Η 21η Απριλίου ανασύρει τραυματικές μνήμες και στη δημοκρατική Γαλλία. Στις 21 Απριλίου του 2002, η χώρα της ένδοξης δημοκρατικής επανάστασης του 1789 γνώρισε ένα πραγματικό σοκ όταν ο ηγέτης του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου, Ζαν-Μαρί Λεπέν, κατάφερε να μπει στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, υπερφαλαγγίζοντας τον σοσιαλιστή πρωθυπουργό, Λιονέλ Ζοσπέν. Δώδεκα χρόνια αργότερα, η Le Monde αναρωτιέται μήπως η 25η Μαΐου εξοστρακίσει από τη συλλογική μνήμη την 21η Απριλίου ως αποφράδα ημέρα, όχι μόνο για τη Γαλλία, αλλά και για την Ευρώπη όλη. Αιτία: η αναμενόμενη «επέλαση» των ευρωσκεπτικιστών –κυρίως της ξενοφοβικής Δεξιάς, αλλά όχι μόνο– στις ευρωεκλογές αυτού του μήνα.
«Λαϊκίστικα ή ακροδεξιά κόμματα ενδέχεται να αναδειχθούν στην πρώτη ή στη δεύτερη θέση σε Γαλλία, Δανία, Βρετανία, Φινλανδία, Ολλανδία, Αυστρία, Ουγγαρία, όπως και στην Ιταλία, αν συνυπολογίσουμε το κόμμα του Μπέπε Γκρίλο», αναφέρει το σχετικό αφιέρωμα της γαλλικής εφημερίδας. «Ακόμη και στη Γερμανία, οι ευρωσκεπτικιστές του κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) ενδέχεται να εκλέξουν ευρωβουλευτή, κάτι που ισχύει και για το νεοναζιστικό κόμμα NΒD… Ακροδεξιά κόμματα από επτά χώρες, συσπειρωμένα γύρω από την επικεφαλής του Εθνικού Μετώπου Μαρίν Λεπέν και τον ηγέτη του ολλανδικού Κόμματος της Ελευθερίας Γκέερτ Βίλντερς, ενδέχεται να καταλάβουν τουλάχιστον 35 έδρες, συγκροτώντας ξεχωριστή ομάδα στο Ευρωκοινοβούλιο».
Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνταν σχετικό αφιέρωμα του Guardian υπό τον τίτλο «Οι Βρυξέλλες ετοιμάζονται για εισβολή ανταρτών». Σύμφωνα με πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση του ινστιτούτου Open Europe, που δημοσίευσε η βρετανική εφημερίδα, οι «σκληροί» αντιευρωπαϊστές κάθε απόχρωσης αναμένεται να κερδίσουν αθροιστικά το 29% των 751 εδρών στο επόμενο Ευρωκοινοβούλιο. Μια πρόβλεψη, η οποία συνάδει με το γεγονός ότι η κρίση εμπιστοσύνης των πολιτών έναντι της Ευρωπαϊκής Ενωσης βρίσκεται στο ζενίθ: το 60% των Ευρωπαίων δηλώνει ότι «δεν εμπιστεύεται» την Ενωση, ενώ το 2007 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 27%. Για πρώτη φορά, οι ευρωσκεπτικιστές υπερσκελίζουν τους υποστηρικτές της ευρωπαϊκής ενοποίησης, με ποσοστό 43% έναντι 40%.
Και μόνο το γεγονός ότι ακραία αντιευρωπαϊκά, ξενοφοβικά κόμματα, όπως το Εθνικό Μέτωπο, το Κόμμα της Ανεξαρτησίας και το Κόμμα της Ελευθερίας είναι πολύ πιθανόν να έρθουν πρώτα σε τρεις ισχυρές χώρες του σκληρού ευρωπαϊκού πυρήνα –Γαλλία, Βρετανία και Ολλανδία αντίστοιχα– αποτελεί σοβαρό σύμπτωμα παθολογικής κατάστασης. Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Ζακ Ντελόρ, Ιβ Μπερτονσινί, συνδέει αυτή την εξέλιξη με την οικονομική κρίση των τελευταίων ετών και τη διαχείρισή της από τις ευρωπαϊκές ελίτ. «Η Ευρώπη κατέληξε να μοιάζει με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Ωστόσο, το τελευταίο δεν είναι πουθενά δημοφιλές», σημειώνει ο Γάλλος αναλυτής.
Ευθύνες σε Κολ, Μιτεράν
Διαφορετική είναι η ανάγνωση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Ενωσης Χέρμαν βαν Ρομπέι. «Ο λαϊκισμός υπήρχε και πριν από την κρίση της Ευρωζώνης», σημειώνει ο Ευρωπαίος αξιωματούχος, ο οποίος υπενθυμίζει ότι οι Γάλλοι ψηφοφόροι είχαν απορρίψει το Ευρωσύνταγμα και είχαν φέρει τον Λεπέν στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών πολύ νωρίτερα από την κρίση χρέους που έπληξε τον ευρωπαϊκό Νότο. Ωστόσο, ο Χέρμαν βαν Ρομπέι δεν παραλείπει να επιρρίψει ευθύνες «στην προηγούμενη γενιά των Ευρωπαίων ηγετών» και κυρίως στους Χέλμουτ Κολ και Φρανσουά Μιτεράν, επί ημερών των οποίων θεμελιώθηκε το κοινό νόμισμα χωρίς πρόνοιες για την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης.
Κοινός τόπος όλων των πρόσφατων δημοσκοπήσεων είναι ότι η αντιευρωπαϊκή Δεξιά αντλεί ψηφοφόρους όχι μόνο από την παραδοσιακή δεξαμενή της –μεσαία στρώματα που συμπιέζονται, παραδοσιακοί συντηρητικοί ψηφοφόροι μέσης ή μεγάλης ηλικίας– αλλά, σε ολοένα μεγαλύτερο βαθμό, και από εργατικά στρώματα που μέχρι πρότινος στήριζαν τους Σοσιαλιστές ή και τους Κομμουνιστές. Ο λόρδος Γκλάσμαν, ιδεολογικός «γκουρού» του Εργατικού Κόμματος στη Μεγάλη Βρετανία, εκτιμούσε στους Times ότι από εποχής Τόνι Μπλερ και έπειτα, το κόμμα του αποξενώθηκε από την εργατική του βάση δίνοντας μονόπλευρη προσοχή στη μεσαία τάξη. Μια διαπίστωση που μάλλον δεν αφορά μόνο την απέναντι ακτή της Μάγχης.