Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι η ανεργία που μαστίζει τη νεολαία μας αποτελεί τεράστιο πρόβλημα για τη χώρα. Εχουμε περίπου 27,4% γενική ανεργία, με 1,3 εκατομμύρια ανέργους. Το ποσοστό όμως της ανεργίας, εκτοξεύεται στο 60-65% για τους νέους. Πράγματι, έχουμε μια εκρηκτική κατάσταση. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάνεις, ότι αυτό είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα για τους νέους μας. Δυστυχώς, δεν είναι έτσι τα πράγματα και θα προσπαθήσω να δώσω μια άλλη διάσταση στα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν οι σημερινοί νέοι στο μέλλον, τα οποία κατά τη άποψή μου είναι χειρότερα και δυσκολότερα να επιλυθούν.
Κουτσά-στραβά, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, η ύφεση που υπάρχει σήμερα κάποια στιγμή θα περάσει και η ανάπτυξη θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας, ώστε η ανεργία θα αρχίζει να μειώνεται. Ακόμα, οι στενοί δεσμοί της οικογένειας, οι οποίοι είναι εξαιρετικά ανεπτυγμένοι στην Ελλάδα, θα βοηθήσουν τους νέους να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που δημιουργεί η ανεργία. Υπάρχει όμως και ένα άλλο χαρακτηριστικό, απόλυτα συνδεδεμένο με τα νιάτα που θα βοηθήσει τους νέους μας, να περάσουν τη δύσκολη αυτή περίοδο. Η έμφυτη αισιοδοξία των νέων, ή οποία είναι αντιστρόφως ανάλογη με την ηλικία. Οταν είμαστε νέοι, νομίζουμε ότι είμαστε παντοδύναμοι και μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα πάντα. Οσο περνάει ο καιρός χάνουμε τον δυναμισμό μας και την αισιοδοξία μας.
Τι είναι, λοιπόν, χειρότερο από τη σημερινή νεανική ανεργία; Κατά την ταπεινή μου γνώμη, οι σημερινοί νέοι (και όχι μόνο) κινδυνεύουν να βρεθούν στο μέλλον χωρίς σύνταξη και χωρίς περίθαλψη στην υγεία. Οι αριθμοί δυστυχώς είναι αμείλικτοι και δεν φτιασιδώνονται με το μακιγιάζ του πολιτικού λόγου. Εχουμε 1,3 εκατομμύριο ανέργους, 2,7 εκατομμύρια συνταξιούχους, περίπου 680.000 δημοσίους υπαλλήλους και μόνο 3,6 εκατομμύρια εργαζομένους οι οποίοι πρέπει να συντηρήσουν αυτό το σύστημα, το οποίο ήδη είναι ελλειμματικό. Απλά, δεν γίνεται. Ολες οι προσπάθειες που έγιναν μέχρι σήμερα, ήταν να «κλωτσήσουμε το τενεκεδάκι παρακάτω». Να κερδίσουμε λίγο χρόνο. Η μόνη αξιόλογη προσπάθεια για την αναμόρφωση του ασφαλιστικού συστήματος και τη ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος, έγινε το 2001 από τον Τάσο Γιαννίτση. Το αποτέλεσμα γνωστό. Είχαμε τη μεγαλύτερη διαδήλωση για να μην αλλάξει τίποτε. Το πέτυχαν, και έχουν χαθεί τόσα χρόνια που δεν μπορούν με τίποτε να αναπληρωθούν.
Τώρα ελάτε να δούμε πώς σκέφτονται και πώς ενεργούν σε κάποια άλλη χώρα του κόσμου. Στις ΗΠΑ, το Συμβούλιο των Επιτρόπων (Board of Trustees), το οποίο παρακολουθεί την πορεία της Κοινωνικής Ασφάλισης και της Υγείας, εκδίδει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση, με τίτλο «Status of the Social Security and Medicare Programs» – A Summary of the 2013 Annual Reports. Στην πρώτη σελίδα του report αυτού υπάρχει ένα κείμενο με τίτλο: «Ενα Μήνυμα προς το Κοινό». Αντιγράφω (σε χαλαρή μετάφραση) τις τρεις πρώτες παραγράφους από το Μήνυμα:
«Κάθε χρόνο το Συμβούλιο των Επιτρόπων, που επιβλέπει τα οικονομικά της Κοινωνικής Ασφάλισης και της Δημόσιας Υγείας, περιγράφει την υφιστάμενη αλλά και τη μελλοντική κατάσταση αυτών των δύο προγραμμάτων. Αυτό το μήνυμα είναι η περίληψη της Ετήσιας έκθεσης για το 2013.
Ούτε η Δημόσια Υγεία (Medicare) ούτε η Κοινωνική Ασφάλιση μπορούν να υποστηρίξουν πλήρως, μελλοντικά μακροχρόνια οικονομικά προγράμματα και γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει να γίνουν νομοθετικές παρεμβάσεις, προκειμένου να αποφευχθούν καταστροφικές συνέπειες για τους δικαιούχους και τους φορολογούμενους. Εάν οι νομοθέτες ενεργήσουν γρηγορότερα αντί να καθυστερήσουν, έχουν περισσότερες επιλογές και περισσότερο χρόνο να εντάξουν τις αλλαγές, ώστε το κοινό να διαθέτει περισσότερο χρόνο να προετοιμαστεί. Ενέργειες που γίνονται γρήγορα, θα βοηθήσουν επίσης τους εκλεγμένους αξιωματούχους να ελαχιστοποιήσουν τις επιπτώσεις σε ευαίσθητες ομάδες πληθυσμού, περιλαμβανομένων και των εργατών με χαμηλά εισοδήματα και ανθρώπων οι οποίοι εξαρτώνται ήδη από τα προγράμματα.
Η κοινωνική ασφάλιση και η Δημόσια Υγεία απορροφούν το 38% των ομοσπονδιακών εξόδων του οικονομικού έτους 2012. Και τα δύο προγράμματα θα αντιμετωπίσουν αύξηση σημαντικά μεγαλύτερη από την αύξηση του ΑΕΠ στα μέσα της δεκαετίας του 2030, λόγω της μεγάλης αύξησης των συνταξιούχων που προέρχεται από τους baby-boomers, αλλά και της μείωσης των εσόδων λόγω της υπογεννητικότητας των νεοεισερχομένων στην εργασία, και στην περίπτωση της Δημόσιας Υγείας από τη μεγαλύτερη αύξηση των δαπανών ανά δικαιούχο, έναντι της αύξησης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ».
Με ελάχιστα λόγια αποδίδουν την πλήρη εικόνα του προβλήματος. Στις ΗΠΑ, τα αποθεματικά τους, στο τέλος του 2012 ήταν 3,03 τρισ. δολάρια και η έκθεση προβλέπει ότι όλα αυτά τα αποθεματικά θα εξαντληθούν ύστερα από 25 χρόνια, αν δεν ληφθούν μέτρα τώρα! Αξίζει ακόμα να σημειωθεί ότι τα αποθεματικά είναι επενδεδυμένα σε ειδικά χρεόγραφα του αμερικανικού Δημοσίου, τα οποία δεν είναι διαπραγματεύσιμα στις αγορές. Ετσι, ενώ αποδίδουν στο Ταμείο κάποιο σημαντικό τόκο, δεν κινδυνεύουν από τις διακυμάνσεις της αγοράς. Και μια και αναφερθήκαμε στα αποθεματικά, αξίζει να θυμηθούμε την ιστορία με τα αποθεματικά των δικών μας Ταμείων.
Θέλω να σας πάω λίγο πίσω. Στο τέλος του 2007, όταν μετά την κατακραυγή και τη μέσω τηλεοράσεως λαϊκή καταδίκη, τα Ταμεία επέστρεψαν τα δομημένα ομόλογα που είχαν αγοράσει και τα αντικατέστησαν με τα ομόλογα ελληνικού Δημοσίου. Γνωρίζουμε μόνο τη μισή ιστορία. Δηλαδή, ότι τα ομόλογα των Ταμείων «κουρεύτηκαν» μαζί με πολλά άλλα στις αρχές του 2012, με το PSI. Είδατε όμως εσείς κανένα πολιτικό, οικονομολόγο, δημοσιογράφο, από αυτούς που κατά καιρούς μας «ενημερώνουν υπεύθυνα» να μας πει τι θα είχε συμβεί, αν τα Ταμεία είχαν κρατήσει τα δομημένα ομόλογα αντί για τα κρατικά με τα οποία τα αντικατέστησαν; Σίγουρα θα είχαν γλιτώσει το «κούρεμα», γιατί τα δομημένα είχαν εκδοθεί υπό το αγγλικό Δίκαιο. Είμαι βέβαιος όμως, ότι θα είχαν βγάλει και σημαντικά χρήματα. Ο μοναδικός λόγος που ανέφερα τα δομημένα ομόλογα, είναι για να αναδείξω ακριβώς την προχειρότητα με την οποία λαμβάνονται σημαντικές αποφάσεις στην Ελλάδα. Η κριτική στα Δελτία των 8, είναι ο βασικότερος παράγων στις αποφάσεις και όχι η ουσία ή έστω η διερεύνηση ενός θέματος. Πού είναι, σήμερα, όλοι αυτοί οι Ηρακλειδείς που υπερασπίζονταν, σαν Σταυροφόροι, τα αποθεματικά των Ταμείων να μας πουν αν κέρδισαν ή έχασαν τα Ταμεία επιστρέφοντας τα δομημένα ομόλογα; Από το PSI, γνωρίζουμε ότι έχασαν περίπου 1,5 δισ. ευρώ.
Οι μεταρρυθμίσεις στα ασφαλιστικά συστήματα είναι μακροχρόνιες διαδικασίες, οι οποίες θέλουν πολύ χρόνο για να ωριμάσουν και να αποδώσουν. Οι περισσότερες χώρες έχουν κάνει την ασφαλιστική μεταρρύθμισή τους στη δεκαετία του ’90 και σήμερα είναι σε καλύτερη θέση να αντιμετωπίσουν το μέλλον. Εμείς υποθηκεύουμε το μέλλον των παιδιών μας, αρνούμενοι να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα. Το ασφαλιστικό σύστημα που έχουμε δεν διορθώνετε με μερεμέτια. Θέλει ριζική αναμόρφωση βασισμένη στον ρεαλισμό και στις εμπειρίες των άλλων χωρών. Και εδώ βρίσκεται το μεγάλο ερώτημα. Αφού έχουμε δει τι έχουν κάνει άλλες χώρες στο θέμα αυτό και αφού έχουμε κρίνει τα προγράμματα αυτά από τα αποτελέσματά τους γιατί δεν αντιγράφουμε κάποιο που θεωρούμε επιτυχημένο; Σε όλες σχεδόν τις χώρες έχουν βάλει και τον ιδιωτικό τομέα στην ασφάλιση και συνταξιοδότηση. Στην Ελλάδα μόλις κάποιος αναφερθεί στην ιδιωτική ασφάλιση, αρχίζει το τροπάριο του «ξεπουλήματος». Θέλουμε μόνο το Κράτος-Πατερούλη να μας εξασφαλίζει συντάξεις και περίθαλψη, αλλά κάνεις δεν συζητά πού θα βρεθούν οι αναγκαίοι πόροι. Σε όλα σχεδόν τα προγράμματα σε άλλες χώρες, η λύση που δόθηκε είναι σχετικά απλή. Το κράτος εξασφαλίζει μια ελάχιστη σύνταξη. Οποιος θέλει κάτι παραπάνω πρέπει να το εξασφαλίσει με ιδιωτική ασφάλιση.
Θα κλείσω ξαναγυρίζοντας στις ΗΠΑ. Οι συντάξεις είναι σχετικά χαμηλές, αλλά και οι εισφορές είναι εξαιρετικά χαμηλές. Είναι 7,5% για τον εργοδότη και 7,5% για τον εργαζόμενο μόνο. Οι αυτοαπασχολούμενοι καταβάλλουν το 15%. Ετσι πάει μπροστά αυτή η χώρα, του καταραμένου καπιταλισμού.
* Ο κ. Ανδρέας Δρυμιώτης είναι σύμβουλος επιχειρήσεων