ΓΙΓΕΝ ΛΙ
Οι περιπλανώμενοι
μετ.: Τόνια Κοβαλένκο
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 400
Κίνα, 1979. Βρισκόμαστε στον Λασποπόταμο, μια επινοημένη πόλη, η οποία πήρε το όνομά της από τον ποταμό που αποτελεί το νότιο σύνορό της. Ο Λασποπόταμος μετράει είκοσι χρόνια ζωής και είναι μία από τις πολλές πόλεις που χτίστηκαν με σκοπό την εκβιομηχάνιση των αγροτικών περιοχών της Κίνας. Ο Μάο Τσετούνγκ έχει πεθάνει τρία χρόνια νωρίτερα, η Πολιτιστική Επανάσταση έχει σταματήσει και οι κάτοικοι όλων των πόλεων έχουν βρει την αισιοδοξία τους, μιας και από τα μεγάφωνα στις στέγες των σπιτιών ακούγονται συνθήματα και τραγούδια, όπως «έχει ξανάρθει η άνοιξη ύστερα από δέκα ατέρμονους χειμώνες».
Η άνοιξη όμως δεν έρχεται για όλους. Το μυθιστόρημα της Γιγέν Λι ξεκινάει την 21η Μαρτίου, από το σπίτι του Δασκάλου Γκου, ο οποίος ξυπνάει ακούγοντας τη γυναίκα του να κλαίει στο κρεβάτι. Είναι η μέρα της εκτέλεσης της κόρης τους, της Γκου Σαν, με την κατηγορία της αντεπαναστάτριας.
Οι «Περιπλανώμενοι» είναι το πρώτο μυθιστόρημα της Γιγέν Λι, μετά τη βραβευμένη συλλογή διηγημάτων της «Χίλια χρόνια καλές προσευχές» (Καστανιώτης, 2010). Πρόκειται για ένα πολύ ανθρώπινο βιβλίο που περιγράφει απάνθρωπες καταστάσεις. Ενα κορίτσι –η Νίνι– λιγουρεύεται μια κόλλα επειδή είναι φτιαγμένη από αλεύρι. Ενας νέος άνδρας –ο Πα Σι– θέλει πάση θυσία να δει ένα γυμνό γυναικείο κορμί, ακόμα κι αν αυτό είναι σώμα μωρού ή νεκρής γυναίκας. Μεταξύ τους αναπτύσσεται μια σχεδόν παιδοφιλική σχέση. Ανθρωποι πεινούν, τρώνε σκυλιά και σκαντζόχοιρους, και εύχονται ανοιχτά να είχαν σκοτώσει κάποια από τα παιδιά τους –κυρίως τα κορίτσια– γιατί είναι δύσκολο να τα μεγαλώσουν. Ολα αυτά συμβαίνουν κάτω από ένα εξίσου απάνθρωπο καθεστώς, το οποίο ζητάει από τους γονείς της Γκου Σαν να πληρώσουν για τη σφαίρα της εκτέλεσής της. Είναι το ίδιο καθεστώς που παίρνει τα νεφρά της όσο αυτή είναι ακόμα ζωντανή για να μεταμοσχευθούν σε ένα υψηλά ιστάμενο πρόσωπο, δίνει προαγωγή σε όσους συμμετείχαν στη μεταμόσχευση, και κλείνει στη φυλακή όσους τολμούν να διαμαρτυρηθούν για την εσπευσμένη εκτέλεσή της.
Παρ’ όλα αυτά, οι «Περιπλανώμενοι» δεν είναι ένα μυθιστόρημα με θέμα (μόνο) την εκτέλεση της Γκου Σαν και τη διαμαρτυρία που ξεσπά μετά από αυτήν. Πρόκειται περισσότερο για καταγραφή της καθημερινότητας και των συναισθημάτων των κατοίκων του Λασποπόταμου, με φόντο αυτά τα γεγονότα που αναπόφευκτα τους επηρεάζουν.
Οι ήρωες της Γιγέν Λι είναι άνθρωποι που ξεχωρίζουν μέσα σε μία κοινωνία που αναζητεί και επιβάλλει την ομοιομορφία. Κανένας δεν είναι απόλυτος πρωταγωνιστής. Οι ιστορίες τους εντείνουν το κλίμα μιζέριας και δυστυχίας που υπάρχει στο βιβλίο. Η Νίνι είναι παραμορφωμένη επειδή η Γκου Σαν είχε χτυπήσει τη μητέρα της όσο ήταν έγκυος σε αυτήν. Ο Πα Σι, παρότι γιος ήρωα πολέμου, αντιμετωπίζεται με καχυποψία και κοροϊδία εξαιτίας της ανάρμοστης συμπεριφοράς του. Ο κύριος και η κυρία Χου, ένα ηλικιωμένο ζευγάρι οδοκαθαριστών, πρώην περιπλανώμενων ζητιάνων, βρίσκουν και μεγαλώνουν μωρά, κορίτσια, που είχαν εγκαταλείψει οι γονείς τους, μέχρι που αναγκάζονται να τα εγκαταλείψουν και οι ίδιοι. Ακόμα και η Κάι, παρουσιάστρια του τοπικού ραδιοφωνικού σταθμού, παντρεμένη με έναν υψηλόβαθμο υπάλληλο της διοίκησης, είναι μόνο φαινομενικά ευτυχισμένη. Η εκτέλεση της παλιάς της συμμαθήτριας, Γκου Σαν, την κάνει να επαναπροσδιορίσει τις αξίες της και αποφασίζει να βοηθήσει στην οργάνωση της αντικαθεστωτικής διαμαρτυρίας.
Η συγγραφέας αντιμετωπίζει όλους τους ήρωες του βιβλίου της με επιείκεια, χωρίς μονοδιάστατη κριτική ματιά και δίκη προθέσεων. Μέσα από εκτενείς περιγραφές αναδεικνύει τον ψυχισμό, τα θέλω και τους στόχους τους. Αυτοί συνεχίζουν τη ζωή τους, ερωτεύονται, περιμένουν παιδιά και κάνουν σχέδια για το μέλλον. Σε καμία στιγμή του βιβλίου όμως δεν λησμονούμε πως όλα αυτά διαδραματίζονται στο συγκεκριμένο καθεστώς, του οποίου η διάθεση να τιμωρήσει όσους δεν συμμορφώνονται μαζί του μπλέκεται και επηρεάζει τις ζωές των ηρώων, μέσα από διάφορες διαδρομές και καραμπόλες.
Η πυκνή περιγραφική πρόζα της Γιγέν Λι ευτύχησε στη μετάφραση της Τόνιας Κοβαλένκο.