ΡΕΪΜΟΝ ΡΑΝΤΙΓΚΕ
Ο διάβολος στο κορμί
μετ. Χρύσα Κοντογεωργοπούλου
εκδ. Ροές
Οταν ο Ρεϊμόν Ραντιγκέ (1903-1923) γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα «Ο διάβολος στο κορμί» είναι μόλις δεκαεφτά χρόνων απολαμβάνοντας ήδη την πρώιμη φήμη του στα γαλλικά γράμματα και ζώντας ελεύθερα μέσα στις καταχρήσεις ως γνήσιος μποέμ. Δυστυχώς όταν το μυθιστόρημα εκδίδεται (1923) ο Ραντιγκέ έμελλε να εγκαταλείψει τα εγκόσμια τόσο νέος, πεθαίνοντας από τυφοειδή πυρετό και αφού προηγουμένως πρόλαβε να γράψει ένα λιμπρέτο, ένα θεατρικό έργο, μια ποιητική συλλογή και ένα δεύτερο μυθιστόρημα. Η μοίρα στάθηκε αμείλικτη για τον νεαρό συγγραφέα.
«Ο διάβολος στο κορμί» αναφέρεται στη μοιραία σχέση και στον τρελό έρωτα ενός δεκαεξαετούς εφήβου και μιας δεκαεννιάχρονης παντρεμένης γυναίκας, της οποίας ο άντρας βρίσκεται στον πόλεμο, πολεμώντας για την πατρίδα. Το μυθιστόρημα θα προκαλέσει μεγάλο σκάνδαλο για το προκλητικό θέμα του, την αμεριμνησία και την ευτυχία των δύο εραστών που μοιάζει να οφείλεται στον πόλεμο, αλλά θα βρει και πλήθος υπερασπιστών στους λογοτεχνικούς κύκλους της Γαλλίας. (Το 1947 θα μεταφερθεί στη μεγάλη οθόνη από τον Κλοντ Οτάν Λαρά, δίνοντας την ευκαιρία στον Ζεράρ Φιλίπ να πραγματοποιήσει μία από τις καλύτερες ερμηνείες του στον ρόλο του νεαρού, και το 1986 θα μεταφερθεί για δεύτερη φορά στην άκρως αισθησιακή εκδοχή του Μάρκο Μπελόκιο.) Σήμερα το μυθιστόρημα είναι κλασικό και ο Ρεϊμόν Ραντιγκέ υπήρξε ένας συγγραφέας που, παρά το νεαρό της ηλικίας του και τη σύντομη ζωή του, επηρέασε αποφασιστικά τη σύγχρονη γαλλική λογοτεχνία. (Η περίπτωση του Ζοζέφ Κεσέλ είναι μόνο ενδεικτική της επίδρασης.)
Ο Ραντιγκέ περιγράφει το μοιραίο πάθος των δύο εραστών με την εκφραστική δύναμη που του επιβάλλει το θέμα του. Η απλότητα του ύφους, η ψυχολογική παρατήρηση, η λιτότητα και η ποιητική ενατένιση των συμβάντων και του κόσμου ξεδιπλώνουν μιαν αφήγηση με «το ευγενικό, εξαίσιο άρωμα που αναδίδει ένας κήπος με τριαντάφυλλα», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά η μεταφράστρια στο επίμετρο του βιβλίου. Οι δυο εραστές ζουν τον απόλυτο έρωτα με την ευγένεια, την αθωότητα και την παραφορά που προσιδιάζουν στο αίσθημά τους. Μπορεί ο δεσμός τους να είναι παράνομος και, κατά μια έννοια, ανήθικος, η ένωσή τους όμως δεν μπορεί παρά να είναι αληθινή, ενστικτώδης, προκλητική, περιέχοντας την αγνότητα και τη δύναμη της ζωής.
Ο συγγραφέας, όπως είναι φυσικό, εστιάζει κυρίως στις συναισθηματικές αντιδράσεις και τις ψυχολογικές διακυμάνσεις του ήρωά του –ένα είδος alter ego;– ο οποίος είναι και ο αφηγητής. Στην εφηβική του ηλικία ζει έναν έρωτα και μια σχέση που τον υπερβαίνουν και τον δοκιμάζουν έως εσχάτων. «Στην ηλικία αυτή έμελλε να οδηγηθώ σε μια περιπέτεια που θα έκανε ακόμα και έναν ώριμο άντρα να σαστίσει», εξομολογείται ήδη από την αρχή του βιβλίου ο νεαρός εραστής. Η μια απερισκεψία διαδέχεται την άλλη, ωστόσο το ζεύγος των εραστών δεν μοιάζει να πτοείται από τίποτα. Δεν υπάρχουν τύψεις. Μόνο ευτυχία. Ισως γιατί αυτή είναι η φύση του αληθινού, παθιασμένου έρωτα: να μη λαμβάνει τίποτα υπόψη του, να μην προσκρούει σε κανένα ανάχωμα, αλλά να κινείται με οδηγούς το συναίσθημα και την επιθυμία. Ακόμη και όταν ο ήρωας θα ευχηθεί τον θάνατο του συζύγου στο μέτωπο οι τύψεις του δεν διαρκούν παρά ελάχιστα. Οταν στο τέλος η Μάρθα θα γεννήσει το παιδί τους πεθαίνοντας και φωνάζοντας το όνομα του εραστή της, όλα θα έχουν πια τελειώσει.
Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για ένα μυθιστόρημα μύησης και μαθητείας, όπως ακριβώς υποβάλλει η σχέση του νεαρού ήρωα με την κατά τι μεγαλύτερη, συζευγμένη ερωμένη του; Ασφαλώς ναι. Ο Ρεϊμόν Ραντιγκέ μυείται στην τέχνη του μυθιστορήματος όπως ο ήρωάς του μυείται στον έρωτα. Και αν η σχέση των δύο εραστών καταλήγει στη γέννηση ενός παιδιού και στον θάνατο της Μάρθας, ο βίος του Ραντιγκέ καταλήγει πρόωρα στον θάνατο και στη γέννηση ενός μυθιστορήματος.