Ανέβαινα τα μαρμάρινα σκαλιά του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων, όταν το βλέμμα μου αιχμαλωτίστηκε από μία σκιά. Δεξιά μου, κάτω από τη σκέπη μιας ελιάς, η ορειχάλκινη μορφή του βαρώνου Κωνσταντίνου Βέλλιου (ή Μπέλλιου) ατένιζε την οδό Ακαδημίας, προστατευμένη σε μία κόγχη από αθηναϊκές φυλλωσιές, τυλιγμένη σε μια παράδοξη γαλήνη.
Παρότι η προτομή αυτή, έργο του γλύπτη Κώστα Αργύρη, έχει αποκαλυφθεί από τον Δήμο Αθηναίων εδώ και δύο χρόνια, μου ήταν άγνωστη. Δεν την είχα περιεργαστεί από κοντά και δεν είχα σταματήσει να σκεφτώ τη ζωή του Κωνσταντίνου Βέλλιου. Ηταν μια μικρή ακτίνα που έπεσε πάνω στην καθημερινότητα, και καθώς βάδιζα στον περίβολο του Πνευματικού Κέντρου, γεμάτο από προτομές, παρά τις λεηλασίες των τελευταίων ετών, ένιωσα ότι ήμουν σε έναν κήπο ποτισμένο με μνήμες. Εμαθα ότι ο Βέλλιος (1772-1838) δώρισε το οικόπεδο για να ανεγερθεί το κτίριο που στεγάζει το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων και ήταν αυτός ο Μακεδόνας από το Μπλάτσι (τη Βλάστη του νομού Κοζάνης), με την ιδιαίτερη μόρφωση, ο μεγαλέμπορος που έζησε στη Βιέννη, αυτός που ενσάρκωσε το ιδανικό της εθνικής ευεργεσίας. Ηταν αυτή η γενιά (και πόσοι από αυτούς Ηπειρώτες και Μακεδόνες!) που γεννήθηκε στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα, που έβγαλε τόσους αστούς του ελληνικού διαφωτισμού, με τη δυτική παιδεία και την πατριωτική φλόγα…
Αν δει κανείς την προσφορά του Κωνσταντίνου Βέλλιου, στέκεται με σεβασμό και αναλογίζεται… Ιδρυσε το 1837 την Αρχαιολογική Εταιρεία (μετά τη γνωριμία του με τον Κυριάκο Πιττάκη), ίδρυσε το νοσοκομείο «Ελπίς» και το κτίριο ανεγέρθηκε σε οικόπεδο ιδιοκτησίας του, ενίσχυσε τη Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και το Πανεπιστήμιο Αθηνών, δώρισε στο ελληνικό κράτος το πρώτο χρηματοκιβώτιο, ίδρυσε το Βελίειον κληροδότημα για να σπουδάσουν νέοι της Μακεδονίας.
Αυτή η προτομή, σε μια γωνία του κήπου των γλυπτών στην οδό Ακαδημίας, έφερε κύματα σκέψεων. Πριν ακόμη από την ανεξαρτησία, ο Βέλλιος χρηματοδότησε την Επανάσταση και οι πολλές δωρεές που είχε ήδη κάνει στη Βιέννη τού έφεραν τον τίτλο του βαρώνου, τιμή που το απέδωσε ο αυτοκράτορας της Αυστρίας Φραγκίσκος Α΄ το έτος 1817. Και γύρισα το βλέμμα ολόγυρα και αντίκρισα τις πίσω όψεις της Ακαδημίας Αθηνών, του Πανεπιστημίου και της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Εστίασα στο τώρα και στη στιγμή που γεννιόταν στο οδόστρωμα της οδού Ακαδημίας, άκουσα τους ήχους της πόλης, είδα τα βήματα των Αθηναίων. Μερικές δεκάδες μέτρα πιο πίσω, κάτω από την ελιά, η προτομή του Βέλλιου αποκτούσε αίφνης έναν τεράστιο συμβολισμό.
Δεν με ενδιέφερε τόσο η συμβατική θεωρία περί εθνικής ευεργεσίας, αλλά με συγκίνησε η μοναδικότητα της μορφής αυτού του ανθρώπου που έζησε 66 χρόνια και πρόσφερε τόσα πολλά. Για τον Βέλλιο, που έχουν γράψει ο Ιωάννης Βαρβαρούσης (2007), ο Μάνθος Κ. Χριστοφόρου (2006), ο Μιχαήλ Καλινδέρης (1973) και ασφαλώς και άλλοι που αγνοώ, είχε δημιουργηθεί ήδη στον νου μου ένα πλέγμα θαυμασμού και απορίας. Τι ήταν αυτό που έκανε αυτόν τον άνθρωπο και τους άλλους μεγάλους ευεργέτες να δώσουν τόσα πολλά; Τι είναι αυτό που, σήμερα, μας κάνει να υποτιμούμε αυτήν τη δυνατότητα της ζωής;