Περισσότερα από 145 είδη βοτάνων και αρωματικών φυτών της ελληνικής φύσης διακινούνται παράνομα μέσω Διαδικτύου. Κάτι που αποδεικνύει το «όργωμα» απομακρυσμένων οικοτόπων για την κλοπή πολύτιμων φυτών. Και πιθανότατα την καταστροφή τους.
Η παράνομη εμπορία ενδημικών φυτών δεν είναι βέβαια μια νέα πρακτική. Τον τελευταίο αιώνα ήταν συχνό φαινόμενο η διοργάνωση εξερευνητικών αποστολών βοτανικού ενδιαφέροντος από ιδιώτες, φυσιολάτρες, ερασιτέχνες και επιστήμονες βοτανολόγους που ξερίζωναν φυτά για να τα συμπεριλάβουν ως ζωντανά φυτά στον κήπο τους, ως δείγματα στην ιδιωτική τους συλλογή ή σε συλλογές μεγάλων βοτανικών μουσείων/κήπων. Ωστόσο η ανάπτυξη του Iντερνετ διευκόλυνε την παράνομη και μαζικότερη διοχέτευσή τους στην αγορά.
Η κ. Βικτώρια Μεντέλη, απόφοιτος της Σχολής Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ ασχολήθηκε με το φαινόμενο στο πλαίσιο της μεταπτυχιακής της διατριβής (Τμήμα Βιολογίας ΑΠΘ με επιβλέποντες τον δρα Νικ. Κρίγκα και την καθηγήτρια του Τμήματος Βιολογίας Δέσποινα Βώκου). «Η έρευνά μου εστίασε στο ηλεκτρονικό εμπόριο, δεδομένου ότι αποτελεί μια όλο και περισσότερο προτιμώμενη μορφή εμπορίου αλλά και επειδή η ανωνυμία που προσφέρει ενδεχομένως επιτρέπει περισσότερες παράνομες συναλλαγές», λέει η κ. Μεντέλη.
588 περιπτώσεις εμπορίας
Η έρευνα εστίασε σε φυτώρια χωρών που παραδοσιακά εμπορεύονται φυτικά είδη είτε καλλωπιστικά είτε φαρμακευτικά, όπως η Γερμανία, η Αγγλία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία. Τα αποτελέσματα ήταν ανησυχητικά. «Επειτα από εκτενή έρευνα για κάθε ένα από τα 1.415 ελληνικά ενδημικά φυτά εντοπίσαμε 588 περιπτώσεις εμπορίας από 73 φυτώρια, στην Ευρώπη, τη Β. Αμερική και την Αυστραλία. Οι περιπτώσεις αυτές αφορούν 145 είδη – το 10% της ενδημικής χλωρίδας της χώρας εμπορεύεται τώρα ή έχουν εμπορευθεί στο πρόσφατο παρελθόν», λέει η κ. Μεντέλη. «Ανάμεσα στα εμπορευόμενα είδη κυριαρχούν ενδημικές καμπανούλες, ίριδες και κρόκοι, ορχιδέες, αρωματικά φυτά και τουλίπες. Για να προμηθευτεί κανείς την ενδημική κρητική ορχιδέα θα πληρώσει κάτι παραπάνω από 20 ευρώ, ενώ για να αποκτήσει κάποιος ένα γρ. σπόρων Draba cretica θα πληρώσει 44 ευρώ. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι από τα εμπορευόμενα είδη, 32 χαρακτηρίζονται απειλούμενα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, ενώ πολλά είναι ιδιαίτερα σπάνια: 10 έχουν εντοπιστεί σε μία μόνο τοποθεσία και άλλα 17 σε δύο έως πέντε».
Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι τα φυτά που συνάντησε η έρευνα προέρχονται από απομονωμένες περιοχές, «παρθένους» βιοτόπους. «Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον από άποψη σπάνιων φυτών, αρωματικών, φαρμακευτικών, καλλωπιστικών κ.λπ. εμφανίζουν τα νησιά μας και οι απομονωμένες περιοχές, καθώς εκεί τα είδη παραμένουν άγρια και διατηρούν όλες τις ιδιότητές τους», εξηγεί η κ. Μεντέλη. «Είναι άγνωστο τι ζημιά προκαλείται σε αυτούς τους οικοτόπους από αυτούς που ξεριζώνουν συστηματικά ελληνικά είδη φυτών για να τα εμπορευτούν».
Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία (ν. 3937/11 για τη βιοποικιλότητα) η συλλογή και εμπορία ενδημικών φυτών απαγορεύεται. «Πιστεύω ότι οι ελληνικές αρχές θα πρέπει να αναζητήσουν τρόπο για να ασκήσουν τα δικαιώματα που προκύπτουν από τις διεθνείς συμβάσεις για την εκμετάλλευση των γενετικών της πόρων», καταλήγει η κ. Μεντέλη. «Για παράδειγμα, να απαιτήσει δικαιώματα επί των πωλήσεων από φάρμακα που περιέχουν συστατικά από ελληνικά ενδημικά φυτά».