Μάρτιος του 2013. Παρασκευή μεσημέρι. Λίγες ώρες πριν ξεκινήσει στις Βρυξέλλες η έκτακτη συνεδρίαση του Eurogroup για να εξετάσει το πακέτο διάσωσης της κυπριακής οικονομίας, ξένη εταιρεία μεταφέρει στην Κύπρο κεφάλαια για να προχωρήσει στην αγορά πλοίου. Η συναλλαγή όχι μόνο δεν θα γίνει, αλλά στον λογαριασμό της θα απομείνουν μόλις 100.000 ευρώ, τα οποία ακόμη και σήμερα δεν μπορεί να μεταφέρει εκτός Κύπρου. Τα χρήματα είχαν κατατεθεί στη Λαϊκή, οι περιπέτειες της οποίας, έκτοτε, είναι γνωστές.
Το συγκεκριμένο παράδειγμα συγκεντρώνει σε μόλις μερικές λέξεις όλες τις στρεβλώσεις που προκάλεσε στην Κύπρο το ξέσπασμα της κρίσης, που ένα χρόνο μετά μαίνεται ακόμη. Και μπορεί να υπάρχουν και άλλες, ακόμη πιο δραματικές περιπτώσεις, όπως εκείνη του βιοπαλαιστή που είχε κερδίσει 3 εκατ. ευρώ στο Τζόκερ και τοποθέτησε τα λεφτά του σε Μετατρέψιμα Αξιόγραφα Εγγυημένου Κεφαλαίου (ΜΑΕΚ) της Λαϊκής, που… μηδενίστηκαν, ωστόσο, η ουσία παραμένει ίδια. Το χτύπημα στην Κύπρο ίσως να ήταν πιο ισχυρό από παντού.
Η ιστορία γράφει ότι στο δεκαήμερο που μεσολάβησε μεταξύ των δύο δραματικών συνεδριάσεων του Eurogroup –της 15ης Μαρτίου και της 24ης Μαρτίου του 2013– η Κύπρος «φλέρταρε» επικίνδυνα με την καταστροφή. Η υποχρεωτική πώληση του ελληνικού δικτύου των κυπριακών τραπεζών στην Ελλάδα είναι ενδεικτική της αβεβαιότητας που γέννησε η καινοφανής λύση που επελέγη για την Κύπρο.
Σήμερα, ένα χρόνο μετά, ο πρώτος απολογισμός είναι θετικός, αλλά ως προς τη γενική εικόνα της κυπριακής οικονομίας: το δημοσιονομικό σκέλος του Μνημονίου τηρείται χωρίς αποκλίσεις, η ύφεση κινήθηκε αισθητά χαμηλότερα από το προβλεπόμενο (στο 5,4% έναντι αρχικής πρόβλεψης για συρρίκνωση 8,7%), ενώ το πολιτικό σύστημα με τη στάση του δεν τροφοδοτεί εντάσεις. Παράλληλα, η κρατική μηχανή και η δημόσια διοίκηση δείχνουν ικανές να παρακολουθούν τις εξελίξεις και να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της διαπραγμάτευσης με την τρόικα.
Ωστόσο, αυτό το οποίο είναι ξεκάθαρο, πλέον, είναι πως η «κυπριακή διάσωση» ήταν επί της ουσίας μια «τραπεζική διάσωση». O πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, Νίκος Αναστασιάδης, σε συνέντευξή του στη Wall Street Journal, περιέγραψε την Κύπρο σαν «ένα καναρίνι που βρέθηκε στο ανθρακωρυχείο της διάλυσης ευρωπαϊκών τραπεζών και επιβίωσε». Από την άλλη, όμως, αυτός ίσως είναι και ο λόγος που εξαρχής ήταν εύκολη η τακτοποίηση των δημοσίων οικονομικών (για την ιστορία πρέπει να σημειωθεί ότι τα δημοσιονομικά μέτρα ψηφίστηκαν από την κυβέρνηση του κομμουνιστή Χριστόφια).
Οι προκλήσεις
Η θετική εικόνα που εκπέμπει η Κύπρος, ένα χρόνο μετά την εφαρμογή του «κουρέματος», δεν αναιρεί τις προκλήσεις. «Το κυπριακό ΑΕΠ θα καταρρεύσει μετά τη συμφωνία του Eurogroup και η επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων θα αναστείλει τη λειτουργία της οικονομίας. Το δάνειο από την Ευρωζώνη θα οδηγήσει το χρέος του νησιού σε μη βιώσιμα επίπεδα, ενώ η λιτότητα και η τραπεζική αναδιάρθρωση που το συνοδεύουν θα προκαλέσουν κοινωνική ένταση. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η Κύπρος να καταστεί οικονομία-ζόμπι, με ελάχιστες ελπίδες ανάκαμψης».
Αυτή ήταν η πρόβλεψη της βρετανικής δεξαμενής σκέψης Open Europe, λίγες ώρες μετά την κατάληξη του δεύτερου Eurogroup, πέρυσι, ακριβώς τέτοια μέρα. Ακολούθησε σειρά μελετών και αναλύσεων από άλλες δεξαμενές σκέψεις, τράπεζες και επενδυτικούς οίκους, κοινή συνισταμένη των οποίων ήταν η επιφύλαξη απέναντι στις αρχικές προβλέψεις της τρόικας για συνολική ύφεση 13,5% τη διετία 2013 – 14 και επιστροφή σε ασθενή ανάπτυξη το 2015.
Η οικονομία δεν έγινε ζόμπι, αλλά τα καλά νέα σταματούν κάπου εδώ. Από το ξημέρωμα της 25ης Μαρτίου, οπότε και έκλεισε η συμφωνία για το bail in, η κυπριακή οικονομία βρέθηκε μπροστά σε μια νέα κατάσταση. Η ανεργία εκτοξεύθηκε στο 17% και προβλέπεται να φτάσει στο 19% το 2014, ενώ τα υπερχρεωμένα κυπριακά νοικοκυριά και επιχειρήσεις προσπαθούν να διαχειριστούν τα χρέη τους, με τα νέα μειωμένα εισοδήματά τους. Ο δείκτης των μη εξυπηρετουμένων δανείων κινείται στο 40%. Δεν είναι τυχαίο ότι ψηλά στην ατζέντα της επικαιρότητας είναι η προστασία της πρώτης κατοικίας των δανειοληπτών και η διαδικασία ρύθμισης των υφιστάμενων δανείων.
Ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης δεν ωραιοποιεί την κατάσταση. Μετά τις οδυνηρές αποφάσεις του Eurogroup η κυπριακή οικονομία είναι αποδυναμωμένη, η ύφεση συνεχίζεται και η ανεργία βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα, αναφέρει ο υπουργός. Την ίδια ώρα δεν κρύβει τη συνταγή εξόδου από την κρίση:
«Εχουμε εισέλθει», τονίζει, «στον δρόμο της διόρθωσης. Υπάρχουν ενδείξεις ότι κατευθυνόμαστε στη θέση που θα μας επιτρέψει να στηρίξουμε την οικονομία χωρίς εξαρτήσεις. Αυτό θα επιτευχθεί αν συνεχίσουμε με συνέπεια την εφαρμογή του προγράμματος».