Δύο ημέρες μετά τα Χριστούγεννα του 1831, ο 22χρονος Τσαρλς Ντάργουιν ή Κάρολος Δαρβίνος επιβιβάστηκε στο πλοίο «Beagle» του βρετανικού βασιλικού ναυτικού με προορισμό το νότιο ημισφαίριο. Καπετάνιος ήταν ο πληθωρικός και οξύθυμος Ρόμπερτ Φίτζροϊ, πρωτοπόρος μετεωρολόγος και μετέπειτα κυβερνήτης της Νέας Ζηλανδίας ― χρόνια αργότερα, ο Δαρβίνος θα θυμόταν ότι οι εκρήξεις του άγγιζαν «τα όρια της παράνοιας». Ο πατέρας του Καρόλου, Ρόμπερτ, απογοητευμένος από την έλλειψη ενδιαφέροντος του γιου του για τις σπουδές του στην Ιατρική Σχολή του Κέμπριτζ, υπερέβη τις αρχικές επιφυλάξεις του και δέχθηκε να χρηματοδοτήσει το διετές ταξίδι, μολονότι το θεωρούσε χάσιμο χρόνου.
Τελικά, η ερευνητική αποστολή διήρκεσε πέντε ολόκληρα χρόνια. Σε αυτό το διάστημα, ο διψασμένος για γνώση φυσιοδίφης, αγνοώντας τη σχεδόν μόνιμη ναυτία, κατέγραφε συστηματικά τις γεωλογικές, βοτανολογικές και ζωολογικές παρατηρήσεις, που αργότερα θα εμπλούτιζαν τη θεωρία του για την καταγωγή των ειδών. Ηταν οπωσδήποτε μια εμπειρία ζωής για έναν νέο της εποχής του, αφού ήρθε αντιμέτωπος με φάλαινες, τροπικές καταιγίδες και εχθρικούς αυτόχθονες της Γης του Πυρός, συμμετείχε στην καταστολή μιας εξέγερσης στα Νησιά Φόκλαντς, είδε ενεργά ηφαίστεια, παγόβουνα και τα γιγαντιαία ιγκουάνα των Γκαλάπαγκος. Στο μεταξύ, το όνομά του είχε ήδη αρχίσει να γίνεται γνωστό στη βρετανική επιστημονική κοινότητα, καθώς ο καθηγητής και μέντοράς του, Τζον Στίβενς Χένσλοου, ενθουσιάστηκε τόσο με τις επιστολές του, που αποφάσισε να δημοσιεύσει κάποια αποσπάσματα χωρίς να ρωτήσει τον προστατευόμενό του.
Υστερα από την επιστροφή του στην Αγγλία, ο Δαρβίνος δεν συμμετείχε σε άλλες αποστολές. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της μετέπειτα ζωής του δουλεύοντας στο ασφαλές περιβάλλον του σπιτιού του, στο Λονδίνο ― αν και ως πατέρας δέκα παιδιών, επτά εκ των οποίων επέζησαν τουλάχιστον μέχρι την ενηλικίωση, δεν πρέπει να απολάμβανε συχνά στιγμές γαλήνης. Οι συγκεκριμένες πληροφορίες, βέβαια, ελάχιστα πρέπει να ενδιαφέρουν την Ντίσνεϊ, η οποία σχεδιάζει μια ταινία βασισμένη στο ταξίδι του μεγάλου επιστήμονα με το «Beagle».
Σαν… Ιντιάνα Τζόουνς
Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, το φιλμ θα εστιάζει στην πιο περιπετειώδη φύση του κορυφαίου επιστήμονα, χρησιμοποιώντας ως πρότυπο την προσωπικότητα του Ιντιάνα Τζόουνς. Ετσι, πιθανότατα δεν θα απογοητεύσει τους μικρούς και μεγάλους θεατές, που επιδιώκουν πρωτίστως να ψυχαγωγηθούν με σκηνές δράσης, εξωτικά τοπία και απρόσμενες ανακαλύψεις, αδιαφορώντας για το αν το πορτρέτο του επιστήμονα ανταποκρίνεται στην ιστορική πραγματικότητα. Οπως αποκάλυψε πρώτη η ηλεκτρονική έκδοση «Deadline Hollywood», τη σκηνοθεσία έχει αναλάβει ο Stephen Gaghan, σεναριογράφος του «Traffic» και σκηνοθέτης του «Syriana».
Κρίνοντας από τις μέχρι τώρα ταινίες της Ντίσνεϊ, ο Δαρβίνος πιθανότατα θα απεικονίζεται ως ακούραστος και ριψοκίνδυνος εξερευνητής, που σε μια ξαφνική στιγμή έμπνευσης, καθώς περιεργάζεται παράξενα πλάσματα ή προσπαθεί να επικοινωνήσει με ιθαγενείς, καταφέρνει να αποκωδικοποιήσει τους μηχανισμούς της φυσικής επιλογής. Μια τέτοια ερμηνεία αφενός θα «διαγράφει» ολόκληρες δεκαετίες σκληρής δουλειάς και αλλεπάλληλων απογοητεύσεων. Αφετέρου, όπως έσπευσε να επισημάνει ο συγγραφέας και αρθρογράφος Philip Ball γράφοντας στην εφημερίδα «Guardian», θα παραβλέπει τη συμβολή άλλων επιστημόνων στην ανάπτυξη της θεωρίας της εξέλιξης, με πρώτο πρώτο τον Αλφρεντ Ράσελ Ουάλας: ο Ουάλας διατύπωσε ανάλογα συμπεράσματα για την καταγωγή των ειδών περίπου την ίδια εποχή με τον Δαρβίνο, αναγκάζοντάς τον να επιταχύνει τη δημοσίευση του πιο διάσημου έργου του. Ως Βρετανοί τζέντλεμεν, οι δυο τους αποφάσισαν να προβούν σε ανακοινώσεις από κοινού.
Η πιστή αναβίωση της ιστορίας, πάντως, ουδέποτε υπήρξε κορυφαία προτεραιότητα της Ντίσνεϊ, η οποία κατά καιρούς έχει επισύρει αρνητικά σχόλια για τις ανακρίβειες διαφόρων παραγωγών της: Η «Ποκαχόντας» (1995), για παράδειγμα, δημιουργεί την εντύπωση πως ο αποικισμός της Αμερικής συντελέστηκε εύκολα και αναίμακτα και ότι οι καλλιεργημένοι, καλοπροαίρετοι Ευρωπαίοι δεν άργησαν να αναπτύξουν σχέσεις συνεργασίας με τους φιλόξενους Ινδιάνους. Το φιλμ προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, γεγονός που ίσως εξηγεί την επιλογή της Ντίσνεϊ να ακολουθήσει μια διαφορετική στρατηγική στην παραγωγή «Ο αυτοκράτορας έχει κέφια», πέντε χρόνια αργότερα. Μολονότι είναι εμφανώς εμπνευσμένη από τον πολιτισμό των Ινκας, η ταινία δεν εμπεριέχει την παραμικρή αναφορά στο Περού και στους αρχαίους κατοίκους του. Ετσι, οι δημιουργοί της είχαν το ελεύθερο να αυτοσχεδιάσουν κατά βούληση, συνδυάζοντας ιστορικά στοιχεία με νεωτερισμούς και έθιμα των Ινκας με τις αξίες της σύγχρονης Βόρειας Αμερικής.
Αυτή τη φορά, όμως, οι ισχυρότερες αντιδράσεις που θα αντιμετωπίσει ο αμερικανικός κινηματογραφικός κολοσσός πιθανότατα δεν θα προέρχονται από τον επιστημονικό χώρο, ούτε από τους απογόνους του Δαρβίνου. Ηδη, ορισμένες χριστιανικές οργανώσεις έχουν εκφράσει σοβαρές επιφυλάξεις σχετικά με την απόφαση της Ντίσνεϊ να καταπιαστεί με ένα τόσο «αμφιλεγόμενο» θέμα όσο η θεωρία της εξέλιξης, την οποία αποδέχεται λιγότερο από το 40% του πληθυσμού των ΗΠΑ.
Η εξέλιξη και οι Αμερικανοί
Το 2009, η βρετανική κινηματογραφική παραγωγή «Δημιουργία», που βασίζεται στη βιογραφία του μεγάλου επιστήμονα και εστιάζει στα βασανιστικά χρόνια μέχρι τη δημοσίευση του σημαντικότερου έργου του, λίγο έλειψε να μην προβληθεί στις αμερικανικές αίθουσες, καθώς καμία εταιρεία διανομής δεν δεχόταν να την αναλάβει. Τελικά, τα δικαιώματα της ταινίας του Τζον Αμιελ εξασφάλισε η ανεξάρτητη Newmarket, που το 2004 είχε αναλάβει το «Πάθος του Χριστού» του Μελ Γκίμπσον.
Σύμφωνα με δημοσκόπηση του ερευνητικού κέντρου Pew, περίπου τα δύο τρίτα των Αμερικανών πιστεύουν ότι ο άνθρωπος εξελίχθηκε στο πέρασμα του χρόνου, αλλά μόλις το 35% εξ αυτών δέχεται ότι η εξελικτική διαδικασία ήταν αποτέλεσμα αποκλειστικά φυσικών διαδικασιών. Επιπλέον, το 31% των ερωτηθέντων αρνείται εξ ολοκλήρου την εξέλιξη, υποστηρίζοντας ότι οι άνθρωποι και τα υπόλοιπα όντα υπάρχουν στην παρούσα μορφή τους από τις απαρχές του χρόνου. Ο «δημιουργισμός» (Creationism) και η θεωρία του ευφυούς σχεδιασμού εξακολουθούν να μη διδάσκονται ευρέως στα σχολεία αρκετών πολιτειών, χάρις στις συστηματικές παρεμβάσεις των δικαστηρίων.
Αρχισαν ήδη οι αντιδράσεις
«Οι χριστιανοί σινεφίλ προβληματίζονται γιατί η Ντίσνεϊ επιθυμεί να μετατρέψει τον Δαρβίνο –κάποιον που διέψευσε όλα όσα έχει διδάξει η Βίβλος για τη δημιουργία της ανθρωπότητας– σε έναν ήρωα δράσης», αναφέρει η ηλεκτρονική έκδοση Christiantoday.
Aντίστοιχα, στην ιστοσελίδα Charismanews.com, ο συγγραφέας άρθρου, με τίτλο «Πόσο έχουν εξελιχθεί οι οικογενειακές αξίες της Ντίσνεϊ; Αυτή η ταινία τα λέει όλα», διερωτάται: «Δεδομένης της εμπορικής επιτυχίας των σειρών “Ιντιάνα Τζόουνς” και “Πειρατές της Καραϊβικής”, πρόκειται απλώς για μια απόπειρα να συνδυαστεί το στοιχείο της περιπέτειας με τους κινδύνους του θαλάσσιου ταξιδιού; Ή μήπως κρύβεται κάποιο άλλο κίνητρο πίσω από την επιλογή του συγκεκριμένου ήρωα;».
Και συνεχίζει: «Ο Δαρβίνος ήταν επίσης πρωταγωνιστής της ταινίας “Creation”, όμως μια μεγάλου κόστους περιπέτεια με τη σφραγίδα της Ντίσνεϊ, η οποία θα εξιδανικεύει τη ζωή και τον χαρακτήρα του θεμελιωτή της εξελικτικής θεωρίας, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό».
Στη διάρκεια της ραδιοφωνικής του εκπομπής, ο συντηρητικός τηλεοπτικός και ραδιοφωνικός παραγωγός, συγγραφέας και επιχειρηματίας Glenn Beck έσπευσε να προτείνει στους ακροατές του να μποϊκοτάρουν την ταινία.
Mεταξύ άλλων, ο Beck τάσσεται ενάντια στους περιορισμούς στην οπλοκατοχή, αρνείται την κλιματική αλλαγή και έχει κατηγορηθεί ότι διαδίδει θεωρίες συνωμοσίας. Το 2010, το περιοδικό «Τime» τον συμπεριέλαβε στους 100 ανθρώπους με τη μεγαλύτερη επιρροή παγκοσμίως, στην κατηγορία «Ηγέτες».
Αρνητές της εξέλιξης υπάρχουν και εκτός ΗΠΑ
Αν και η περίπτωση των ΗΠΑ προσελκύει συχνότερα τα φώτα της δημοσιότητας, οι αρνητές της εξέλιξης δεν περιορίζονται σε ένα μέρος του κόσμου. Πάντα σύμφωνα με το ερευνητικό κέντρο Pew, την άποψη ότι οι άνθρωποι υπήρξαν ανέκαθεν στην παρούσα μορφή τους συμμερίζεται ένα σημαντικό ποσοστό των Λατινοαμερικανών ― για την ακρίβεια, το ποσοστό ξεπερνά το 30% στην Κολομβία, την Παραγουάη, το Περού και σε αρκετές ακόμα χώρες, ενώ αγγίζει το 50% στο Ελ Σαλβαδόρ, στη Νικαράγουα και τη Δομινικανή Δημοκρατία. Χειρότερη είναι η κατάσταση σε κάποιες μουσουλμανικές χώρες: τη θεωρία της εξέλιξης δέχεται μόλις το 26% των ερωτηθέντων στο Αφγανιστάν, το 27% στο Ιράκ και το 30% στο Πακιστάν. Επομένως, ακόμα και αν οι μικροί θεατές ανά τον κόσμο εγκαταλείπουν τις αίθουσες με μια κάπως παραποιημένη εικόνα του Αγγλου επιστήμονα στο μυαλό τους, ίσως η παραγωγή της Ντίσνεϊ τους προσφέρει την ευκαιρία να αντιληφθούν πως επρόκειτο για έναν φωτισμένο ερευνητή, οι θεωρίες του οποίου έφεραν την ανθρωπότητα ένα βήμα πιο κοντά στη γνώση ― και όχι για έναν αιρετικό που τόλμησε να αμφισβητήσει τον Θείο λόγο.