O Σάμιουελ Μπέκετ το λέει σοφά: «Ο,τι σε περιμένει μέσα στον χρόνο, θα σε βρει μέσα στον χώρο». Η Κροάτισσα καλλιτέχνις Αλεξάντρα Ντομάνοβιτς, γεννημένη το 1982, δηλαδή ούσα στην προεφηβεία όταν άρχισε να διαλύεται η πρώην Γιουγκοσλαβία, αποφάσισε να εγκιβωτίσει ένα θραύσμα της αφήγησης για το τι συνέβη στη χώρα της, στο κέλυφος ενός παλαιού ξενοδοχείου στη Σάμο. Πρόκειται για παραλιακή μονάδα που ανηγέρθη επί χούντας στο λιμάνι του Πυθαγορείου και απέκτησε δεύτερη ζωή ως Pythagorion Art Space, πριν από τέσσερα χρόνια. Φέτος, για χάρη της νέας έκθεσης του Ιδρύματος Schwarz, το οποίο ανέλαβε τη φροντίδα της μετατροπής του σε φιλόξενο, μικρό μουσείο, μεταμορφώνεται ξανά.
Μέχρι και τις αρχές Οκτωβρίου, γίνεται το Hotel Lucica, ένα ονομαστό ξενοδοχείο σε ένα από τα γνωστότερα θέρετρα των Δαλματικών Ακτών, όπου η Ντομάνοβιτς έκανε διακοπές με τους γονείς της, πριν από τα δεινά του πολέμου. Ηταν έργο του σπουδαίου Γιουγκοσλάβου αρχιτέκτονα Λόβρο Πέρκοβιτς. Απέκτησε φήμη όχι μόνο για την πολυτέλειά του (πάντα μέσα στα σοσιαλιστικά μέτρα) αλλά και για το γεγονός ότι υπήρξε ο πρώτος πόλος έλξης γυμνιστών τόσο για τους ντόπιους όσο και για τους ξένους τουρίστες.
Η μοίρα του ξενοδοχείου καθορίστηκε από τις δραματικές πολιτικές εξελίξεις. Οταν ξέσπασαν οι εχθροπραξίες μετετράπη σε βάση του κροατικού στρατού, ύστερα σε κέντρο φιλοξενίας προσφύγων. Σήμερα θυμίζει την ερειπειώδη κατάσταση που έχουν πολλά από τα δικά μας Ξενία ανά τη χώρα. Η Ντομάνοβιτς μεταβολίζει τα δικά της τραύματα με μια αναφορά στο ξενοδοχείο – φάντασμα. Χρησιμοποιεί την ιαματική διάσταση της τέχνης για να μπορέσει να ξαναγυρίσει σε αυτό το πρόσφατο οδυνηρό επεισόδιο της ευρωπαϊκής ιστορίας, που έκανε τα Βαλκάνια πυριτιδαποθήκη με ενεργές εστίες ώς τις μέρες μας. Κυρίως ενσαρκώνει στην εικαστική της δημιουργία το απειλητικό συναίσθημα, όπου η γαλήνη των διακοπών γίνεται φόβος, μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα.
Στον κεντρικό χώρο του Pythagorion έβαλε πολλά φυτά με τις γλάστρες τους που συγκέντρωσε ένα ένα από τους κατοίκους της Σάμου, σαν μια αναπαράσταση του λόμπι του Marina Lucica. Στην οροφή του κτιρίου, τοποθετεί τη φωτεινή μαρκίζα του παλαιού ξενοδοχείου. Στον εξωτερικό χώρο τοποθετεί ένα γιγαντιαίο σκάκι, που είχε πρωτοδεί στο θέρετρο. Παρόμοια δημόσια σκάκια υπήρχαν σε δημόσιους χώρους της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Τις παρεμβάσεις αυτές πλαισιώνουν και τρία βίντεο από προηγούμενες δουλειές της Κροάτισσας, που πάλι έχουν να κάνουν με τη διάλυση της χώρας, με περιστατικά που αφορούν το Διαδίκτυο (και το domain.yu, που έπαψε να είναι ενεργό μιας και το ομόσπονδο κράτος δεν υπήρχε πια), την αναζήτηση ταυτότητας μέσα από τα δημόσια γλυπτά και τη σύζευξη τηλεόρασης και μουσικής τέκνο, που ήταν της μόδας εκείνη την εποχή.
Η επιλογή της Ντομάνοβιτς (την επιμέλεια της έκθεσης επωμίστηκε η Αντρέα Λούκας του Ιδρύματος Schwarz) ήταν ιδιαιτέρως εύστοχη φέτος. Μπορεί το ελληνικό θέρος να έχει επουλωτική δράση στην ταλαιπωρημένη ψυχή μας, αλλά είναι πάντα χρήσιμο να βλέπουμε πώς οι γείτονές μας χειρίστηκαν τις δικές τους κακουχίες και φρόντισαν τα δικά τους τραύματα. Δεν είναι τυχαίο ότι η κινητήριος δύναμη του Ιδρύματος με έδρα το Μόναχο είναι η Χιόνα Ξανθοπούλου – Schwarz. Ελληνίδα της διασποράς, ψυχαναλύτρια στο επάγγελμα, μαζί με τον σύζυγό της Kurt Schwarz, το 2010, έφτιαξαν και χρηματοδοτούν έκτοτε το Samos Young Artists Festival, αφιερωμένο στους ανερχόμενους αστέρες της κλασικής μουσικής. Και από το 2012 προσέθεσαν και μια εικαστική διάσταση στον θεσμό.
ΤΗΛΕΦΟΣ