Ο Τζον Χίλαρι, επικεφαλής της βρετανικής οργάνωσης War on Want, έχει συμβάλει όσο ελάχιστοι στη διεύρυνση της δημόσιας συζήτησης γύρω από την TTIP (Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων). Η TTIP αποτελεί αντικείμενο σκληρών διαπραγματεύσεων μεταξύ τεχνοκρατών -αλλά και οξύτατων διαμαρτυριών μεταξύ κοινωνικών φορέων- στις δύο όχθες του Ατλαντικού.
– Φημολογείται ότι όταν ο Τζέιμι Ολιβερ διάβασε το εγχειρίδιό σας για την TTIP αποφάσισε ότι αντιτίθεται στη συμφωνία.
– Είναι αλήθεια. Κάποιος του το έδωσε – το γραφείο του στο Λονδίνο είναι δύο δρόμους πάνω από το δικό μας. Το διάβασε και μετά δήλωσε στους «Τάιμς» ότι ανησυχεί για την TTIP. Μετά τον κάλεσε ο αρμόδιος υπουργός. «Θα σου πούνε ότι είναι όλα καλά, ότι δεν υπάρχει καμία απειλή για τα διατροφικά σου στάνταρντ, καμία απειλή για τον κλάδο σου», του είπα. «Απάντησέ τους ότι δεν είναι σε θέση να σου δώσουν αυτήν τη διαβεβαίωση, αφού η βρετανική κυβέρνηση δεν μετέχει καν στις διαπραγματεύσεις». Βγαίνοντας, ανέβασε πληροφορίες για τη συνάντηση στο instagram – όπου τον ακολουθούν περίπου 5 εκατομμύρια άνθρωποι. Για μας αυτό ήταν ένα άνοιγμα προς τον γενικό πληθυσμό.
– Διαβεβαιώσεις δεν δίνουν μόνο οι κυβερνήσεις, αλλά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
– Η TTIP ανήκει σε μια νέα γενιά εμπορικών συμφωνιών, που στοχεύουν στην απομάκρυνση των ρυθμιστικών εμποδίων. Οταν το είπαν αυτό, χτύπησε συναγερμός. Αν πεις «θέλω να κατεβάσω τους δασμούς στον χάλυβα», θα ανησυχήσουν απλώς οι εργαζόμενοι στη βιομηχανία χάλυβα. Τη στιγμή όμως που το ζητούμενο είναι να κατεβούν τα ευρωπαϊκά στάνταρντ στο επίπεδο των αμερικανικών -γιατί στα περισσότερα πράγματα, τα ευρωπαϊκά στάνταρντ είναι πολύ υψηλότερα- πρόκειται για υπαρξιακή απειλή. Στον πιο πρόσφατο γύρο διαπραγματεύσεων, τον περασμένο μήνα, οι ΗΠΑ είπαν απολύτως ξεκάθαρα ότι αν η Ε.Ε. δεν ρίξει τα στάνταρντ στα τρόφιμα -ειδικά στα τρόφιμα, γιατί εκεί βρίσκεται το πολύ χρήμα από την αμερικανική πλευρά- δεν θα συνεχίσουν με την TTIP.
– Τι είδους στάνταρντ;
– Το σημαντικότερο είναι προφανώς τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα. Οι ΗΠΑ έχουν εξοργιστεί που η Ε.Ε. επιτρέπει στα κράτη να αποφασίσουν αν θα απαγορεύσουν τα μεταλλαγμένα στο έδαφός τους. Οι ΗΠΑ λένε ότι δεν μπορείς να το κάνεις αυτό όταν δημιουργείς μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου. Δεν έχεις δικαίωμα να διαλέξεις, πρέπει να φας ό,τι τρώμε κι εμείς. Βοδινό με αυξητικές ορμόνες, υψηλότατα επίπεδα αντιβιοτικών στο κρέας, πολύ υψηλότερα στις ΗΠΑ απ’ ό,τι εδώ, ρεκτοπαμίνη στο χοιρινό. Και βλέπουμε ότι η Κομισιόν αρχίζει να λέει «ναι» σε κάποια χαμηλότερα στάνταρντ.
– Ποιος άλλος κλάδος προωθεί την TTIP πλην της βιομηχανίας τροφίμων;
– Σίγουρα οι πάροχοι υπηρεσιών και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Αμερικανοί ιδιώτες στον τομέα της υγείας και της παιδείας βλέπουν τα δημόσια συστήματα στην Ευρώπη ως μία τεράστια αγορά. Η εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες περιλαμβάνεται στην TTIP, οι υπηρεσίες υγείας σε όλα τα επίπεδα επίσης. Στη Βρετανία, σήμερα, περίπου 8-10% του πληθυσμού έχει πρόσβαση σε ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας. Το υπόλοιπο 90% εξυπηρετείται από το δημόσιο σύστημα, το οποίο χρηματοδοτείται από τεράστια κυβερνητικά κονδύλια. Φυσικά, η συντηρητική κυβέρνηση Κάμερον έχει ανοίξει το σύστημα σε ιδιώτες και τώρα βλέπουμε όλο και περισσότερους ιδιώτες παρόχους στο δημόσιο σύστημα υγείας. Αλλά η τεράστια διαφορά, αν αυτό ενταχθεί σε μία εμπορική συμφωνία, είναι ότι γίνεται οριστικό, γίνεται, όπως λένε, «ουσιαστικά μη αναστρέψιμο». Αν περιλάβεις κάτι σε μία εμπορική συμφωνία, εγγυάσαι στον επενδυτή ότι η αγορά θα παραμείνει ανοικτή. Ενώ, αν το κάνεις αυτόνομα, μπορεί μια μελλοντική κυβέρνηση να πει «ήταν σκέτη καταστροφή, θα το ξανακάνουμε δημόσιο». Πολλές χώρες πειραματίστηκαν με την ιδιωτικοποίηση της ύδρευσης, βρήκαν ότι ήταν καταστροφή και επανέφεραν την ύδρευση σε δημόσια χέρια.
– Τι σημαίνει «ουσιαστικά μη αναστρέψιμο»;
– Πρώτον, το κράτος με το οποίο έχεις κάνει τη συμφωνία μπορεί να προσφύγει δικαστικά ή να σου επιβάλει κυρώσεις επειδή κλείνεις μια αγορά. Δεύτερον, ενεργοποιούνται οι ρήτρες επίλυσης επενδυτικών διαφορών ISDS. Για πρώτη φορά, αμερικανικές εταιρείες αποκτούν το δικαίωμα να μηνύσουν χώρες. Αν τους πεις «ανοίγουμε αυτή την αγορά», τους δίνεις μία «εύλογη προσδοκία». Η προσδοκία είναι κάτι που αφορά το μέλλον, δεν έχει σχέση με συμβόλαια. Αν ένας ξένος επενδυτής έχει συμβόλαιο για τη συλλογή απορριμμάτων στην Αθήνα και το δημοτικό συμβούλιο το ακυρώσει προτού εκπνεύσει, ο επενδυτής μπορεί έτσι κι αλλιώς να πάει στο δικαστήριο. Ομως η TTIP επιτρέπει στις εταιρείες να λένε «είχα σχέδια πέρα από το συμβόλαιό μου». Είναι όπως η Philip Morris που προσέφυγε κατά της Αυστραλίας (για τα λευκά πακέτα τσιγάρων), χωρίς φυσικά να έχει συμβόλαιο για να πουλάει τσιγάρα στον λαό της Αυστραλίας… Με τρομάζει το επίπεδο άγνοιας στους επικεφαλής των κυβερνήσεων, που επιτρέπουν στην Κομισιόν να προχωρήσει σε αυτές τις συνομιλίες χωρίς να καταλαβαίνουν τη ζημιά που θα γίνει στις κοινωνίες.
– Πώς πήγε ο τελευταίος γύρος;
– Συζητούσαν το άνοιγμα των ευρωπαϊκών αγορών αγροτοδιατροφικών προϊόντων με αντάλλαγμα το άνοιγμα των δημόσιων προμηθειών στις ΗΠΑ. Είναι ενδιαφέρον ότι έχουν τεράστια προβλήματα.
– Τι έχει να κερδίσει η Ελλάδα από αυτήν τη συμφωνία;
– Αν πραγματικά θεωρείτε ότι έχετε πάρα πολλές εταιρείες που μπορούν να κατακτήσουν τις ΗΠΑ, τότε κάποιοι θα επωφελούνταν. Αλλά για τον κόσμο θα ήταν καταστροφικό. Η επίσημη πρόβλεψη από τη μελέτη που ανέθεσε η Κομισιόν στο Ινστιτούτο CEPR είναι ότι θα χάσουν τις δουλειές τους 1 εκατ. άνθρωποι, εκ των οποίων οι 680.000 στην Ευρώπη. Αυτές είναι ελάχιστες, συντηρητικές εκτιμήσεις. Γερμανικές εταιρείες, ηγέτιδες στον κλάδο τους στην Ευρώπη, λένε ότι η TTIP τις βάζει σε πολύ μειονεκτική θέση, γιατί τα πρότυπα με τα οποία πρέπει να συμμορφώνονται είναι πολύ πιο απαιτητικά από τα αμερικανικά. Αν θεωρείτε ότι οι εταιρείες στην Ελλάδα είναι πιο ανταγωνιστικές από τις γερμανικές, τότε ίσως έχετε να κερδίσετε.