Το έκανα για να προστατεύσω τον ελληνικό πολιτισμό και τον υπουργό του ― που είναι το ίδιο, γιατί βασικός ρόλος του εκάστοτε υπουργού είναι η ενσάρκωση του πολιτισμού. Γι’ αυτό αναζήτησα την επιστολή Πάνου Παναγιωτόπουλου προς Γεώργιο Κλούνεϊ στην αγγλική. Ηθελα να δω το πραγματικό κείμενο που έφτασε (αν έφτασε) στα χέρια του λαμπρού Αμερικανού ηθοποιού, ο οποίος είχε το ηθικό σθένος να υπερασπισθεί την ακεραιότητα του «Parthenon», έστω και αν εκ παραδρομής τον είπε «Pantheon». Γιατί σκέφθηκα ότι αν αυτές οι μεγαλοστομίες που διαβάσαμε στην ελληνική εκδοχή είναι η πιστή απόδοση όσων διάβασε στη γλώσσα του ο Κλούνεϊ, δεν αποκλείεται η επόμενη ταινία του να είναι κωμωδία βασισμένη στην επιστολή Παναγιωτόπουλου. Και κάτι τέτοιο θα ήταν, ασφαλώς, μία ακόμη κλοπή εις βάρος του ελληνικού πολιτισμού, μια ακόμη πληγή στην άγρια εθνική περηφάνια της Ραχήλ Μακρή.
Διόλου περιέργως, εντούτοις, το πρωτότυπο αγγλικό κείμενο δεν περιείχε ούτε τις χαριτωμενιές και τις κρυάδες (π.χ., τα ξενιτεμένα χωρίς τη θέλησή τους μάρμαρα…) ούτε την καλλιεπή και υψηλόφρονα μπουρδολογία της μορφής στην οποία τη γνωρίσαμε πρώτα και πρόκειται να περιληφθεί στο δεκάτομο έργο «Πάνου Παναγιωτόπουλου Επιστολαί», που οπωσδήποτε θα εκδοθεί κάποια μέρα από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Βυρτεμβέργης, σε επιμέλεια του ημέτερου Τάκη Θεοδωρόπουλου. Αντιθέτως, είναι στεγνή και τυπική, η δε ελληνική απόδοσή της είναι προδήλως πασπαλισμένη με εξυπνάδες κατάλληλες για το κοινό στο οποίο απευθύνεται. Ενα κοινό στο οποίο η καθ’ όλα υπερτιμημένη Μελίνα Μερκούρη έκανε ό,τι μπορούσε για να του αφήσει παρακαταθήκη ένα ακόμη κόμπλεξ, αυτό της κλεμμένης κληρονομιάς.
Ωστόσο, το σημαντικότερο στοιχείο της επιστολής από ιδεολογικής άποψης είναι το ίδιο ακριβώς και στις δύο εκδοχές της επιστολής, οπότε μπορεί να παρατεθεί εδώ στα ελληνικά, διότι το ίδιο διάβασε και ο Κλούνεϊ (αν το διάβασε, ξαναλέω): είναι δίκαιο και καλό να επιστραφούν τα μάρμαρα του Ελγιν στον Παρθενώνα, γράφει ο υπουργός, «όχι μόνον διότι ανήκουν στην ιστορία του ελληνικού πολιτισμού, αλλά ακριβώς διότι μέσα από τη δική μας ιστορία λαμπρύνουν τον παγκόσμιο πολιτισμό». Αυτή η υπέροχη φράση, ίσως η πιο σοφή που έχει γράψει ποτέ ο Πάνος Παναγιωτόπουλος, εκφράζει τέλεια την καταστροφική για την αυτοεκτίμηση των Νεοελλήνων αντίφαση που περιέχει η σχέση μας με τους «αρχαίους ημών προγόνους», όπως τους μαθαίναμε στο σχολείο την εποχή που επίσημη γλώσσα ήταν η καθαρεύουσα. Αυτό που λέει, κατά βάση, είναι ο τρόπος ακριβώς με τον οποίο οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται την σχέση με το παρελθόν που διεκδικούμε ως δικό μας. Ο τρόπος που εκπροσωπεί τόσο γλαφυρά η μοναδική Ραχήλ Μακρή και ο οποίος συνοψίζεται ως εξής: Ναι, μας αρέσει που η κλασική Ελλάδα είναι από τα θεμέλια του πολιτισμού της Δύσης, αλλά δεν μας αρέσει που αυτή την κληρονομιά τη διαχειρίζονται μόνοι τους, γιατί εμείς θα θέλαμε να είμαστε ο μοναδικός δίαυλος για την επαφή τους με τις πηγές του πολιτισμού μας.
Σε αυτή τη θέση βασίζουμε την εθνική περηφάνια μας και πρόκειται για θέση που οδηγεί εκ των πραγμάτων στο αίσθημα της μειονεξίας. Διότι όταν κάτι είναι τόσο παλιό, τόσο πετυχημένο και τόσο διαδεδομένο, ποιος μπορεί να διεκδικήσει την αποκλειστική αντιπροσώπευσή του; Βέβαια, αν τέτοιος είναι ο καημός που μας δέρνει, θα μπορούσαμε να διεκδικούμε αυτή τη θέση με αξιώσεις, υπό δύο προϋποθέσεις. Η πρώτη, εφόσον, εκτός από τη μεγαλύτερη και καλύτερη συλλογή αρχαιοτήτων στον κόσμο, είχαμε και τους πιο αναπτυγμένους τρόπους για την προβολή του, δηλαδή τα καλύτερα μουσεία και τους πιο καλά οργανωμένους αρχαιολογικούς χώρους. Η δεύτερη, αν τα πανεπιστήμιά μας ήταν τα κορυφαία στη μελέτη της κλασικής φιλολογίας και έρχονταν εδώ οι καλύτεροι από το Χάρβαρντ, την Οξφόρδη και το Παρίσι για να προχωρήσουν τις σπουδές τους και όχι το αντίστροφο. Χωρίς αυτά τα δύο, αλλά μόνο με καημό, συρτάκι, χωριάτικη και άντε και καμιά επιστολή στον «αξιότιμο κύριο Κλούνεϊ», μάλλον μειώνουμε την αξία της κληρονομιάς για την οποία τόσο περηφανευόμαστε. Για να φθάσουμε στο σημείο που το σύνθημα «φέρτε πίσω τα κλεμμένα» να κοσμεί τα πρωινάδικα και να το προσωποποιεί τέλεια η Ραχήλ Μακρή, έβαλε και το χεράκι της (ή τίποτε άλλο) και η «μεγάλη» Μελίνα Μερκούρη…
Ο μύθος του Καλαφάτη
Θα έλεγα ότι, επικοινωνιακά, δεν είναι ο σωστός τρόπος. Δεν είναι, δηλαδή, προς το συμφέρον του νεοδημοκράτη υποψηφίου για τη δημαρχία Θεσσαλονίκης, ο τίτλος «Η παραίτηση Καλαφάτη δεν αλλάζει την κυβέρνηση». Είναι σαν να λες στους Θεσσαλονικείς ότι, παιδιά, αυτός που σας διάλεξα να ψηφίσετε για δήμαρχο (αν θέλετε) ήταν τόσο χρήσιμος ως στέλεχος της κυβέρνησης (ήταν «Ανυπέκα», που σε κανονικά ελληνικά σημαίνει αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής) ώστε η κυβέρνηση δεν χρειάστηκε καν να τον αντικαταστήσει όταν παραιτήθηκε! Συγγνώμη, αλλά περιμένετε ότι ο κόσμος της Θεσσαλονίκης θα προτιμήσει Καλαφάτη από Μπουτάρη, επειδή κάλυπτε ένα τόσο μεγάλο κενό στην κυβέρνηση που δεν το πρόσεξε κανείς όταν έφυγε;
Εδώ χρειαζόταν κανονική επικοινωνιακή εκστρατεία για να χτιστεί ο μύθος του Καλαφάτη! Του Καλαφάτη ως ειδικού στην κλιματική αλλαγή, περιζήτητου (δήθεν μου…) στην Αγγλία, τώρα που πλήττεται από κατακλυσμούς και καταποντισμούς. Να περνούσαν παραπολιτικά, π.χ., ότι ο Κάμερον πήρε ο ίδιος τον Σαμαρά στον τηλέφωνο και τον παρακάλεσε να κρατήσει τον Καλαφάτη στην κυβέρνηση, γιατί θέλουν να τους συμβουλεύσει τι να κάνουν με τον Τάμεση που πλημμυρίζει. Τέτοια πράγματα, ενώ την ίδια ώρα στο εσωτερικό μέτωπο θα διέσπειραν τη φημολογία ότι ο «Υπέκα» και «Υφυπέκα» είναι σε κατάσταση απόγνωσης, από το φορτίο των καθηκόντων του Καλαφάτη, ο οποίος ήταν τόσο χαρισματικός ώστε ανταποκρινόταν χωρίς καν να χάνει το μπλαζέ νυσταλέο ύφος, που είναι το σήμα κατατεθέν του. Τώρα που αποκτήσαμε και επιστολικές σχέσεις; Θα μπορούσαμε ακόμη και να ζητήσουμε από τον Τζορτζ Κλούνι να στηρίξει Καλαφάτη για το συντονιστικό έργο του στη μελέτη της κλιματικής αλλαγής διεθνώς και τα τοιαύτα. Θαύματα θα μπορούσαν να κάνουν με έναν Καλαφάτη, αν έπαιρναν σοβαρά την υποψηφιότητά του. Τον έφαγαν τον άνθρωπο, σαν πουλάκι που το ρίχνεις από τη φωλιά του στο έδαφος και το τρώνε οι γάτες, ενώ μπορεί να πέσει και μόνο του για να το φάνε οι γάτες…
Ιδεολογικός πατέρας τους
Περνώντας τώρα στα θεσμικά ζητήματα της Ελληνικής Δημοκρατίας και, συγκεκριμένα, σε ζητήματα αφορώντα τους πυλώνες του πολιτεύματος, να παραδεχθώ έναν καημό μου: νομίζω ότι θα ήταν μεγάλο κρίμα αν ο Δημοσθένης Λιακόπουλος δεν ενταχθεί κάποια στιγμή στους Ανεξάρτητους Ελληνες, αναλαμβάνοντας μάλιστα τη θέση που δικαιωματικά του αρμόζει, δηλαδή του υπεύθυνου για το τμήμα ιδεολογίας, μελετών και διαφώτισης…