Συγγραφική ομάδα: ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΪΝΟΓΛΟΥ, ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΒΟΥΤΣΙΝΑ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΥΤΟΓΙΑΝΝΗΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ, ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΖΩΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ, ΝΙΚΟΣ ΜΠΗΛΙΟΣ, ΠΑΡΙΣ ΜΙΣΕΡΛΗΣ, ΙΣΜΗΝΗ ΠΑΠΑΚΥΡΙΛΛΟΥ, ΓΙΟΥΛΗ ΠΑΠΑΠΟΣΤΟΛΟΥ, ΝΑΤΑΛΙΑ ΠΕΤΡΙΔΗ, ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΤΖΟΥΡΗΣ, ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΑΝΙΩΤΗΣ, ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΧΑΤΖΗΑΠΟΣΤΟΛΟΥ.
Η επιχειρηματικότητα είναι ενέργεια, είναι τρόπος ζωής, είναι η πίστη ότι μπορεί μια ομάδα ή ένας και μόνο άνθρωπος να προσφέρει κάτι χρήσιμο, κάτι διαφορετικό, κάτι που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, μέσα από μια επιχειρηματική ιδέα που βρήκε τον δρόμο της για να υλοποιηθεί.
Ο επιχειρηματίας πιστεύει στην επιτυχία της προσπάθειάς του, αγνοώντας ηθελημένα ή όχι τους κινδύνους και τις στατιστικές επιτυχίας. Πολλές από τις προσπάθειες αυτές θα «πεθάνουν» νέες, άλλες θα ζήσουν κάποια χρόνια αλλά ποτέ δεν θα ανταποκριθούν στις αρχικές προσδοκίες. Λίγες, ελάχιστες, θα γίνουν μεγάλες επιχειρήσεις παγκόσμιας εμβέλειας, ή θα ενσωματωθούν σε παγκόσμιους επιχειρηματικούς κολοσσούς. Στη διαδρομή όμως, που τελικά είναι αυτή που έχει σημασία, όλες οι δραστηριότητες, ακόμα και η πλέον αποτυχημένη, θα έχουν δημιουργήσει κάποιο σκαλοπάτι γνώσης, κάποιους εργαζόμενους με νέες δεξιότητες, κάποια προστιθέμενη αξία στο κεφάλαιο γνώσης της κοινωνίας, που εφόσον αξιοποιηθούν είναι το ίδιο πολύτιμα με το κεφάλαιο που δημιουργεί η επιτυχία.
Στην προσπάθειά μας να εντοπίσουμε τους τομείς εκείνους της ελληνικής οικονομίας στους οποίους η χώρα εμφανίζει συγκριτικό πλεονέκτημα βρίσκουμε χρήσιμο να κάνουμε μια διάκριση ανάμεσα σε παραδοσιακούς τομείς (Αγροτικός, Τουριστικός, Ναυτιλιακός) και Νέους Τομείς (Ενέργεια, Μεταφορές, Επιστήμη και Καινοτομία).
Ξεκινώντας από τον αγροτικό τομέα που παρουσιάζει εγγενές συγκριτικό πλεονέκτημα λόγω της γεωγραφίας, του κλίματος και των πόρων, σημαντικό ρόλο παίζουν οι δομές και οι δραστηριότητες που διαφοροποιούν την παραγωγική διαδικασία και το αποτέλεσμά της σε τέτοιο βαθμό ώστε να εξασφαλίζεται διαρκές προβάδισμα είτε στην ποιότητα του παραγόμενου προϊόντος είτε στο κόστος παραγωγής. Η επέκταση των επιχειρηματικών προσπαθειών σε διεθνές επίπεδο θα μπορούσε να συμβάλει στη διατήρηση των τιμών των επώνυμων προϊόντων συγκριτικά ψηλά μέσω της αναγνωρισιμότητάς τους.
Ο τουρισμός σήμερα φαίνεται να είναι αποκλειστικά συνδεδεμένος με το φυσικό κάλλος της χώρας μας. Παρ’ όλα αυτά, σημαντική είναι η σύνδεση της πολιτιστικής κληρονομιάς των διάφορων προορισμών με το συνολικό τουριστικό τους προϊόν, μέσω των επενδύσεων σε υποδομές ούτως ώστε να μπορεί να αναδειχθεί τουριστικά το πολιτιστικό προϊόν και να προωθηθεί κατά προτεραιότητα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Εξαιρετικά σημαντική δύναμη παγκοσμίως εξακολουθεί να παραμένει η ελληνική ναυτιλία, χωρίς όμως ακόμη να δημιουργεί ανάλογη προστιθέμενη αξία στην ελληνική οικονομία. Προκειμένου η ελληνική οικονομία να μπορέσει να δημιουργήσει διατηρήσιμο εθνικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στον ναυτιλιακό κλάδο είναι απαραίτητη η χάραξη μελλοντικής πολιτικής, η οποία θα διαβλέπει ανάπτυξη «οικονομιών συσπείρωσης» (agglomeration economies) μέσω της στενής διασύνδεσης μεταξύ του συνόλου των επιχειρήσεων και φορέων του ναυτιλιακού συστήματος.
Η Ελλάδα διαθέτει τα εχέγγυα για να αναπτύξει εκτεταμένο δίκτυο παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές όπως τα αιολικά πάρκα, η βιομάζα και τα φωτοβολταϊκά. Παρά όμως τις επενδύσεις μεγάλης αξίας που επιτρέπουν την «εξαγωγή» ενεργειακών πόρων σε γειτονικές χώρες, χρειάζεται χάραξη στρατηγικής που θα επιτρέπει τη βιώσιμη μεγέθυνση αυτού του τομέα.
Η Ελλάδα πληροί τις προϋποθέσεις για να αναδειχθεί σε διαμετακομιστικό κόμβο, καθώς βρίσκεται στο σταυροδρόμι μεταξύ Αφρικής, Μέσης Ανατολής και Ευρώπης και διαθέτει αρκετές περιοχές που θα μπορούσαν να αποτελέσουν εν δυνάμει διεθνή διαμετακομιστικά κέντρα.
Η Ελλάδα ως πόλος επιστημών και καινοτομίας οφείλει να αξιοποιήσει το εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό που διαθέτει σε ερευνητικά προγράμματα τόσο του ακαδημαϊκού χώρου όσο και της πραγματικής οικονομίας.
Οσον αφορά τις δυνατότητες χρηματοδότησης της επιχειρηματικότητας, λόγω της έλλειψης τραπεζικής χρηματοδότησης στην ελληνική αγορά, παρατηρούμε την τάση των Μεγάλων Επιχειρήσεων να προβαίνουν σε εκδόσεις εταιρικών ομολόγων, λύση που φαίνεται να εξασφαλίζει τα απαιτούμενα κεφάλαια για τις μεγάλες εταιρείες, να εντάσσει τους εκδότες στον παγκόσμιο χάρτη των κεφαλαιαγορών και να δημιουργεί ένα επιπλέον χρηματοδοτικό εργαλείο για την υποστήριξη της επιχειρηματικότητας. Δυστυχώς βέβαια η προαναφερθείσα λύση δεν έχει εφαρμογή στη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας που είναι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες είναι σχεδόν αποκλεισμένες από τη ρευστότητα, λόγω της αδυναμίας των τραπεζών να δώσουν νέα δάνεια σε ανεκτή τιμολόγηση.
Αναφορικά με τους πόρους που διατίθενται μέσω του ΕΣΠΑ, ιδιαίτερη προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στη σύνδεση του σχεδιασμού και της απορρόφησης των πόρων του ΕΣΠΑ με τους τομείς της οικονομίας που παρουσιάζουν συγκριτικό πλεονέκτημα, στην ανάπτυξη αποτελεσματικών μηχανισμών ελέγχου, στη διαφάνεια χρησιμοποιώντας ευρέως το Διαδίκτυο, στην έμφαση στους ανθρώπινους πόρους και στην πραγματική επαγγελματική εκπαίδευση, στην άμεση προτεραιοποίηση των εξαγωγικών επιχειρησιακών προγραμμάτων σε συνεννόηση με την Ε.Ε. και στον σχεδιασμό διακρατικών και διασυνοριακών προγραμμάτων σε σύμπραξη με γειτονικές χώρες.
Για αξιόλογες αλλά παράλληλα υπερχρεωμένες εταιρείες, σημαντικές προοπτικές φαίνεται να έχει η παροχή δυνατότητας εισόδου στη διοίκηση επενδυτών-μετόχων, οι οποίοι καλύπτοντας ένα σημαντικό μέρος του δανεισμού των εταιρειών αυτών καθίστανται μέτοχοι και ασκούν τη διοίκηση των εταιρειών αυτών με στόχο να τις γυρίσουν και να μείνουν στη ζωή.
Αναφορικά με τους παράγοντες που επηρεάζουν την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις στην Ελλάδα, τονίζεται πως η αξιοκρατία, δηλαδή η δημιουργία αντικειμενικών διάφανων κανόνων, που ισχύουν για όλους, είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη στροφή της επιχειρηματικότητας σε ένα βιώσιμο και κοινωνικά επωφελές επίπεδο.
Επίσης, ο ρόλος της κεντρικής κυβέρνησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι σημαντικός και καθοριστικός για την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, την εύρυθμη και άμεση λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, την τήρηση αποτελεσματικών κανόνων λειτουργίας των αγορών, την άμεση απονομή δικαιοσύνης και τη βελτίωση των διαθέσιμων υποδομών.
Η επιχειρηματικότητα θα πρέπει να έχει ένα σαφές σχέδιο για την καινοτομία, είτε για το ξεκίνημα είτε για τη βιωσιμότητά της. Στις στρατηγικές καινοτομίας θα πρέπει να ενσωματώνεται η διανοητική ιδιοκτησία των επιχειρήσεων για τη βελτίωση της προστασίας, της διαχείρισης και της εκμετάλλευσης των πνευματικών δικαιωμάτων, για την αποτροπή παραβιάσεων και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας.
Η στόχευση στη διεθνή αγορά στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης προϋποθέτει υψηλό βαθμό εξειδίκευσης, δημιουργία μοναδικών ιδιοτήτων, τιμολόγηση στα διεθνή standards, δίκτυο προώθησης, αξιοπιστία, δυνατότητα προσαρμογής στις τοπικές αγορές.
Και επειδή η κρίση που περνάει η χώρα είναι ίσως η σημαντικότερη ευκαιρία που θα έχει για να στήσει το μέλλον της σε υγιείς βάσεις, η επιχειρηματικότητα θα πρέπει να βρίσκεται στην αιχμή του δόρατος για να μη βιώσουν οι επόμενες γενιές τον κίνδυνο ενός «Grexit».
* Ο Ελληνικός Σύλλογος Αποφοίτων του London School of Economics and Political Science προχώρησε στη δημιουργία Think Tank (δεξαμενής σκέψης) και την παραγωγή Κειμένων Θέσης (policy papers), τα οποία περιλαμβάνουν συγκεκριμένες προτάσεις. Το παρόν κείμενο είναι σύνοψη.