Πολ Οστερ
«Σάνσετ Παρκ»,
εκδ. Μεταίχμιο,
μτφρ. Σπύρος Γιανναράς
Ο Πολ Οστερ είναι -χωρίς υπερβολή- ένας από τους εν ζωή γίγαντες της σύγχρονης λογοτεχνίας. Η ανάγνωση των έργων του, παλαιότερων και πιο καινούργιων, αποτελεί μια ιδιαίτερη εμπειρία γεμάτη απροσδόκητες εξελίξεις, τόσο αναφορικά με την πλοκή όσο (και κυρίως) σχετικά με τους τρόπους που ο συγγραφέας εφευρίσκει ώστε να προσδίδει πολλαπλά νοήματα σε φαινομενικά απλές ιστορίες.
Η ίδια αυτή αίσθηση κυριαρχεί και στο «Σάνσετ Παρκ», το τελευταίο του μυθιστόρημα, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο στη μετάφραση του Σπύρου Γιανναρά. Τοποθετημένο στην Αμερική της οικονομικής κρίσης του 2008, το βιβλίο αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας νέων ανθρώπων, οι οποίοι κάνουν κατάληψη σε ένα μισοερειπωμένο σπίτι, σε κάποια υποβαθμισμένη γειτονιά του Μπρούκλιν. Το βίαιο τέλος του «ρομαντισμού» της ξένοιαστης κατανάλωσης, τα αβάσταχτα ενοίκια και οι εξώσεις, οι δυσκολίες των επιχειρήσεων συνθέτουν το σκηνικό κατάρρευσης του αμερικανικού ονείρου. Ταυτόχρονα, η πηγαία δημιουργικότητα και η ενστικτώδης αντίσταση λειτουργούν ως λυτρωτικοί εγγυητές του αύριο, ξορκίζουν τα φαντάσματα και υπόσχονται αν όχι ευημερία, τουλάχιστον την ανθρωπιά.
Χωρίζοντας τη ιστορία του σε κεφάλαια, αντίστοιχα με τον εκάστοτε πρωταγωνιστή, ο συγγραφέας πετυχαίνει να δημιουργήσει ένα πρίσμα μέσα από το οποίο παρακολουθούμε επί της ουσίας την ίδια κεντρική ιστορία από διαφορετική κάθε φορά οπτική. Ο πολυπράγμων και ανοικονόμητος Μπινγκ Νέιθαν, η μελαγχολική καλλιτέχνιδα Ελεν, η καλόκαρδη φοιτήτρια Αλις και ο ευφυής αλλά ψυχολογικά σημαδεμένος Μάιλς είναι προσεκτικά διαλεγμένοι και σοφά ανεπτυγμένοι χαρακτήρες. Η ιστορία του τελευταίου μάλιστα προεκτείνει το μυθιστόρημα και προς μια δεύτερη κατεύθυνση, όχι άσχετη, μα φανερά πολύ πιο προσωπική, ίσως και αυτοαναφορική για τον συγγραφέα. Εκεί οι έννοιες των οικογενειακών δεσμών, της συντροφικότητας αλλά και της επιστροφής από την εξορία, διαπραγματεύονται με ευαισθησία και τον χαρακτηριστικό παραβολικό τρόπο του Οστερ.
Οι χαρακτήρες του «Σάνσετ Παρκ» αντιπροσωπεύουν μια Αμερική -και όχι μόνο- η οποία επί της ουσίας «πολεμάει» τα ίδια τα παιδιά της· τα αναγκάζει να ξεκινήσουν τη ζωή τους χρεωμένα με υπέρογκα φοιτητικά δάνεια, αποτυγχάνει να τους εξασφαλίσει στέγη, τα απομονώνει και τελικά πολλές φορές τα εξορίζει ή τα σκοτώνει (ακούσια), μέσω του τείχους των απαιτήσεων και του στυγνού ανταγωνισμού που ορθώνει μπροστά τους. Τα θέματα της θνητότητας και του ρομαντικού παρελθόντος, που έχουν απασχολήσει τον συγγραφέα κατά κόρον σε προηγούμενα έργα, αντικαθίστανται εδώ από το αμείλικτο παρόν, χωρίς όμως αυτό να αποτελεί φόβητρο ή να αποθεώνεται. Αντίθετα εκείνο που εξυμνείται τελικά είναι το θαύμα της ζωής, ανεξάρτητα από τους συγκεκριμένους χρονικούς προσδιορισμούς, καταλήγοντας πως οι άνθρωποι ζουν για «το τώρα που είναι εδώ κι ύστερα όχι εδώ, το τώρα που έχει χαθεί για πάντα».