Παράξενες συμπτώσεις παρατηρούνται ανάμεσα στον τηλεοπτικό και τον πραγματικό κόσμο. Την Τετάρτη, στην αργία των Τριών Ιεραρχών, στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, εκατοντάδες μαθητές μουσικών και καλλιτεχνικών σχολείων βγήκαν στον δρόμο με τύμπανα, όμποε, φλάουτα, σαξόφωνα, τρομπέτες και άλλα όργανα και με αίτημα να μη μαραζώσουν, να παραμείνουν ζωντανά τα σχολεία τους. Το ίδιο βράδυ, στον «Εξάντα» (ΝΕΤ) του Γιώργου Αυγερόπουλου, μάθαμε για τα 370.000 παιδιά, εφήβους και νέους της Βενεζουέλας που ξέφυγαν από τον δρόμο, τις συμμορίες, τα ναρκωτικά και την πορνεία χάρη στη μουσική, συμμετέχοντας στις 285 νεανικές-παιδικές και στις 30 επαγγελματικές ορχήστρες κλασικής μουσικής που λειτουργούν σήμερα σε αυτήν τη χώρα.
«Βία, ένταση, ταλαιπωρία, οξύτατες αντιπαραθέσεις»: οι λέξεις αυτές κυριαρχούν στα δελτία ειδήσεων, όμως πίσω από τα συμπτώματα υπάρχει και η αιτία, δηλαδή η κρίση, η φτώχεια και ο φόβος της φτώχειας. Στα μπάριος, τις παραγκουπόλεις του Καράκας, ζουν τα περισσότερα παιδιά του El Sistema, ενός προγράμματος που ξεκίνησε το 1975 από έναν καθηγητή μουσικής και οικονομολόγο, τον Jose Antonio Abreu. Εντεκα παιδιά συμμετείχαν στην πρώτη πρόβα, όμως έκτοτε οι «πυρήνες» του Εl Sistema πολλαπλασιάζονται με αστρική ταχύτητα, καθώς πολλοί μαθητές γίνονται με τη σειρά τους δάσκαλοι.
«Φτώχεια δεν είναι μόνο η έλλειψη τροφής και στέγης», λέει σήμερα ο Abreu. «Φτώχεια είναι η εγκατάλειψη και η ανωνυμία… Με το που παίρνει ένα παιδί ένα μουσικό όργανο, ένα βιολί στα χέρια του, παύει να είναι φτωχό… το βιολί οδηγεί σ’ έναν δρόμο αυξανόμενου πνευματικού πλούτου… Η μουσική προσφέρει στα παιδιά αυτοεκτίμηση, μια ωραία και υγιή περηφάνια, που σε βγάζει από τη φτώχεια».
Η υψηλών προδιαγραφών μουσική αγωγή δεν είναι κατάλοιπο της εποχής που ξοδεύαμε περισσότερα από όσα παράγαμε. Είναι και προϋπόθεση για να βγούμε από τη «μέσα κρίση». Το ντοκιμαντέρ του Γιώργου Αυγερόπουλου, με τίτλο «El Sistema: Σώζοντας ζωές», δεν μιλούσε μόνο για τη Βενεζουέλα, που σήμερα συγκαταλέγεται στις «μεγάλες μουσικές δυνάμεις του κόσμου». Μιλούσε για την ελπίδα και τη νεότητα, για την ομορφιά της ζωής… για ό,τι βλέπουμε να συντρίβεται σήμερα γύρω μας.
Αυτή την «ωραία και υγιή περηφάνια» δεν τη χρειάζονται μόνο οι νέοι της Βενεζουέλας. Τη χρειαζόμαστε όλοι. Η τέχνη είναι ένας από τους δρόμους που οδηγούν στον πραγματικό «πλούτο των εθνών» και όταν ο δρόμος αυτός στενεύει, όπως συμβαίνει με τη δημόσια μουσική παιδεία στον τόπο μας, όταν ο πολιτισμός συγκαταλέγεται στα πρώτα θύματα της κρίσης, νικητές θα είναι μόνο η βία και η αποκτήνωση.