δεν υπάρχουν στατιστικές σχετικά με τον αριθμό των ανδρών που έχουν ζεμπίμπα. Σήμερα όμως οι Αιγύπτιοι είναι πιο πρόθυμοι από ποτέ να δηλώσουν την πίστη τους. Μάλιστα κυκλοφορούν φήμες για άνδρες που χρησιμοποιούν διάφορα μέσα ώστε να ερεθίσουν την περιοχή του μετώπου τους και να μαυρίσουν το σημείο, όπως γυαλόχαρτο. Ισως οι φήμες να είναι αναληθείς, αλλά υποδεικνύουν πόσο «της μόδας» είναι η ζεμπίμπα.
Φυσικά δεν είναι όλοι «σημαδεμένοι». Πολλοί Αιγύπτιοι εξακολουθούν να βλέπουν τη θρησκεία τους ως εντελώς προσωπικό ζήτημα. Ομως η κοινωνική πίεση αυξάνεται και η θρησκεία γίνεται η εστία τη ατομικής ταυτότητας και η πιο εύκολα προσβάσιμη πηγή υπερηφάνειας και αξιοπρέπειας σε όλες τις κοινωνικοοικονομικές τάξεις.