Ο Andrew George εμφανίστηκε χαμογελαστός πίσω από το γυάλινο διαχωριστικό ασφαλείας που χώριζε τον χώρο αναμονής όπου περίμενα, από το υπόλοιπο κτίριο. Χρησιμοποιώντας μια κάρτα ασφαλείας και πατώντας έναν κωδικό η περιστρεφόμενη πόρτα ξεκλείδωσε και με καλωσόρισε στο Portcullis house – το μοντέρνο κτίριο γραφείων των Βρετανών βουλευτών που συνδέεται μέσω μιας υπόγειας σήραγγας με τη Bουλή. «Kalosorises» μου λέει με σπαστά ελληνικά. Ο βουλευτής των Φιλελεύθερων Δημοκρατών είναι ο πλέον ένθερμος υποστηρικτής της Ελλάδας στον αγώνα για την επιστροφή των Μαρμάρων και τα τελευταία επτά χρόνια πρόεδρος της οργάνωσης «marbles reunited».
Περπατάμε μέσα από το καταπράσινο αίθριο προς το καφέ του ισογείου. «Ξέρω πως κανονικά θα έπρεπε να γευματίσουμε αλλά το πρόγραμμα της ημέρας ήταν πολύ δύσκολο» μου λέει. Το ραντεβού μας είχε αλλάξει δύο φορές ώρα, οπότε βρεθήκαμε εκείνο το βροχερό απόγευμα να παραγγέλνουμε τσάι και καφέ. Οσο περιμένουμε να μας σερβίρουν με ρωτάει για την επίσκεψη των τριών νομικών στην Αθήνα για να συζητήσουν τη νομική διεκδίκηση των Μαρμάρων. Εχοντας απευθείας επικοινωνία με τον David Hill, τον Αυστραλό αρχαιολόγο που οργάνωσε όλη την επίσκεψη εκ μέρους του πρωθυπουργού, ξέρει πολύ καλύτερα από εμένα το τι διαδραματίστηκε πίσω από κλειστές πόρτες αλλά όπως μου λέει τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα να μάθει το πώς ο κόσμος υποδέχτηκε την ιδέα της νομικής οδού. «Εδώ υπήρχαν πάρα πολλά δημοσιεύματα», σημειώνει. «Είναι σημαντικό το ότι πήρε τέτοια διάσταση και ας ήταν εν μέρει για άσχετους λόγους»· εννοεί βέβαια πως όλα τα φώτα τα έκλεψε η κ. Κλούνεϊ αλλά «όλο αυτό που έγινε είναι προς το συμφέρον του σκοπού μας».
Η πρώτη επαφή
Με τον «σκοπό» πρωτοήρθε σε επαφή λίγο πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες – τότε είχε γίνει μια μεγάλη καμπάνια στο Λονδίνο με την ονομασία «Παρθενώνας 2004» και του είχε τραβήξει την προσοχή. «Είχα διαβάσει τότε κάποια πράγματα και είχα κρατήσει μια επαφή με τον Richard Allan τον αρχαιολόγο και βουλευτή, εμπνευστή της βρετανικής εκείνης πρωτοβουλίας. Αλλά μέχρι εκεί». Οταν το 2005 ο Allan πήρε την απόφαση να παραιτηθεί τον κάλεσε και του ζήτησε να αναλάβει. «Θεωρούσε πως είναι σημαντικό να υπάρχει κάποιος μέσα από τη Βουλή. Εγώ δεν ήμουν σίγουρος, όμως αυτός επέμενε. Φαίνεται πως τον είχα παραπλανήσει με επιτυχία να θεωρεί πως είμαι ο καταλληλότερος!», λέει γελώντας.
«Η αλήθεια είναι πως δεν έχω καμία άμεση σχέση με την Ελλάδα – και αυτό πιστεύω είναι κάτι καλό για τον σκοπό που υπηρετώ! Είμαι ένας Βρετανός και η μόνη μου επιθυμία στο τέλος της ημέρας είναι ένα λάθος να γίνει σωστό. Τόσο απλά! Ισως η καταγωγή μου – η μικρή κομητεία της Κορνουάλης έχει κάτι να κάνει με αυτό. Το γεγονός δηλαδή ότι και από εμάς είχαν κλαπεί αρχαία, τα οποία μάλιστα βρίσκονταν στο Βρετανικό Μουσείο μέχρι να μας επιστραφούν σε μορφή “παρατεταμένου δανείου”. Δεν θέλω να επεκταθώ πολύ γιατί τα δύο παραδείγματα δεν είναι συγκρίσιμα, αλλά αυτό το βίωμα ίσως εξηγεί εν μέρει το πάθος που έχω για την επιστροφή των μαρμάρων στην Ελλάδα».
Είχε αμφιβολίες
Καθόμαστε σε ένα στρογγυλό τραπέζι, λίγα μέτρα παραπέρα κάθεται ο Brian May, ο μουσικός του συγκροτήματος των Queen και οι δύο άνδρες χαιρετιούνται. «Πριν από λίγο τελείωσα ένα ραντεβού μαζί του, προσπαθούμε να περάσουμε έναν νόμο για τα δικαιώματα των ζώων. Βλέπεις έχω “πολλά στο πιάτο μου", τα Μάρμαρα όμως είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της ατζέντας μου. Και πιστεύω πως από εδώ και πέρα αυτό θα είναι ακόμα πιο έντονο».
Ομολογεί πως τους μήνες πριν αναλάβει είχε κάποιες αμφιβολίες. «Ηθελα να είμαι σίγουρος πως ξέρω κάθε πτυχή του θέματος, πήγα τότε στην Eleni Cubitt (την Ελληνίδα που πρωτοστατεί εδώ και χρόνια σε όλες τις αντίστοιχες πρωτοβουλίες) και τον Anthony Snodgrass (τον διάσημο καθηγητή του Κέμπριτζ) και συζητήσαμε εκτενώς κάθε πλευρά του θέματος. Ο,τι απορίες είχα μου τις έλυσαν. Στο τέλος ήμουν απλώς έκπληκτος και αν θες απογοητευμένος με το γεγονός πως υπάρχουν ακόμη άνθρωποι στην Αγγλία που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους με το να επιδεικνύουν με υπερηφάνεια, κλεμμένα τρόπαια σαν να ήταν δικά τους. Ξέρω πολύ καλά πως αν συνέβαινε το αντίστροφο οι αντιδράσεις θα ήταν πολύ διαφορετικές».
Το ντιμπέιτ στο BBC κατέληξε σε νίκη με μεγάλη διαφορά
Δεν θυμάται πότε ήταν η πρώτη φορά που μίλησε δημόσια υπέρ της επιστροφής ή τι ακριβώς είχε πει, αλλά θυμάται πως αμέσως μετά έλαβε ένα τηλεφώνημα από το Βρετανικό Μουσείο. «Πολύ ευγενικά με κάλεσαν σε μια ιδιωτική συνάντηση με τον διευθυντή τους. Εφτασα λοιπόν στο γραφείο του Neil MacGregor. Πρόκειται για έναν πραγματικά εξαιρετικό επιμελητή –ίσως το πιο δυνατό όπλο της βρετανικής πλευράς!- Συζητήσαμε θυμάμαι για ώρες, μάλλον θεωρούσε τότε πως θα μπορούσε να με πείσει πως είμαι στη λάθος πλευρά».
«Ηταν η εποχή που η γραμμή είχε μόλις αλλάξει – εκεί που για χρόνια βασικό τους επιχείρημα ήταν πως το μουσείο τα είχε σώσει όταν η Ελλάδα δεν ήταν σε θέση να τα προστατεύσει, πλέον είχαν απέναντί τους το Μουσείο της Ακρόπολης, ένα μουσείο που δεν ζήλευε τίποτα από τα μεγαλύτερα του κόσμου. Η επιχειρηματολογία τους λοιπόν είχε αλλάξει και θυμάμαι πως σε εκείνη τη συνάντηση είχα πρωτακούσει για την πολιτιστική “αφηγηματική συνέχεια” του μουσείου – της οποίας αναπόσπαστο κομμάτι είναι τα μάρμαρα. Εν ολίγοις, αν τα έχαναν, η αφήγηση αυτή θα διακοπτόταν με τον πιο βάναυσο τρόπο. Θυμάμαι μάλιστα λίγο καιρό αργότερα, συνεπής στη θεωρία αυτή ο Neil MacGregor είχε κάνει μια εκπληκτική εκπομπή στο ραδιόφωνο του BBC, την “ιστορία του κόσμου μέσα από 100 αντικείμενα” (του μουσείου) και ένα από τα πιο επιτυχημένα επεισόδια ήταν αυτό που μιλούσε για τα μάρμαρα. Επρόκειτο για μια πραγματικά αριστοτεχνικά παρουσιασμένη εκπομπή και θυμάμαι πως το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα και μάλιστα του το είπα τότε ήταν πως “ορίστε! δεν χρειάζεται να έχεις τα μάρμαρα στην υποφωτισμένη αίθουσα Duveen – υπάρχουν πολλοί τρόποι να πεις την ιστορία τους ώστε η αφήγηση του μουσείου να μη διακοπεί όταν επιτρέψουν στην Ελλάδα". Αυτό άλλωστε ήταν ένα από τα επιχειρήματα του Stephen Fry, του διάσημου Βρετανού ηθοποιού και συγγραφέα στο μεγάλο ντιμπέιτ που κάναμε παρέα».
Το ντιμπέιτ στο οποίο αναφέρεται έγινε το 2012 σε ένα κατάμεστο αμφιθέατρο και προβλήθηκε από το κανάλι του BBC με μεγάλη επιτυχία. «Oλα όμως είχαν ξεκινήσει από εκεί», μου λέει και μου δείχνει το τελευταίο τραπέζι της αίθουσας. «Εκεί είχαμε κάτσει με τον Stephen ένα μεσημέρι και καταστρώναμε τη στρατηγική μας. Ο χρόνος του είναι πολύ περιορισμένος και προσπαθούσαμε να βρούμε τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για να βοηθήσει. Λίγες εβδομάδες αργότερα μου τηλεφώνησε και μου είπε για το ντιμπέιτ. Δέχτηκα αμέσως».
Ο κόσμος όταν ακούσει τα επιχειρήματα πείθεται υπέρ της επιστροφής
Μου λέει πως διάβασε ατελείωτες ώρες για να είναι σίγουρος πως δεν θα τον πιάσουν σε κάτι αδιάβαστο. «Είχα αγωνία γιατί όταν ξεκίνησε το ντιμπέιτ έγινε ψηφοφορία – και ήμασταν πίσω σε ψήφους οπότε ήταν σημαντικό αυτό να ανατραπεί. Hμουν ο πρώτος που αγόρευσα. Και φαίνεται πως τα πήγα καλά – στο τέλος της βραδιάς νικήσαμε με μεγάλη διαφορά! Νομίζω πως ήταν ένα σημαντικό βήμα και αν θες μια ένδειξη πως ο κόσμος όταν ακούσει τα επιχειρήματα πείθεται υπέρ της επιστροφής».
Η ώρα έχει περάσει και κάποια στιγμή ρίχνει μια κλεφτή ματιά στο κινητό του το οποίο παρέμενε σε αθόρυβη λειτουργία καθ’ όλη τη διάρκεια της συνάντησής μας. Πίσω από τις αναπάντητες, στην επιφάνεια του κινητού ξεπροβάλλει ο Παρθενώνας. «Αυτή τη φωτογραφία την έβγαλα πριν από τρία χρόνια και είναι στην οθόνη του κινητού μου από τότε». Τον ρωτάω πόσο συχνά έρχεται στην Ελλάδα. «Για διακοπές με κάθε ευκαιρία! Λατρεύω τη χώρα σας. Ολα αυτά τα χρόνια είμαι σε επαφή με όλους τους υπουργούς αλλά και στελέχη που έχουν την επιστροφή των μαρμάρων στο χαρτοφυλάκιό τους». Τελευταία τέτοια επίσκεψη πραγματοποιήθηκε πέρυσι λίγο μετά το καλοκαίρι, όταν η τότε ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού μαζί με το υπουργείο Εξωτερικών οργάνωναν τη στρατηγική τους ενόψει της UNESCO. «Τότε είχαμε πολλές συζητήσεις για το εάν θα έπρεπε η Ελλάδα να κάνει αίτημα για διαμεσολάβηση. Η αλήθεια είναι πως ήμουν πολύ επιφυλακτικός· υπήρχε το ρίσκο πως θα απέρριπταν το αίτημα χωρίς δεύτερη σκέψη».
Συζητάμε το τι συνέβη στο Παρίσι πριν από ένα μήνα – το πώς οι εκπρόσωποι της βρετανικής πλευράς κάθησαν για ώρες με τους Ελληνες απεσταλμένους και συνέταξαν το σχέδιο για διαμεσολάβηση. Αυτό το ίδιο κείμενο-σύσταση θα πρέπει να αποδεχτούν ή να απορρίψουν με διορία έξι μηνών και οι δύο πλευρές. «Αυτό είναι πράγματι ενθαρρυντικό, αλλά αν θέλετε τη γνώμη μου η απάντησή τους θα είναι αρνητική. Και αυτό γιατί η βρετανική πλευρά θεωρεί πως δεν έχει κάτι να κερδίσει από αυτή τη διαδικασία. Βέβαια η κίνηση στην UNESCO είναι σημαντική για έναν άλλο λόγο: ξέρετε πόσες φορές είχα βρεθεί σε επίσημες συζητήσεις ακόμα και εδώ στη Βουλή και η απάντηση ήταν “Καλά αυτά που μας λέτε, αλλά η Ελλάδα δεν έχει προβεί σε κάποιο επίσημο αίτημα”. Ολοι εμείς μπορεί να “φωνάζαμε”, αλλά επισήμως δεν υπήρχε τίποτα. Πλέον διαβήκαμε τον Ρουβίκωνα χρησιμοποιώντας έναν μηχανισμό που είναι και ανέξοδος και μη συγκρουσιακός».
Ο ίδιος δεν έχασε την ευκαιρία και έκανε σχετική ερώτηση στη Βουλή πριν από δύο εβδομάδες. «Λίγες ημέρες πριν κάνω την ερώτηση μίλησα με την υπουργό. Ηθελε να ξέρει τι θα την ρωτήσω και εγώ της είπα πως θέλω να μου πει πότε θα έχουμε απάντηση για τη διαμεσολάβηση. Ηξερα λοιπόν εκ των προτέρων πως δεν σκόπευε να απαντήσει κάτι ουσιαστικό. Ηθελα όμως να ακουστούν κάποια πράγματα στη Βουλή, όπως ότι εάν όντως είναι τόσο σίγουροι τότε δεν έχουν κανένα λόγο να αρνηθούν και πως οι κινήσεις τους φέρνουν μόνο ντροπή στη χώρα. Βεβαίως και δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένη με αυτά που είχα να πω. Η βρετανική πλευρά έχει στυλώσει τα πόδια πίσω από τη δική της νομική θέση όπως οι ίδιοι την αντιλαμβάνονται».
Η νομική διεδίκηση
Οσον αφορά μια νομική διεκδίκηση, ο κ. George έχει εκφραστεί υπέρ. «Σίγουρα το πιο ισχυρό επιχείρημα είναι το ηθικό – αλλά το ηθικό κερδίζει την κοινή γνώμη, όχι την επιστροφή των μαρμάρων. Πλέον όταν συζητάμε για νομική διεκδίκηση περνάμε σε άλλο επίπεδο. Δεν είμαι νομικός, αλλά από αυτά που μου έχουν εξηγήσει καταλαβαίνω πως η βρετανική πλευρά θα ζοριστεί πάρα πολύ όταν όλα τα επιχειρήματα και στοιχεία συζητηθούν σε μια αίθουσα διεθνούς δικαστηρίου, με τους κορυφαίους δικηγόρους να έχουν κάνει φύλλο και φτερό τα αρχεία».
Η ώρα έχει περάσει και το αυτοκίνητο που θα τον μεταφέρει στην κατοικία του περιμένει. Καθώς σηκωνόμαστε από το τραπέζι και περπατάμε προς την έξοδο, καταλαβαίνω πως ψάχνει τα λόγια να μου πει κάτι. «Ενα μεγάλο πρόβλημα με καμπάνιες σαν τη δική μας όπου πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι ενώνονται με έναν κοινό σκοπό, είναι ότι κάποια στιγμή ξεχνάς ποιος είναι ο εχθρός ή ο σκοπός σου και αρχίζεις να μαλώνεις με τον διπλανό σου». Τον ρωτάω αν αυτό συνέβη στην περίπτωση της καμπάνιας για τα Μάρμαρα. «Ξέρετε είμαστε όλοι μέρος ενός μεγαλύτερου δικτύου υποστήριξης του σκοπού παγκοσμίως και ο καθένας παίζει ένα ρόλο. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες αλλά θέλω να μοιραστώ κάτι που με έχει στενοχωρήσει. Ενόψει της επίσκεψης των τριών δικηγόρων, παρασκηνιακά, ξεκίνησε ένα μεγάλος πόλεμος από ανθρώπους αυτού του δικτύου που είχαν άλλη άποψη για το πώς πρέπει να πορευτούμε. Εγώ προσπάθησα να κατευνάσω τα πνεύματα αλλά θύμωσα… Επιτέλους μετά τόσα χρόνια η ελληνική πλευρά κάνει κινήσεις και εμείς θα βάλουμε τώρα τρικλοποδιά;».
Η συνάντηση
Το προγραμματισμένο γεύμα δεν έγινε ποτέ λόγω του φορτωμένου προγράμματος του βουλευτή και έτσι κάτσαμε στο ισόγειο καφέ του επιβλητικού γυάλινου κτιρίου όπου στεγάζονται τα γραφεία όλων των βουλευτών. Ο Andrew George ήπιε έναν καφέ και εγώ ένα τσάι.
Oι σταθμοί του
1958
Γεννήθηκε στην Κορνουάλη.
1980
Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
1997
Πρωτοεκλέχθηκε βουλευτής στη Βουλή των Κοινοτήτων.
2003
Ηρθε σε επαφή με την εκστρατεία «Παρθενώνας 2004».
2007
Γίνεται πρόεδρος της οργάνωσης «marbles reunited» για την επιστροφή των Γλυπτών.
2010
Συμμετέχει και κερδίζει ντιμπέιτ του BBC για την επιστροφή των Μαρμάρων.
2014
Κάνει ερώτηση στη Βρετανική Βουλή προς την υπουργό Πολιτισμού και δηλώνει πως «Η παρέλαση κλεμμένων λαφύρων αποτελεί ντροπή γι’ αυτή τη χώρα».