Τι ακριβώς θα σήμαινε μια ενδεχόμενη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ; Και ποιες ακριβώς θα ήταν οι επιπτώσεις που θα είχε; Το γεγονός και μόνο πως η απάντηση παραμένει ασαφής, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό. Στις σύγχρονες δημοκρατίες δεν έχει θέση τέτοια ασάφεια: οι θέσεις και πρακτικές των κομμάτων εξουσίας είναι γνωστές εκ των προτέρων. Οι διεθνείς αγορές έχουν ήδη αρχίσει να μεταφράζουν την ασάφεια αυτή σε υψηλό ρίσκο, πράγμα που εξηγεί γιατί τα σπρεντ έχουν πάρει την ανιούσα μετά από καιρό.
Οταν ένα περιθωριακό κόμμα διαμαρτυρίας εκτοξεύεται στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης, προκύπτει αυτόματα ασάφεια. Ο ΣΥΡΙΖΑ προσπαθεί να ενηλικιωθεί, αλλά δύσκολα διανύεται μια τέτοια απόσταση μέσα σε τόσο μικρό διάστημα. Το ΠΑΣΟΚ ξεκίνησε με 13% (αντί του 5%) και χρειάστηκε εφτά ολόκληρα χρόνια για να πραγματοποιήσει τη διαδρομή του προς την εξουσία.
Το ερώτημα παραμένει: ποιες πολιτικές θα εφαρμόσει ο ΣΥΡΙΖΑ εάν βρεθεί στην εξουσία; Το πρόγραμμά του είναι ένα ευχολόγιο που συνδυάζει κενολογία και παροχολογία, μια κακογραμμένη καρικατούρα του ξεχασμένου σήμερα «Συμβολαίου με τον Λαό» του 1981. Μια σύντομη ματιά σε πρόσφατα δημοσιευμένα επίσημα κείμενα για τον τουρισμό και τον πολιτισμό αρκεί για να επιβεβαιωθεί το μέγεθος της απόστασης που χωρίζει τους συγγραφείς των πονημάτων αυτών από την πραγματικότητα. Ομως, ανέτοιμος ή όχι, ο ΣΥΡΙΖΑ είναι πιθανό να βρεθεί στην εξουσία. Η διάγνωση του προβλήματος δεν αρκεί για να εξεταστούν οι επιπτώσεις του.
Υπενθυμίζω μια προφανή διαπίστωση που πολλοί προτιμούν να αγνοούν: δεν υπάρχει εύκολη ή μαγική λύση στο πρόβλημα της χώρας. Η πιθανότητα να υπάρξουν μεγάλες διευκολύνσεις ως προς το θέμα του χρέους είναι ελάχιστες, αλλά και σ’ αυτή την περίπτωση η διαφορά θα ήταν αμελητέα. Το μεγάλο μας πρόβλημα σήμερα δεν είναι το χρέος. Η εξυπηρέτησή του δεν είναι προβληματική, ενώ μακροπρόθεσμα (αλλά μόνο τότε) θα «τακτοποιηθεί». Επιπλέον η σφιχτή δημοσιονομική πολιτική δεν θα αλλάξει. Η ευρωπαϊκή επιτήρηση θα συνεχιστεί και οι αγορές θα επιμείνουν στην πειθαρχία. Αλλά και αν, ως εκ θαύματος, έβρεχε αύριο λεφτά στην ελληνική αγορά, αυτά θα κατευθύνονταν αυτόματα σε εισαγωγές, χειροτερεύοντας το ισοζύγιο πληρωμών και ξαναφέρνοντάς μας εκεί όπου ήμασταν. Αυτή είναι η πραγματικότητα και αυτή θα βρει μπροστά του ο ΣΥΡΙΖΑ εάν βρεθεί στην εξουσία. Τρία ερωτήματα προκύπτουν. Πώς θα τη διαχειριστεί η ηγεσία του κόμματος; Πώς θα αντιδράσει το κόμμα; Και τι θα κάνουν οι ψηφοφόροι;
Η πιο πιθανή εξέλιξη είναι η προσαρμογή του ΣΥΡΙΖΑ στην πραγματικότητα ή αλλιώς η προσγείωσή του. Το 2012 έχει περάσει και μονομερείς ενέργειες όπως η στάση πληρωμών μόνο ως αυτοχειρία μπορεί να χαρακτηριστούν. Δεν πιστεύω λοιπόν πως βαδίζουμε προς την κατεύθυνση αυτή, και αυτό άλλωστε προσπαθεί να δείξει εδώ και κάμποσο καιρό η ηγεσία του κόμματος. Προφανώς θα επιχειρήσει να μεταμφιέσει τη στροφή αυτή με ρητορικά σχήματα και συμβολικές κινήσεις, αλλά ποιον θα μπορέσει να ξεγελάσει;
Το δεύτερο ερώτημα αφορά το κόμμα. Εκεί τα πράγματα είναι πιο δύσκολα, κυρίως λόγω της παρουσίας εκείνων που θεωρούν πως αποστολή του ΣΥΡΙΖΑ είναι κάποιας μορφής επανάσταση. Το πώς θα τους διαχειριστεί η ηγεσία του κόμματος παραμένει ανοιχτό ερώτημα. Πιθανότατα κάποιους θα διαγράψει και άλλους θα εξαγοράσει, αφού θα έχει στη διάθεσή της κρατικούς πόρους. Δεν θα είναι άλλωστε η πρώτη φορά που επαναστάτες αποδείχθηκαν επιρρεπείς στο κάλεσμα των υλικών αγαθών. Είναι όμως πιθανό η ενδοκομματική αυτή σύγκρουση να πάρει χρόνο και αυτό θα προκαλέσει αναπόφευκτα σοβαρούς οικονομικούς τριγμούς.
Ως προς το τρίτο ερώτημα, πολλοί θεωρούν δεδομένο πως η στροφή του ΣΥΡΙΖΑ θα προκαλέσει κάποιου είδους λαϊκή οργή. Πιστεύω πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Ο ΣΥΡΙΖΑ αναδείχθηκε σε υπολογίσιμη πολιτική δύναμη επειδή εισέπραξε τη διαμαρτυρία, όχι γιατί διαθέτει πειστικό πρόγραμμα. Σε μεγάλο βαθμό, το εκλογικό σώμα έχει ήδη προεξοφλήσει τη στροφή του. Στο κάτω κάτω της γραφής, μέρος της διαδικασίας ενηλικίωσης που μας ταλαιπωρεί εδώ και πέντε χρόνια είναι και η εμπέδωση του ότι δεν υπάρχουν μαγικές και εύκολες λύσεις.
Συμπερασματικά: για να μη μεταφραστεί μια ενδεχόμενη έλευση του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία σε οικονομική καταστροφή, θα πρέπει η ηγεσία του κόμματος να εκτελέσει μια γρήγορη στροφή, να μπορέσει να ελέγξει το κόμμα και να αποφύγει αντιδράσεις από την εκλογική του βάση. Κάτι τέτοιο δεν είναι εύκολο αλλά δεν είναι ούτε ακατόρθωτο. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος, κατά τη γνώμη μου, θα προέλθει από το κόμμα, όχι τους ψηφοφόρους.
Ολα αυτά βέβαια αφορούν αποκλειστικά το οικονομικό σκέλος. Το τι μπορεί να σημαίνει μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ως προς άλλα θέματα, όπως π.χ. η παιδεία, είναι άλλο κεφάλαιο. Δεν νομίζω πάντως πως μπορούμε να θεωρούμε τους εαυτούς μας τυχερούς που η χώρα ενδέχεται να υποστεί ένα πείραμα που δεν θα χρειαστεί να περάσουν ούτε η Ιρλανδία, ούτε η Πορτογαλία, ούτε η Κύπρος. Αλλά γι’ αυτό δεν μας φταίει κανείς άλλος.
* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Yale.