Δύο διαφορετικές χώρες μοιάζουν να έχουν σχηματισθεί μέσα στα σύνορα της Πολωνίας, καθώς 26 χρόνια μετά την κατάρρευση του κομμουνιστικού καθεστώτος η πολωνική κοινωνία έχει διχασθεί σε προνομιούχους και βιοπαλαιστές. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν ως επί το πλείστον οι υψηλόμισθοι υπάλληλοι των μεγάλων αστικών κέντρων, ενώ στη δεύτερη οι κακοπληρωμένοι ανειδίκευτοι εργάτες. Αυτοί αγωνίζονται να επιβιώσουν σε συνθήκες επαγγελματικής ανασφάλειας και χωρίς κοινωνική ασφάλιση, κυρίως σε αγροτικές περιοχές ή σε μικρές κωμοπόλεις.
Το χάσμα ανάμεσα στους έχοντες και τους μη έχοντες είναι όμως πλέον τόσο βαθύ, ώστε οι Πολωνοί έχουν φτάσει να μιλούν για «δύο Πολωνίες». Ο κοινωνιολόγος Γιαν Σόβα επισημαίνει πως οι αριθμοί συγκαλύπτουν το πόσο άσχημα ζουν σήμερα πολλοί Πολωνοί. Οι μισθοί είναι χαμηλοί, κατά μέσον όρο κυμαίνονται στα 865 ευρώ, αλλά στην πράξη πολλοί είναι αυτοί που έχουν πολύ χαμηλότερες αποδοχές. Το χειρότερο όλων είναι ωστόσο οι συνθήκες εργασίας και ειδικότερα τα λεγόμενα «συμβόλαια εργασίας», τα οποία δεν προβλέπουν κοινωνική ασφάλιση, πληρωμένη άδεια ή αποζημίωση σε περίπτωση απόλυσης, με αποτέλεσμα οι επικριτές τους να μιλούν για «συμβόλαια σκουπίδια».
Τα επίσημα στοιχεία φέρουν τον αριθμό των εργαζομένων που απασχολούνται με αυτά τα συμβόλαια να ανέρχεται σε περίπου 1,4 εκατ. άτομα. Αυτό συνεπάγεται θεαματική αύξηση των εργαζομένων σε συνθήκες αβεβαιότητας καθώς μόλις πριν από πέντε χρόνια ο αντίστοιχος αριθμός ήταν περίπου 500.000 άτομα. Σύμφωνα, άλλωστε, με στατιστικά στοιχεία της Ε.Ε., στην Πολωνία το ποσοστό των εργαζομένων που απασχολείται με προσωρινά συμβόλαια εργασίας είναι σαφώς μεγαλύτερο του αντίστοιχου οποιασδήποτε άλλης χώρας-μέλους. Το περασμένο έτος έφθανε στο 28%. Αυτά τα «συμβόλαια σκουπίδια» είχαν σχεδιασθεί αρχικά με σκοπό να προσφέρουν ευελιξία σε καλλιτέχνες ή γενικότερα σε ελεύθερους επαγγελματίες που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε διαφορετικούς εργοδότες.
Οπως, όμως, συμβαίνει συνήθως, οι εργοδότες έχουν εκμεταλλευθεί καταχρηστικά τα συμβόλαια αυτά που τα επιλέγουν για να μην προσφέρουν στους υπαλλήλους τους τις προβλεπόμενες από τον νόμο παροχές κοινωνικής ασφάλισης. Συχνά τους αναγκάζουν να υπογράφουν κάθε μήνα νέα σύμβαση ενός μηνός, ενώ πρόκειται για εργαζομένους πλήρους απασχόλησης και με μεγάλη εμπειρία. Ετσι οι εργαζόμενοι αυτού του είδους συνήθως δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για να πάρουν στεγαστικό δάνειο ενώ δεν είναι λίγοι που δεν τολμούν να κάνουν οικογένεια και το αναβάλλουν διαρκώς εξαιτίας της επαγγελματικής τους ανασφάλειας.
Ακόμη και η επίσημη εφημερίδα της χώρας, η Gazeta Wyborcza, που είχε προωθήσει την ιδέα της μετάβασης σε μια οικονομία της ελεύθερης αγοράς, υποστηρίζει πως τα «συμβόλαια σκουπίδια» αντιπροσωπεύουν μια πλήρως απορρυθμισμένη μορφή καπιταλισμού που «το έχει παρακάνει».
Η ίδια εφημερίδα ηγείται, άλλωστε, εκστρατείας που άρχισε στις 20 Ιουλίου με το σύνθημα «άρχισαν να καταστρέφουν τη δική μας αγορά εργασίας». Σε σχετικό πρόσφατο άρθρο της, η εφημερίδα τόνιζε πως «την εποχή της μετάβασης, η ευελιξία αυτή μας έδινε τη δυνατότητα να προσελκύσουμε επενδυτές, αλλά στο μεταξύ μας έφερε τρομερές κοινωνικές συνέπειες».