ΤΖΟΝ ΓΚΡΙΣΑΜ
Η Κληρονομιά
μτφρ.: Γιάννης Σπανδωνής,
εκδ. Bell, σελ. 560
Τα μυθιστορήματα του Τζον Γκρίσαμ (Αρκανσο, 1955) δεν αφήνουν, σε καμιά περίπτωση, αδιάφορο τον αναγνώστη, και ας δυσκολεύτηκε να βρει εκδότη ο συγγραφέας όταν επιχείρησε να εκδώσει το πρώτο του βιβλίο, «Η Ετυμηγορία» (A Time to Kill,1989), το οποίο απορρίφθηκε από 29 εκδοτικούς οίκους. Κι όμως, εκείνο το πρώτο του μυθιστόρημα έγινε επιτυχία και ενέπνευσε τους συντελεστές της ομώνυμης ταινίας που γυρίστηκε το 1996, για να ακολουθήσουν αργότερα πολλές επιτυχίες, εκδοτικές και κινηματογραφικές: «Η εταιρεία», «Κωδικό Ονομα Πελεκάνος», «Ενα Βαμμένο Σπίτι» κ.ά.
Ο ίδιος ο συγγραφέας, σε συνέντευξή του δήλωσε ότι έγραψε το πρώτο του βιβλίο επηρεασμένος από την απολογία, κατά τη διάρκεια δίκης, μιας δωδεκάχρονης κοπέλας που έπεσε θύμα βιασμού, αλλά και από το κλασικό μυθιστόρημα της Χάρπερ Λι «Οταν σκοτώνουν τα κοτσύφια» (To kill a Mockingbird,1960), καθώς και από το δικαστικό θρίλερ του άλλου σπουδαίου συγγραφέα του είδους, του Σκοτ Τάροου (Σικάγο 1949), «Αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίου (Presumed Innocent, 1987).
Απόφοιτος της Νομικής Σχολής, ασχολήθηκε για λίγα χρόνια με τη δικηγορία, αλλά τον κέρδισε, εντέλει, η συγγραφή, κυρίως δικαστικών θρίλερ. Μερικά στοιχεία της ιστορίας της «Ετυμηγορίας» επανέρχονται στο μυθιστόρημα «Η κληρονομιά» (Sycamore Row, 2013), καθώς σ’ αυτό πρωταγωνιστούν και πάλι η φανταστική πόλη Κλάντον -όνομα που παραπέμπει στην Κου Κλουξ Κλαν- η κομητεία Φορντ του αγροτικού Νότου, στην Πολιτεία του Μισισιπή, ο ικανός δικηγόρος Τζέικ Μπριγκάνς, που είχε επιτύχει να αθωωθεί ο μαύρος πελάτης του, ο πατέρας του θύματος βιασμού, ο οποίος σκότωσε τους λευκούς θύτες, οι επίσης δικηγόροι Χάρι Ρεξ Βόνερ και Λούσιεν Γουίλμπανκς και ο σοβαρός αστυνόμος Οζι Γουόλς.
Η ιστορία ξεκινάει με την αυτοκτονία του Σεθ Χάμπαρντ, ενός πλούσιου επιχειρηματία της περιοχής, ο οποίος ταλαιπωρήθηκε, τους τελευταίους μήνες της ζωής του, από τον καρκίνο του πνεύμονα. Βρέθηκε κρεμασμένος σ’ ένα πλάτανο, ενώ είχε φροντίσει να αφήσει μια καινούρια ιδιόχειρη διαθήκη, σύμφωνα με την οποία αποκλήρωνε τα δυο του παιδιά και τα εγγόνια του, με τα οποία δεν διατηρούσε επαφές, και τις δύο πρώην συζύγους του. Εντούτοις, άφηνε μεγάλο μέρος της περιουσίας του στη γοητευτική μαύρη υπηρέτριά του και ζητούσε από τον δικηγόρο Τζέικ Μπριγκάνς να υπερασπιστεί με κάθε κόστος την τελευταία του επιθυμία. Τα παιδιά του αυτόχειρα προσέβαλαν την διαθήκη, υποστηρίζοντας μέσω των δικηγόρων τους ότι ο βαριά άρρωστος πατέρας τους δεν ήταν σε θέση να λάβει σοβαρές αποφάσεις.
Ο Γκρίσαμ παρουσιάζει για άλλη μια φορά τον κεντρικό του ήρωα ως έναν ικανό και συγκρατημένο επαγγελματία, αγαπητό στους συνεργάτες και τους συμπολίτες του, καλό οικογενειάρχη, άτομο χωρίς αδυναμίες, ένα κενό που καλύπτουν οι δύο συνεργάτες του, μιας και πίνουν και καπνίζουν πολύ, και δρουν ως να είναι οι άλλες, οι πιο σκοτεινές πλευρές της προσωπικότητάς του. Ενδιαφέρον έχει ο αυστηρός και δίκαιος δικαστής Ατλι, ο οποίος ζει μόνος, σ’ ένα παρηκμασμένο αρχοντικό μετά τον θάνατο της γυναίκας του και χειρίζεται τις υποθέσεις του με ρεαλισμό, κυνισμό και χιούμορ.
Οι περισσότεροι από τους ήρωες της ιστορίας είναι καλοί χριστιανοί, ενώ δεν λείπουν οι αναφορές σε περιπτώσεις που αναδεικνύουν τις αντιθέσεις ανάμεσα στις κοινότητες των λευκών και των μαύρων. Ο ρατσισμός, μολονότι δεν εκφράζεται με τις εντάσεις των δεκαετιών του ’50 και ’60, ακόμα και κατά τη δεκαετία του ’80, οπότε και διαδραματίζεται η ιστορία, υφέρπει και καθορίζει στάσεις και αποφάσεις: «Η τράπεζά του ήταν διαβόητη για το ότι απέφευγε τις συναλλαγές με μαύρους πελάτες… Η αίθουσα άρχισε να ησυχάζει. Οι μαύροι στη μία πλευρά, οι λευκοί στην άλλη…».
Ο Γκρίσαμ περιγράφει τους χαρακτήρες και το σκηνικό του στον βαθύ Νότο των ΗΠΑ με ζωντάνια και πειστικότητα, και αναδιπλώνει τα στοιχεία της ιστορίας του αριστοτεχνικά, κάνοντας να φανεί ότι η νίκη είναι πότε με το μέρος του ενός πότε με το μέρος του άλλου και εμφανίζοντας αποδείξεις που ρίχνουν περισσότερο φως στην προσωπικότητα των ηρώων του.
Οι εκπλήξεις και οι ανατροπές, καθώς και το μυστήριο που κρύβεται πίσω από τις αποφάσεις του αυτόχειρα, αλλά και τη στάση όλων των εμπλεκομένων στην υπόθεση, ακόμα και του σώματος των ενόρκων, συγκροτούν, σ’ αυτό το καλογραμμένο δικαστικό θρίλερ, τις αρετές που ελκύουν τον αναγνώστη. Απολαυστικοί, επίσης, είναι οι έξυπνοι διάλογοι ανάμεσα στους δικηγόρους και τον δικαστή, αλλά και τους μάρτυρες, οι οποίοι δεν ξεπέφτουν, σε καμία περίπτωση, είτε σε ευκολίες είτε σε βαρυσήμαντες, σοφιστικέ διατυπώσεις.