«Ολη η τέχνη είναι ασταθής. Το νόημά της δεν υπονοείται απαραίτητα από τον συγγραφέα. Δεν υπάρχει εξουσιαστική φωνή. Υπάρχουν μονάχα διαφορετικά νοήματα». Με αυτή την περίφημη φράση του θα ξεκινήσουμε το ταξίδι στον πλανήτη του Ντέιβιντ Μπόουι (David Bowie), του μουσικού που κλείνει φέτος τα 68 του χρόνια και του οποίου ο κόσμος, μουσικός και μη, φιλοξενείται προσωρινά στη Philharmonie του Παρισιού.
Στο ολοκαίνουργιο κτίριο της νέας Φιλαρμονικής του Παρισιού, πρώτη ημέρα στην έκθεση για ένα από τα πιο σημαντικά σύμβολα της ροκ μουσικής και της ποπ κουλτούρας. Η έκθεση έχει ήδη κάνει τον γύρο του κόσμου (Λονδίνο, Τορόντο, Σάο Πάολο, Βερολίνο, Νέα Υόρκη) και θα συνεχίσει σε νέους προορισμούς (Μελβούρνη) στο τέλος Μαΐου. Η πρωτοφανής επιτυχία της βασίζεται όχι μόνο στην απίστευτη μουσική καριέρα του Μπόουι (εξάλλου, πώς να προβάλεις οπτικά μία μουσική ιδιοφυΐα;) αλλά κυρίως στα περισσότερα από 300 αντικείμενα – ενθύμια του ίδιου του καλλιτέχνη που εκτίθενται εδώ. Οπως μαθαίνουμε, περίπου το 90% αυτών που θα παρακολουθήσουμε ανήκει στην προσωπική συλλογή του – ένας ωκεανός αναμνήσεων. Kαι συναισθημάτων, θα προσθέταμε.
Από την πρώτη στιγμή που προμηθεύεσαι ένα είδος μουσικού walkman με αισθητήρα κίνησης ώστε να ξεκινάει η μουσική στα διάφορα σημεία της έκθεσης, βυθίζεσαι σ’ έναν κόσμο από τον οποίο θα ήθελες να μη βγεις. Από την παιδική του ηλικία στο Λονδίνο και τις πρώτες του μουσικές απόπειρες, η αποφασιστικότητα του τότε David Jones είναι καθοριστική. Φωτογραφίες από το πρώτο του γκρουπ, David and the Konrads, γκρουπ που δημιουργήθηκε στα 20 χρόνια του καλλιτέχνη, αλλά που δεν κατάφερε να φτάσει πολύ μακριά. Από τη μίμηση στη μουσική, στην ηθοποιία, ο Μπόουι δεν θα σταματήσει πουθενά.
Η πρώτη από τις πολλές μεταμορφώσεις του θα ξεκινήσει με το «Space Oddity», το πρώτο τραγούδι που θα εισχωρήσει στα charts καταλαμβάνοντας την 5η θέση (1969), εμπνευσμένο από τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ και την κινηματογραφική «Οδύσσεια του Διαστήματος». Το βιντεοκλίπ του τραγουδιού θα εμφανιστεί στην έκθεση σε τρεις ταυτόχρονες γιγαντοοθόνες, οι οποίες από εκεί όπου έχουν τοποθετηθεί, δημιουργούν μιαν αίσθηση τριών διαστάσεων. Και θα είναι το μοναδικό κομμάτι της έκθεσης που θα ακολουθήσει τη ροή του χρόνου: από δω και πέρα θα λειτουργήσουμε συνειρμικά, με χρονικά μπρος-πίσω, ξετυλίγοντας τον λαβύρινθο που είναι η έκθεση «David Bowie is».
Ενας μαγικός κόσμος ήχων και χρωμάτων
Ποιος είναι ο Ντέιβιντ Μπόουι όμως; Οι τόσες μεταμφιέσεις του, οι περσόνες που ενσαρκώνει, που φανερώνονται με τα τόσα εκτιθέμενα κοστούμια του, υποδηλώνουν την ανάγκη των διοργανωτών να μας παρουσιάσουν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για τον ανδρόγυνο καλλιτέχνη. Από το γαλάζιο κοστούμι του για το βίντεο του «Is There Life on Mars? » στην περίοδο Ziggy Stardust, στην τουρνέ «Aladdin Sane» λίγα χρόνια μετά, φορώντας ψηλές κόκκινες μπότες και χρωματιστή στολή, ή ακόμη στο κοστούμι Pierrot της Natasha Korniloff για τις ανάγκες του φουτουριστικού βίντεο του «Ashes to Ashes» – τα πάντα εκτίθενται εδώ.
Δεκάδες βίντεο, αποσπάσματα από συναυλίες, μικρές αίθουσες που εκθέτουν κομμάτια από ταινίες, από καλτ συμμετοχές όπως στο βιογραφικό φιλμ «Basquiat» (1996), όπου υποδύεται τον Αντι Γουόρχολ να δίνει συμβουλές στον νεαρό Ζαν-Μισέλ Μπασκιά, μέχρι πιο χολιγουντιανούς ρόλους όπως στο «The Prestige» (2006), όπου ερμηνεύει τον ρόλο του Νίκολα Τέσλα. Παρτιτούρες, στίχοι σε χαρτιά, μέχρι και μια χαρτοπετσέτα με το κραγιόν του. Ενα λογισμικό υπολογιστή, ονόματι Verbasizer, που μπορεί να κόψει και να ράψει τους στίχους που του βάζεις έτσι ώστε να δημιουργηθούν νέα νοήματα. Σημειώσεις από τη σκηνογραφία της τουρνέ «Diamond Dogs» (από το ομότιτλο άλμπουμ του 1974), τα κλειδιά από το διαμέρισμά του στο Βερολίνο το 1987.
Μπορείς να χαθείς μέσα σ’ αυτόν τον μαγικό κόσμο ήχων και χρωμάτων που χτυπάνε κοντά στην καρδιά. Δεν ήμουν θαυμάστρια του καλλιτέχνη, αλλά μέρα με τη μέρα γίνομαι. Λίγη σχέση να έχεις με το έργο του, θα βρεθείς κυκλωμένος από το σύμπαν του και θα συγκινηθείς από το έργο των διοργανωτών. Και του ίδιου του Μπόουι, που κανείς δεν γνωρίζει εάν έχει δει το έργο της ζωής του να εκτίθεται σ’ ένα μουσείο. Η διοργανώτρια του V&A, του μουσείου που φιλοξένησε αρχικά την έκθεση, και επιμελήτρια της έκθεσης, Victoria Broackes, σημειώνει στο περιοδικό Inrocks πως «κάποια κάμερα μοιάζει να τον δείχνει στο μουσείο, αλλά δεν είμαστε σίγουροι».
Δεν αφήνουν καμία περίοδο εκτός – εξάλλου, ο Μπόουι γράφει μουσική εδώ και παραπάνω από πέντε δεκαετίες, παλεύοντας κι εκείνος με τους δικούς του δαίμονες. Ισως γι’ αυτό και η φάση του Βερολίνου, όταν ο καλλιτέχνης αποσύρεται από τις έκφυλες καταχρήσεις του Λος Αντζελες, έχει τη δική της θέση εδώ. Προκειμένου να γεννηθεί μια νέα μορφή, πρέπει να σκοτώσει την προηγούμενη – και αυτό ισχύει περισσότερο απ’ όλους για τον Μπόουι. Οι τόσες περσόνες του μοιάζουν να έχουν δημιουργηθεί για να καταπολεμήσει ο ίδιος τα δικά του φαντάσματα. Και το κάνει καλά.
Με τη μουσική να ηχεί δυνατά ακόμη στ’ αυτιά μου, σκέφτομαι πως θα επιστρέψω εδώ, και τη δεύτερη φορά θα παρατηρώ τα φανταχτερά κοστούμια και τις συναυλίες και θα αφήσω το διάβασμα των επιγραφών στην άκρη. Εξάλλου, όσο κι αν μαθαίνεις στοιχεία για τη ζωή του, το πιο σημαντικό είναι να αφήσεις αυτή την ηλεκτρική φωνή, αυτήν την ατόφια και ειλικρινή ιδιοφυΐα να κυλήσει μέσα σου. Ολα τα υπόλοιπα είναι λεπτομέρειες.
David Bowie is, Philharmonie de Paris, 221 Avenue Jean-Jaurès, κάθε μέρα πλην Δευτέρας, εισιτήρια 6-12 ευρώ.