ΑΠΟΣΤΟΛΗ – ΑΡΜΠΙΛ, ΙΡΑΚΙΝΟ ΚΟΥΡΔΙΣΤΑΝ. Τα στρατιωτικά και πολιτικά αυτοκίνητα τρέχουν δαιμονισμένα στον δρόμο που συνδέει το Ντουχόκ του Ιρακινού Κουρδιστάν με τη Μοσούλη, δεύτερη σε πληθυσμό πόλη του Ιράκ και, από τη νύχτα της 9ης Ιουνίου, προπύργιο του διαβόητου «Ισλαμικού Κράτους». Αφήνοντας πίσω μας τις σχετικά ασφαλείς περιοχές των Κούρδων, μπαίνουμε στην ιρακινή επαρχία Νινευή που, όπως η πρωτεύουσά της, η Μοσούλη, κατοικείται κυρίως από σουνίτες Αραβες. Εδώ η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική. Το Φαϊντίμ, το Τζαμπούρ και τα άλλα χωριά πέρα από τη γέφυρα Μπακάκ είναι εντελώς έρημα. Τα εργοτάξια και τα εργοστάσια νεκρά, τα χωράφια και τα βοσκοτόπια εγκαταλελειμμένα. Οι Κούρδοι στρατιώτες Πεσμεργκά και ελάχιστοι ηλικιωμένοι Αραβες που έχουν ξεμείνει είναι τα μόνα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας που διακρίνουμε. Προ τριών εβδομάδων, τα χωριά αυτά είχαν πέσει στα χέρια των τζιχαντιστών, για να ανακαταληφθούν στη συνέχεια από τους Πεσμεργκά, που έχουν εγκαταστήσει φυλάκια και κέντρα ελέγχου.
Με ειδική άδεια από τις κουρδικές αρχές ασφαλείας, φτάνουμε μαζί με άλλους επτά -δύο Αμερικανούς, δύο Αγγλους και τρεις Κούρδους- δημοσιογράφους στο Μπαντρίγια, πάνω στο μεγάλο φράγμα της Μοσούλης, ένα από τα δύο βασικά μέτωπα των αιματηρών συγκρούσεων μεταξύ των Πεσμεργκά και των τζιχαντιστών. Το «Ισλαμικό Κράτος» είχε καταλάβει αυτό το τεράστιο φράγμα και τον υδροηλεκτρικό σταθμό του, αλλά υποχώρησε ύστερα από τους βομβαρδισμούς των Αμερικανών και την αντεπίθεση των Πεσμεργκά, οι οποίοι καλύπτουν και εδώ το κενό από την «εξαέρωση» του ιρακινού στρατού. Το τελευταίο τριήμερο, οι Πεσμεργκά κατάφεραν να απωθήσουν τους τζιχαντιστές σε απόσταση 12 χλμ. από το φράγμα και προσπαθούν να τους εκπορθήσουν από τα γύρω σουνιτικά χωριά, δρώντας συχνά σε εχθρικό περιβάλλον. Τις επιχειρήσεις των Πεσμεργκά διευθύνει ο Μανσούρ Μπαρζανί, γιος του Κούρδου προέδρου Μασούντ Μπαρζανί και επικεφαλής των «Ειδικών Δυνάμεων 1», της πιο επίλεκτης στρατιωτικής δύναμης των Κούρδων.
Οταν φτάσαμε, το Μπαντρίγια θεωρούνταν το τελευταίο ασφαλές σημείο πάνω στην περίμετρο του φράγματος, καθώς οι μάχες μαίνονταν αρκετά χιλιόμετρα παρακάτω, στο χωριό Ζουμάρ, προς την κατεύθυνση του Ταλ Αφαρ και τα όρη Σιντζάρ, προς τα σύνορα με τη Συρία. Στρατιωτικά οχήματα μετέφεραν διαρκώς Κούρδους στρατιώτες από και προς το μέτωπο, μαζί με πολυβόλα, αντιαρματικά βλήματα και πυραύλους Grad. Καμιά δεκαριά ασθενοφόρα είναι παρκαρισμένα, σε κατάσταση επιφυλακής, κάτω από το φυλάκιο που δεσπόζει στην κορυφή του υψώματος, 100 μέτρα από τον ποταμό Τίγρη. Ο επικεφαλής του φυλακίου μάς λέει ότι οι Πεσμεργκά προσπαθούν να «καθαρίσουν» τη γύρω περιοχή και περιμένει το «πράσινο φως» από τους διοικητές στο μέτωπο για να μας επιτρέψει να προωθηθούμε μέχρι το επόμενο φυλάκιο.
Ξαφνικά, γύρω στη 1.30 το μεσημέρι, μας καλούν να εγκαταλείψουμε αμέσως την περιοχή, καθώς οι ισλαμιστές κινούνται προς το μέρος μας, σε μια αιφνιδιαστική αντεπίθεση με προφανή στόχο να σπάσει την «τανάλια» των Πεσμεργκά και να ελαφρύνει τους μαχητές της πρώτης γραμμής. Οι Κούρδοι συνοδοί των ξένων δημοσιογράφων «σανιδώνουν» το γκάζι για να επιστρέψουν μια ώρα αρχύτερα στη σχετική ασφάλεια του Ντουχόκ, περνώντας από τα αραβικά χωριά, κάτω από λόφους που κανείς δεν ξέρει τι κρύβουν από πίσω τους.
Φτάνοντας στο Ντουχόκ, μαθαίνουμε ότι αιματηρές μάχες μαίνονται και στο δεύτερο μέτωπο, ανάμεσα στην κουρδική περιοχή της Σουλεϊμανίγια, η οποία συνορεύει με το Ιράν, και το Κιρκούκ. Το ίδιο σκηνικό: οι Πεσμεργκά έχουν περάσει από την άμυνα στην επίθεση και προσπαθούν να ανακαταλάβουν την Τζαλάουλα, μια κυρίως αραβική πόλη 40.000 κατοίκων. Οι τζιχαντιστές προβάλλουν σθεναρή αντίσταση και επιχειρούν τολμηρές αντεπιθέσεις – παραλίγο μάλιστα να καταλάβουν την πόλη Τουζ Χούρμα, νότια του Κιρκούκ.
Το ίδιο βράδυ, το κουρδικό κανάλι Ρουντάου προβάλλει μια παγκόσμια αποκλειστικότητα. Δύο τολμηροί δημοσιογράφοι του μπήκαν με κρυφές κάμερες στη Μοσούλη και κατέγραψαν εικόνες από την καθημερινή ζωή στην πρωτεύουσα του αυτοανακηρυχθέντος χαλιφάτου του «Ισλαμικού Κράτους». Ο τηλεθεατής διαπιστώνει έκπληκτος ότι η ζωή στη Μοσούλη συνεχίζεται λίγο-πολύ κανονικά, με τις αγορές και τις τράπεζες να λειτουργούν, τους τροχονόμους να ρυθμίζουν την κίνηση και τον κόσμο να βγαίνει για τα ψώνια του. Μάλιστα, μεγάλο μέρος του σουνιτικού πληθυσμού της πόλης υποδέχθηκε αρχικά τους τζιχαντιστές ως ελευθερωτές από την τυραννία της προηγούμενης, σιιτικής κυβέρνησης Μαλικί και όλα δείχνουν ότι το «Ισλαμικό Κράτος» διατηρεί σημαντική υποστήριξη παρά την αποστασιοποίηση των πρώην μπααθικών, ύστερα από τις βαρβαρότητες των φανατικών.
Δηλητήριο στις σχέσεις
Στα περίχωρα του Ντουχόκ βρίσκεται η Avro City, μια περιφραγμένη κοινότητα με ακριβές πολυκατοικίες, που κατασκευάστηκε από τουρκική εταιρεία το 2007 και φιλοξενεί τόσο Κούρδους όσο και Αραβες. Οι πρώτοι μπορούν, φυσικά, να μπαινοβγαίνουν ελεύθερα, αλλά για τους δεύτερους απαγορεύεται η μετακίνηση μετά τις εννέα το βράδυ. Ιδια κατάσταση και για τους οδηγούς αυτοκινήτων: όσοι έχουν πράσινες ή μαύρες πινακίδες, που υποδηλώνουν προέλευση από το αραβικό Ιράκ, υφίστανται πολύ μεγαλύτερη ταλαιπωρία στα σημεία ελέγχου απ’ ό,τι οι Κούρδοι οδηγοί με τις λευκές ή κίτρινες πινακίδες. Ολα μαρτυρούν ότι η προέλαση του «Ισλαμικού Κράτους» κατάφερε να δηλητηριάσει τις ήδη προβληματικές σχέσεις μεταξύ των Κούρδων και των Αράβων της περιοχής.
Βόμβες στον δρόμο για την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν
Επιστρέφοντας το απόγευμα του Σαββάτου από το Ντουχόκ προς το Αρμπίλ, την πρωτεύουσα του Ιρακινού Κουρδιστάν, συναντήσαμε απερίγραπτη -εντελώς ασυνήθιστη, όπως μας είπε ο Κούρδος οδηγός μας- κυκλοφοριακή συμφόρηση. Τα σημεία ελέγχου των Πεσμεργκά είχαν επεκταθεί σε κάθε κατοικημένη περιοχή, ακόμη και στο πιο μικρό χωριουδάκι, και οι έλεγχοι ήταν συχνά πολύ χρονοβόροι. Οπως μάθαμε εκ των υστέρων από τον γενικό διευθυντή της αστυνομίας του Αρμπίλ, Αμπντουλχάλεκ Λίουα, οι υπηρεσίες ασφαλείας των Κούρδων είχαν πληροφορίες ότι οι τζιχαντιστές σχεδίαζαν δύο τρομοκρατικές επιθέσεις στην πόλη, με παγιδευμένα αυτοκίνητα.
Μία ώρα μετά την άφιξή μας στο Αρμπίλ, οι φόβοι των Αρχών επαληθεύτηκαν. Ενα Hundai, φορτωμένο με ΤΝΤ, εξερράγη στη λεωφόρο 100, κοντά στα γραφεία της Πατριωτικής Ενωσης Κουρδιστάν (PUK) και στη Διεύθυνση της Τροχαίας, τραυματίζοντας τρεις πολίτες. Αν και δεν υπήρξαν νεκροί, το πλήγμα για την τοπική κυβέρνηση του Κουρδιστάν δεν ήταν αμελητέο, καθώς έδειξε ότι οι τζιχαντιστές μπορούν να χτυπούν ακόμη και μέσα στη πρωτεύουσα των Κούρδων. Την ίδια ημέρα, τρεις βομβιστικές ενέργειες εναντίον Πεσμεργκά στο -εκτός επίσημων ορίων του Κουρδιστάν- Κιρκούκ σκότωσαν 18 Κούρδους στρατιώτες και τραυμάτισαν περί τους 60. Οπως μας είπε ο κ. Λίουα, οι αρχές ασφαλείας περιμένουν και άλλες παρόμοιες επιθέσεις στο μέλλον, εκφράζοντας ωστόσο τη βεβαιότητα ότι, χάρη στα μέτρα που λαμβάνονται, τα σχέδια των τζιχαντιστών θα ακυρωθούν.
«Το Αρμπίλ είναι και θα παραμείνει ασφαλής πόλη. Το Κουρδιστάν είναι και θα παραμείνει ασφαλής περιοχή», μας διαβεβαίωσε, από την πλευρά του, ο υπουργός Εσωτερικών της τοπικής κουρδικής κυβέρνησης, Καμίλ Σιντζάρι. Ο Κούρδος αξιωματούχος τόνισε ότι οι Πεσμεργκά «δίνουν σκληρό αγώνα εναντίον των τζιχαντιστών, που αποτελούν απειλή όχι μόνο για τους Κούρδους, αλλά για όλη την ανθρωπότητα. Γι’ αυτό ακριβώς χρειαζόμαστε τη βοήθεια της διεθνούς κοινότητας». Οταν τον ρωτήσαμε για το είδος αυτής της βοήθειας, μας διευκρίνισε ότι δεν ζητούν την άφιξη χερσαίων δυνάμεων από τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, αλλά «αεροπορική υποστήριξη, καλύτερα όπλα και οικονομική στήριξη για να αντιμετωπίσουμε το τεράστιο πρόβλημα των προσφύγων». Τόνισε επίσης ότι «χρειάζεται ενιαίο μέτωπο από όλες τις περιφερειακές και διεθνείς δυνάμεις εναντίον αυτής της απειλής, που μας αφορά όλους».
Συναντήσαμε τον κ. Σιντζάρι το βράδυ της Κυριακής, σε εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στο πάρκο Σάμι Αμπντουλραχμάν στη μνήμη του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζέιμς Φόλεϊ, ο αποκεφαλισμός του οποίου από τους τζιχαντιστές, την περασμένη εβδομάδα, πάγωσε την παγκόσμια κοινή γνώμη. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε και χαιρέτισε ο Αμερικανός πρόξενος στο Αρμπίλ, Τζόζεφ Πένιγκτον. Η επιλογή του χώρου δεν ήταν τυχαία. Στο σημείο της εκδήλωσης βρίσκεται το «Μνημείο των Μαρτύρων», των Κούρδων που σκοτώθηκαν από βομβιστική ενέργεια μιας άλλης ισλαμικής φονταμενταλιστικής οργάνωσης, της «Τζαμπάτ αλ Νούσρα», το 2004, η οποία έβλεπε τους Κούρδους σαν βασικό στήριγμα της αμερικανικής κατοχής στο Ιράκ.
Η σημειολογία της εκδήλωσης ήταν ηλίου φαεινότερη: Κούρδοι και Αμερικανοί σε κοινό μέτωπο απέναντι σε έναν κοινό, αδυσώπητο εχθρό. Η κουρδική σημαία και η αστερόεσσα πλαισίωναν το πορτρέτο του Φόλεϊ, με την ιρακινή σημαία να απουσιάζει εμφαντικά, ενώ κατά την έναρξη της εκδήλωσης έγινε ανάκρουση των εθνικών ύμνων των ΗΠΑ και των Κούρδων.
Πιέσεις για απόσχιση
Μία ημέρα νωρίτερα, είχαμε γίνει μάρτυρες της πρώτης δημόσιας συγκέντρωσης με αίτημα την ανακήρυξη της κουρδικής ανεξαρτησίας ύστερα από την εκδήλωση της πρόσφατης κρίσης. «Το Κουρδιστάν δεν είναι Ιράκ» ήταν το κεντρικό σύνθημα της εκδήλωσης, στην οποία μάλιστα συμμετείχε και αντιπροσωπεία του συριακού, κουρδικού κόμματος PYD, που θεωρείται παρακλάδι του τουρκικού ΡΚΚ, υπό τον Οτσαλάν. Η εκδήλωση εμφανίστηκε ως «πρωτοβουλία πολιτών». Ο επικεφαλής της οργανωτικής επιτροπής, Ναμίκ Χουράμι, μας είπε ότι στόχος της πρωτοβουλίας είναι «να πιεστεί ο πρόεδρός μας, Μασούντ Μπαρζανί, να προχωρήσει στο δημοψήφισμα για την απόσχιση και να μην περιμένει τίποτα από τον σχηματισμό νέας κεντρικής κυβέρνησης του Ιράκ, υπό τον εντολοδόχο πρωθυπουργό Χάιντερ αλ Αμπάντι, γιατί “όλοι οι Αραβες είναι ίδιοι”».