Καθώς η Συρία εισέρχεται στον πέμπτο χρόνο της εμφύλιας σύγκρουσης, ο πόλεμος εξακολουθεί να καθορίζεται από την ωμή βία, η οποία δεν κάνει διακρίσεις ανάμεσα σε αμάχους και ενόπλους. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί, ενώ ο μισός πληθυσμός της Συρίας έχει καταφύγει είτε εντός της χώρας ή σε γειτονικά κράτη. Οι πόλεις της Συρίας έχουν πολιορκηθεί και αποκοπεί από οποιαδήποτε εξωτερική βοήθεια. Οι άνθρωποι έχουν παγιδευτεί μεταξύ των διαρκώς μεταβαλλόμενων μετώπων, στα οποία συγκρούονται τα κυβερνητικά στρατεύματα με τις πολυάριθμες ένοπλες δυνάμεις της αντιπολίτευσης.
Χιλιάδες γιατροί, νοσηλευτές, φαρμακοποιοί και παραϊατρικό προσωπικό έχουν σκοτωθεί, απαχθεί ή εκτοπιστεί εξαιτίας της βίας, αφήνοντας ένα τεράστιο κενό σε τεχνογνωσία και εμπειρία. Από τους εκτιμώμενους 2.500 γιατρούς που εργάζονταν στο Χαλέπι όταν ξέσπασαν οι συγκρούσεις, αυτή τη στιγμή παραμένουν λιγότεροι από 100 στα νοσοκομεία που εξακολουθούν να λειτουργούν στην πόλη.
Οι σπαρακτικές φωνές του λαού της Συρίας για βοήθεια κατακλύζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά όπως φαίνεται μετατρέπονται σε υπόκωφο μουρμούρισμα του συριακού πολέμου. Όταν εκατομμύρια άνθρωποι έχουν άμεση ανάγκη για βοήθεια, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα θα έπρεπε να υλοποιούν μερικά από τα μεγαλύτερα ιατρικά προγράμματα της 44χρονης ιστορίας τους. Γιατί όμως αυτό δεν συμβαίνει;
Όταν άρχισαν οι συγκρούσεις, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα ξεκινήσαμε να παρέχουμε προμήθειες σε τοπικά δίκτυα ιατρικού προσωπικού της Συρίας για τη φροντίδα των τραυματιών. Δεν καταφέραμε να πάρουμε άδεια από την κυβέρνηση της Συρίας για να εργαστούμε στο εσωτερικό της χώρας. Αλλά συζητώντας απευθείας με αντιπολιτευτικές ομάδες, καταφέραμε να διαπραγματευτούμε την πρόσβασή μας σε περιοχές που ελέγχονταν από τις ομάδες αυτές στο Βορρά. Έτσι, καταφέραμε να παρέχουμε άμεση, διασυνοριακή ιατρική φροντίδα στον πληθυσμό.
Μέχρι το 2013, λειτουργούσαμε έξι νοσοκομεία σε περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των αντιπολιτευτικών δυνάμεων, πραγματοποιώντας χιλιάδες ιατρικές συνεδρίες, τοκετούς και χειρουργικές επεμβάσεις. Οι διαπραγματεύσεις με τις πολυάριθμες ένοπλες ομάδες, ενώ αποτελούσαν δύσκολη πρόκληση, μας επέτρεψαν να στείλουμε διεθνείς ιατρικές ομάδες για να εργαστούν μαζί με Σύρους συναδέλφους. Χρειάστηκε να διαπραγματευτούμε επανειλημμένα συμφωνίες με διάφορους τοπικούς διοικητές για να διασφαλίσουμε το σεβασμό στην παρουσία μας, την ασφάλεια των ομάδων μας και τη μη παρέμβαση στις ιατρικές μας δραστηριότητες. Οι συχνές αλλαγές στις ένοπλες ομάδες οδήγησαν στην επαναδιαπραγμάτευση των συμφωνιών μας με τους διοικητές των Jeish el Mujahideen, Jahbat Al Nusra, του Ισλαμικού Μετώπου (Islamic Front), με διαφορετικές ομάδες του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (Free Syrian Army), του Ισλαμικού Κράτους του Ιράκ και της Συρίας (ISIS), αργότερα μετονομαζόμενου σε Ισλαμικό Κράτος (IS), κ.α.
Ωστόσο, ποτέ δεν ήμασταν σε θέση να παρέχουμε άμεση βοήθεια προς την πλειοψηφία του συριακού λαού που βρισκόταν στην καρδιά των συγκρούσεων. Η βία και η ανασφάλεια, οι επιθέσεις σε δομές υγείας και το ιατρικό προσωπικό, καθώς και η απουσία της κυβερνητικής άδειας για να εργαστούμε στη Συρία, ήταν μερικά από τα κύρια εμπόδια για την επέκταση των ιατρικών μας δραστηριοτήτων. Ωστόσο, αν και δυσαρεστημένοι με τους περιορισμούς αυτούς, ήμασταν σε θέση να κάνουμε πολύ περισσότερα από όσα μπορούμε να κάνουμε σήμερα.
Στα μέσα του 2013, όταν μαχητές του ISIS (το οποίο αργότερα μετονομάστηκε σε Ισλαμικό Κράτος – IS) έφτασαν στις περιοχές όπου οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα λειτουργούσαμε τα περισσότερα νοσοκομεία μας, επετεύχθησαν συμφωνίες με τους διοικητές τους. Αυτές περιελάμβαναν όρους όπως η αποχή από οποιαδήποτε ανάμειξη από τη δική τους τη μεριά στη διαχείριση των νοσοκομείων και ο σεβασμός στο προσωπικό και τις ιατρικές δομές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Ωστόσο, στις 2 Ιανουαρίου 2014, το ISIS απήγαγε 13 μέλη του προσωπικού των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Μεταξύ αυτών ήταν οκτώ Σύροι συνάδελφοι, οι οποίοι αφέθηκαν ελεύθεροι μετά από μερικές ώρες. Τα υπόλοιπα πέντε μέλη του διεθνούς προσωπικού κρατήθηκαν έως και πέντε μήνες. Η απαγωγή επιτάχυνε την απόσυρση των διεθνών ομάδων μας και το κλείσιμο των ιατρικών δομών των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στις περιοχές που ελέγχονταν πλέον από το ISIS.
Οι τοπικοί ηγέτες του Ισλαμικού Κράτους (IS) ζήτησαν επανειλημμένα τη συνέχιση της ιατρικής βοήθειας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στις περιοχές που ελέγχουν. Αλλά αυτό δεν μπορούμε να το λάβουμε υπ’ όψη μας, όταν το IS, μη τηρώντας την συμφωνία με την οποία είχαν δεσμευτεί, στοχοποίησε τις ομάδες μας. Η ηγεσία του IS δεν μας εξασφαλίζει ότι δεν θα βλάψει ή δεν θα απαγάγει τους ασθενείς και το προσωπικό των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Εξακολουθούμε να λειτουργούμε τρία νοσοκομεία με προσωπικό από τη Συρία, ένα στο Ατμέ και δύο στο Χαλέπι, καθώς και άλλες τρεις δομές υγείας στη βόρεια Συρία. Αλλά η βοήθεια που παρέχεται είναι περιορισμένη.
Αεροπορικοί βομβαρδισμοί στο Χαλέπι έχουν σκοτώσει και τραυματίσει χιλιάδες καταστρέφοντας σπίτια και υποδομές. Στο ανατολικό Χαλέπι, η υγειονομική περίθαλψη είναι πλέον σχεδόν αδύνατη εξαιτίας της έλλειψης προμηθειών και ειδικευμένου ιατρικού προσωπικού. Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έχουν παρατηρήσει μια αύξηση σε ιατρικές επιπλοκές όπως είναι οι επιπλοκές κατά τη διάρκεια του τοκετού, οι αποβολές και οι πρόωροι τοκετοί. Οι δυσκολίες παροχής μετεγχειρητικής φροντίδας και οι ελλείψεις σε αντιβιοτικά προκαλούν λοιμώξεις και αυξάνουν τα ποσοστά θνησιμότητας στους ασθενείς που έχουν χειρουργηθεί.
Ενώ έχουμε αναγκαστεί να μειώσουμε τις ιατρικές μας δραστηριότητες στη Συρία, συνεχίζουμε να στηρίζουμε τοπικές ιατρικές ομάδες στην ακούραστη προσπάθειά τους να παρέχουν φροντίδα στους ασθενείς. Η δωρεά φαρμάκων και ιατρικού υλικού είναι ουσιαστικής σημασίας για το ιατρικό προσωπικό που εργάζεται σε πολιορκημένες περιοχές και εμπόλεμες ζώνες της Συρίας. Οι ιατρικές προμήθειες περνούν από επικίνδυνους δρόμους και σημεία ελέγχου. Υπάρχουν πολλές πιθανότητες να κατασχεθούν τα υλικά και να συλληφθούν ή ακόμη και να σκοτωθούν οι άνθρωποι που τα μεταφέρουν. Αυτός ο τρόπος υποστήριξης σίγουρα υπολείπεται των αναγκών. Πολλές από τις δομές που υποστηρίζουμε εξακολουθούν να στερούνται εξοπλισμού και προσωπικού αλλά δεν είμαστε σε θέση να τις υποστηρίξουμε άμεσα για να καλύψουμε τις ανάγκες.
Ο ιατρικός διευθυντής μιας πολιορκούμενης περιοχής κοντά στη Δαμασκό μας είπε ότι ύστερα από έναν δριμύ βομβαρδισμό σε μια κατάμεστη αγορά, το αυτοσχέδιο νοσοκομείο του δέχθηκε 128 τραυματίες. Η ομάδα του κατάφερε να σώσει 60 ανθρώπους, αλλά οι υπόλοιποι 68 πέθαναν. Χρησιμοποίησαν σχεδόν όλο το απόθεμα των ιατρικών εφοδίων που διέθεταν αυτή την μέρα.
Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα εργάζονται σήμερα σε μερικές από τις πιο σύνθετες ζώνες πολέμου, από το Αφγανιστάν έως το Νότιο Σουδάν και την Υεμένη. Το κέντρο τραύματος της οργάνωσης που επισκέφτηκα πρόσφατα στο βόρειο Αφγανιστάν αποτελεί παράδειγμα για το είδος της βοήθειας που θα μπορούσαν να παρέχουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα στη Συρία.
Πρόκειται για ένα κέντρο τραύματος 80 κλινών που λειτουργούν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα στην πόλη Κουντούζ του βόρειου Αφγανιστάν, όπου τραυματίες μαχητές είναι ξαπλωμένοι σε διπλανά κρεβάτια με πρώην εχθρούς τους ή με πολίτες, αλλά όλοι έχουν ανάγκη από ιατρική φροντίδα. Τόσο οι Αφγανοί όσο και το διεθνές προσωπικό που εργάζεται στο νοσοκομείο είναι αποδεκτοί από όλες τις διαφορετικές ομάδες σε αυτό το αμφισβητούμενο μέρος της χώρας. Οι ασφαλείς συνθήκες εργασίας και η μη παρέμβαση στην ιατρική δράση έχει γίνει αντικείμενο διαπραγμάτευσης με όλα τα άμεσα ενδιαφερόμενα μέρη και φορείς, συμπεριλαμβανομένης της Αφγανικής κυβέρνησης, της ηγεσίας των Ταλιμπάν (Ισλαμικό Εμιράτο του Αφγανιστάν), καθώς και της υπό Αμερικανικής ηγεσίας Διεθνούς Δύναμης Αρωγής για την Ασφάλεια (ISAF).
Ενώ μια μεγάλης κλίμακας διεθνής ανθρωπιστική προσπάθεια είναι απολύτως απαραίτητη στη Συρία, αυτό δεν θα συμβεί έως ότου οι αντιμαχόμενες πλευρές συνεργαστούν με τις οργανώσεις παροχής βοήθειας για να προσδιορίσουν συγκεκριμένα μέτρα που θα επιτρέψουν την ασφαλή και αποτελεσματική δράση τους. Όλες οι ένοπλες ομάδες αυτού του πολέμου πρέπει να εξασφαλίσουν την πρόσβαση των αμάχων σε ανθρωπιστική βοήθεια. Όπως είναι άλλωστε υποχρεωμένοι να πράξουν σύμφωνα με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο.
Ο λαός της Συρίας έχει υποστεί αφάνταστα δεινά τα τελευταία τέσσερα χρόνια. Η συνεχιζόμενη παρεμπόδιση της ανθρωπιστικής βοήθειας εντείνει ακόμη περισσότερο τη δυστυχία τους. Ο λαός της Συρίας εξακολουθεί να στερείται της θεμελιώδους βοήθειας και ο κόσμος δεν μπορεί να συνεχίσει να αδιαφορεί. Μπορούμε και οφείλουμε να κάνουμε πολύ περισσότερα για τους ανθρώπους στη Συρία.
*Διεθνής πρόεδρος Γιατρών Χωρίς Σύνορα