Η πρώτη ταινία του Χόλιγουντ για τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, το «Selma», γυρίστηκε από την Αβα ντι Βερνιέ, την πρώτη έγχρωμη σκηνοθέτιδα που η δημιουργία της προτάθηκε για Οσκαρ καλύτερης ταινίας. Ο μεγαλύτερος μύθος της μαύρης Αμερικής ήταν ο κρίκος που έλειπε από την αλυσίδα των κινηματογραφικών βιογραφιών προσωπικοτήτων που σημάδεψαν βαθιά την ιστορία των Ηνωμένων Πολιτειών.
Στη διαδρομή της από τον Αβραάμ Λίνκολν μέχρι τον Μπαράκ Ομπάμα, η Αμερική κλυδωνίστηκε βαθιά, κοινωνικά και πολιτικά, σε κάποιες απότομες στροφές. Δοκιμάστηκε το όνειρό της, ενίοτε αμφισβητήθηκαν και οι αξίες που το συγκροτούν. Δοκιμάστηκαν, όμως, και τα αντανακλαστικά της απέναντι στη λογική και στο αυτονόητο, που κάποιες φορές, πριν από τελικές μονομαχίες, την τράβηξαν ένα βήμα πίσω και την έκαναν να χωνέψει το διαφορετικό. Δύσκολη διαδρομή, καθώς το φυλετικό ζήτημα κάποιες στιγμές φούντωσε και έκανε τη χώρα να μοιάζει με καζάνι έτοιμο να εκραγεί.
Το «12 χρόνια σκλάβος» και το «Μπάτλερ», δύο ταινίες που πρωταγωνίστησαν πέρυσι στα Οσκαρ, περιέγραψαν γλαφυρά την αφετηρία και το τέρμα αυτής της διαδρομής. Η πρώτη είναι για την οδύσσεια ενός μαύρου στα σκλαβοπάζαρα και τις φυτείες του αμερικανικού Νότου πριν από την κατάργηση της δουλείας. Η δεύτερη (εμπνευσμένη από την αληθινή ιστορία ενός μαύρου, που υπηρέτησε ως μπάτλερ στον Λευκό Οίκο από το 1957 μέχρι το 1986) συμπυκνώνεται στο δάκρυ συγκίνησης ενός κουρασμένου Μπαρμπα-Θωμά, ο οποίος βλέπει το αμερικανικό του όνειρο να πραγματώνεται.
Τη φετινή «Selma» θα την τοποθετούσαμε στην τελευταία στροφή της Αμερικής, πριν από τη μεγάλη ευθεία που την οδήγησε έως τον Ομπάμα: στην κορύφωση του κινήματος για τα πολιτικά δικαιώματα των μαύρων. Η νίκη του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έδωσε το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι σε εκατομμύρια Αφροαμερικανών.
Στάση στη γέφυρα
Από τη «Selma» λείπουν ο όγκος και η συγκίνηση του βιογραφικού έπους. Η Ντι Βερνιέ, πρωτοεμφανιζόμενη με ταινία μεγάλου μήκους, ίσως θεώρησε παράτολμο να καταπιαστεί γενικά με τον μύθο του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Στάθηκε στη σκιά του και περιορίστηκε στο χρονικό μιας εμβληματικής συγκέντρωσης και πορείας διαμαρτυρίας, που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον αγώνα του για πολιτικά δικαιώματα.
Στις 7 Μαρτίου του 1965 ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ τέθηκε επικεφαλής μιας ειρηνικής πορείας δεκάδων μιλίων από την πόλη Σέλμα μέχρι το Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Λίντον Τζόνσον δίσταζε να θέσει σε ισχύ τον νόμο που είχε ψηφιστεί και άνοιγε τον δρόμο για τις κάλπες σε όλους τους μαύρους. Η πορεία είχε απαγορευτεί από τις Αρχές της Αλαμπάμα. Στη Σέλμα η ατμόσφαιρα ήταν ιδιαίτερα ηλεκτρισμένη λόγω και ενός θερμοκέφαλου σερίφη που για τέτοιες περιπτώσεις εφάρμοζε μόνον τον νόμο του Λιντς.
Οι διαδηλωτές μόλις έφτασαν στην Edmund Pettus Bridge, τη γέφυρα πάνω από τον ποταμό Αλαμπάμα που έφερε τιμητικά το όνομα ενός διαβόητου ιππότη της Κου Κλουξ Κλαν, βρέθηκαν αντιμέτωποι με την έφιππη πολιτοφυλακή. Πιστοί στο δόγμα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ περί «μη βίας», γονάτισαν στο πεζοδρόμιο. Οι εικόνες από την εξαιρετικά βίαιη και αιματηρή διάλυση της καθιστικής συγκέντρωσης έκαναν τον γύρο της Αμερικής και άλλαξαν το κλίμα.
Η διαδήλωση και η πορεία από τη Σέλμα έως το Μοντγκόμερι ξαναοργανώθηκαν. Ολόκληρη η Αμερική είχε στραμμένο το βλέμμα της στη γέφυρα Edmund Pettus, την οποία αυτή τη φορά τη διάβηκαν πολύ περισσότεροι διαδηλωτές. Ο σερίφης και η πολιτοφυλακή έκαναν ένα βήμα πίσω. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς ο Λίντον Τζόνσον υπέγραψε τον σχετικό νόμο.
Στη σκιά του Γκάντι
Την τροχιά του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, από τα νεανικά του χρόνια μέχρι το Νομπέλ Ειρήνης (1964) και τη δολοφονία του στις 4 Απριλίου του 1968, την καθόρισε η βαρύτητα που είχαν στη σκέψη του οι αρχές της δικαιοσύνης και της ειρηνικής ανυπακοής. Επηρεασμένος βαθιά από τις χριστιανικές παραδόσεις της οικογένειάς του (ο πατέρας και ο παππούς του υπήρξαν ιεροκήρυκες), εγκατέλειψε την ιδέα να σπουδάσει γιατρός ή δικηγόρος (ήταν άριστος μαθητής, υπότροφος σε κολέγιο της Ατλάντα), έγινε κληρικός και στη συνέχεια θεολόγος. Η φιλοσοφία του Γκάντι και οι απόψεις του περί «παθητικής αντίστασης» έναντι των καταπιεστών έγιναν σημαία του κινήματός του.
Ο τυφώνας του Μάλκομ Χ και του Μοχάμεντ Αλι
Στη δεκαετία του ’60 υπήρξαν και άλλες φωνές και… γροθιές μαύρων, πιο ριζοσπαστικές από του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Από τον Μάλκομ Χ, ηγετική φυσιογνωμία και αυτός του κινήματος, αλλά και από τον διάσημο πυγμάχο Μοχάμεντ Αλι. Και οι δύο πέρασαν στη σφαίρα του μύθου. Ο χριστιανός Μάρτιν Λούθερ Κινγκ διεκδίκησε ειρηνικά το δικαίωμα του μαύρου να είναι Αμερικανός. Ο Μάλκομ Χ και ο Μοχάμεντ Αλι, οι οποίοι ασπάστηκαν το Ισλάμ, αναζήτησαν τη χαμένη ταυτότητά τους στην αφρικανική της ρίζα.
Το 1993, ο Σπάικ Λι σκηνοθέτησε τον Ντένζελ Ουάσιγκτον στο «Mάλκομ Χ», ταινία που θέλει να μείνει πιστή στα γεγονότα και παράλληλα να εξηγήσει την έντονη ριζοσπαστικοποίηση του ήρωά της ανασυνθέτοντας μια ταραγμένη εποχή. Ενας νεαρός μαύρος, επιπόλαιος και μικροαπατεώνας, κλείνεται στη φυλακή. Εκεί προσηλυτίζεται στο Ισλάμ, αλλάζει το όνομά του σε Μάλκομ Χ και αφιερώνεται στον αγώνα για τα πολιτικά δικαιώματα. Η δολοφονία του, από θρησκόληπτους δεξιούς μουσουλμάνους, έγινε, σύμφωνα με τον Λι, κάτω από το άγρυπνο βλέμμα της CIA.
Στο υποδειγματικό ντοκιμαντέρ «Οταν ήμασταν βασιλιάδες», ο Λίον Γκαστ καταγράφει το παρασκήνιο και το προσκήνιο της θρυλικής αναμέτρησης του Μοχάμεντ Αλι με τον παγκόσμιο πρωταθλητή βαρέων βαρών Τζορτζ Φόρμαν στην Κινσάσα του τότε Ζαΐρ (Κονγκό) το φθινόπωρο του 1974. Μια αθλητική αναμέτρηση μετατρέπεται σε πολιτικό γεγονός και στη συνέχεια σε διονυσιακό πανηγύρι του σκλάβου που επιστρέφει ελεύθερος στις ρίζες του.
Ενα πορτρέτο του Μοχάμεντ Αλι σκιαγράφησε και ο Μάικλ Μαν στο βιογραφικό «Ali» το 2001. Αδιάφορη ταινία με πρωταγωνιστή τον Γουίλ Σμιθ.
Το «Selma» προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες.