Συμπληρώνει φέτος 20 χρόνια ζωής και δράσης. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), ένα όραμα που υλοποίησε η Μυρσίνη Ζορμπά το 1994 επί υπουργίας στον Πολιτισμό του Θάνου Μικρούτσικου, έχει περάσει μεγάλες και μικρές στιγμές. Φωτεινές και κάπως σκοτεινές. Στην αρχή προικίστηκε με τη Βίλα Μπότση στην Πολιτεία, ένας χώρος που περιέκοπτε μεν λειτουργικά έξοδα, ήταν όμως εκτός της καθημερινότητας, εκτός του κέντρου όπου χτυπούσε η καρδιά της βιβλιαγοράς.
Εκείνα τα πρώτα χρόνια όμως, στον χώρο του βιβλίου, έγιναν κινήσεις εξωστρέφειας. Συνέδρια, ημερίδες, καμπάνιες. Πάντα στο πλαίσιο του αρχικού ιδρυτικού του νόμου, που αποσκοπούσε «στον καθορισμό, τον σχεδιασμό και την εφαρμογή της εθνικής πολιτικής για την προώθηση του βιβλίου και της ανάγνωσης». Στους αρχικούς στόχους ήταν «η προβολή και η προώθηση του ελληνικού βιβλίου στο εξωτερικό». Κι εκεί έγιναν κάποιες κινήσεις, με αποκορύφωμα τη χολιγουντιανού τύπου συμμετοχή συγγραφέων και εκδοτών στη Διεθνή Εκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης το 2001, όπου η Ελλάδα ήταν τιμώμενη χώρα. Περίπου 50 Ελληνες συγγραφείς είχαν ταξιδέψει τότε στη Φρανκφούρτη και το σύνολο του εκδοτικού κόσμου. Η συγκομιδή της μεταφραστικής συνέχειας ήταν πενιχρή. Ηδη στο τιμόνι του ΕΚΕΒΙ ήταν ο Χρήστος Λάζος, από τον οποίον δεν έλειπαν ούτε οι γνώσεις ούτε οι ιδέες. Παρ’ όλα αυτά το ΕΚΕΒΙ φαινόταν τότε να βαδίζει στον αφρό των παχειών αγελάδων και να του λείπει ο ουσιαστικός σχεδιασμός. Και βεβαίως οι συνδικαλιστικοί φορείς από τον χώρο του βιβλίου δεν έπαψαν να βάζουν εμπόδια, θεωρώντας, προφανώς, ότι χάνουν τον έλεγχο του χώρου.
Η Biblionet
Ωστόσο μια τάξη άρχισε να μπαίνει. Δημιουργήθηκε η Biblionet, ίσως η πιο επιτυχημένη δραστηριότητα του ΕΚΕΒΙ, που καταγράφει την ετήσια βιβλιοπαραγωγή, δίνοντας στοιχεία και για τους συγγραφείς και για τις κριτικές που συνοδεύουν την κάθε έκδοση. Μια δράση που παρά τα προβλήματα του ΕΚΕΒΙ, συνεχίζεται με απόλυτο επαγγελματισμό μέχρι σήμερα.
Η βούληση της επιδότησης των ελληνικών μεταφράσεων σε χώρες του εξωτερικού, κάτι αναγκαίο για μια «μικρή γλώσσα» όπως τα ελληνικά, αντιμετώπισε τις παλινωδίες και την έλλειψη βούλησης και σχεδιασμού της τότε πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Πολιτισμού. Είχαμε φτάσει στο σημείο οι μεταφραστές ελληνικών βιβλίων σε άλλες γλώσσες να εκλιπαρούν για τα ελάχιστα χρήματα που τους χρωστούσε το ελληνικό κράτος για βιβλία που είχαν ήδη μεταφράσει. Η εκκρεμότητα αυτή λύθηκε με το πρόγραμμα Frasis, μόνο που μας λείπουν τα συγκεντρωτικά στοιχεία για τα ελληνικά βιβλία που μεταφράζονται, και η αλήθεια είναι ότι δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει σχεδιασμός για μεταφράσεις ελληνικών βιβλίων προς συγκεκριμένες χώρες και γλώσσες. Λύθηκε απλώς το λογιστικό ζήτημα.
Κι ίσως αυτό να ήταν πάντα και το ουσιαστικό πρόβλημα του πρώτου και μόνου φορέα για το βιβλίο που υπήρξε στην Ελλάδα. Οτι από ένα σημείο και μετά οι επιλογές έμοιαζαν να μην είχαν μακροπρόθεσμους στόχους. Μπορεί να ήταν επιτυχημένες (όπως η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης), αλλά έλειπε η σύνδεση του ελληνικού βιβλίου με τα ζητήματα της επικαιρότητας και με τα θέματα που απασχολούν την ελληνική κοινωνία. Εν τω μεταξύ, μετά το 2004 το τιμόνι του ΕΚΕΒΙ είχε αναλάβει μια έμπειρη μάνατζερ, η Κατρίν Βελισσάρη, με έλλειμμα όμως στον σχεδιασμό μακροπρόθεσμης πολιτικής.
Η κατάργηση
Ετσι, με το που ήρθε η κρίση και οι χρηματοδοτήσεις λιγόστευαν, ξαναφάνηκαν τα προβλήματα εσωστρέφειας. Και τον περασμένο Ιανουάριο, ο τότε υπεύθυνος σε θέματα Πολιτισμού, Κώστας Τζαβάρας, πήρε την απόφαση να καταργήσει το ΕΚΕΒΙ. Χωρίς συζήτηση, χωρίς εναλλακτική πρόταση, και παρά τις έντονες διαφωνίες των εταίρων της τρικομματικής, τότε, κυβέρνησης.
Πέρασε ένας ολόκληρος χρόνος που οι εργαζόμενοι του ΕΚΕΒΙ έμειναν στη θέση τους, υλοποίησαν τις δράσεις για τις οποίες ήταν δεσμευμένο το ΕΚΕΒΙ και προσπαθούσαν, και με τη στήριξη σύσσωμου σχεδόν του κόσμου του βιβλίου, να ανατρέψουν την ειλημμένη απόφαση. Ωσπου, πριν από λίγες ημέρες, ο νυν υπουργός Πολιτισμού, Πάνος Παναγιωτόπουλος, ανακοίνωσε ότι εντάσσει τις δράσεις του ΕΚΕΒΙ στο υπό αναμόρφωση Ιδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού, (ΕΙΠ) απόφαση που δεν έγινε ευνοϊκά δεκτή από τους εργαζόμενους του ΕΚΕΒΙ. Και τώρα είμαστε κάπου εκεί, σε μια ασάφεια από τη μία πλευρά –του υπουργείου– (για το πώς και με ποιον τρόπο θα ενσωματωθούν οι δράσεις του ΕΚΕΒΙ στο ΙΕΠ) και σε μία καθολική άρνηση από την άλλη – από την πλευρά των εργαζομένων του ΕΚΕΒΙ.
Ζητήσαμε από δύο ανθρώπους που γνωρίζουν καλά τόσο το ΕΚΕΒΙ όσο και τον χώρο του βιβλίου, τον συγγραφέα Πέτρο Μάρκαρη, που είχε υπάρξει και πρόεδρος του Δ.Σ. του ΕΚΕΒΙ, και τον δημοσιογράφο και συγγραφέα Κώστα Καλφόπουλο, να σχολιάσουν την πορεία και τη διαδρομή του ΕΚΕΒΙ και τη λύση που προτάθηκε από το υπουργείο.