Ρεπορτάζ: ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Στο 3ο τμήμα οξέων περιστατικών του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής, αριστερά της τοιχογραφίας με τα περιστέρια που ζωγράφισε πρώην ασθενής μιμούμενος την τεχνοτροπία του Αλέκου Φασιανού, βρίσκεται το υπό διαμόρφωση «ήσυχο δωμάτιο». Η καινούργια πόρτα του ανοίγει μόνο προς τα έξω. Στον ένα τοίχο απέμειναν σημάδια από τα κεφαλάρια των δύο κρεβατιών που απομακρύνθηκαν. Στον άλλον κρέμεται μόνο ένα πόστερ με φωτογραφία της λίμνης της Καστοριάς. Αυτό παρατηρεί τις περισσότερες ώρες της ημέρας ο 42χρονος ασθενής, ο μοναδικός νοσηλευόμενος του θαλάμου. Το αριστερό του χέρι είναι δεμένο από τον καρπό με ιμάντα στο κρεβάτι.
Εχουν περάσει δυόμισι μήνες από εκείνο το βράδυ, όταν έλυσε παρόμοια δεσμά και σκότωσε νοσηλευόμενο που κοιμόταν δίπλα του.
Στις τέσσερις τα ξημερώματα της 17ης Μαΐου μια κραυγή από τον θάλαμο του 42χρονου κινητοποίησε τον βοηθό νοσηλευτή και τον επιμελητή ασθενών της βάρδιας. Στο δωμάτιο βρήκαν έναν 63χρονο νοσηλευόμενο βαρύτατα χτυπημένο στο κεφάλι. Στο κομοδίνο υπήρχε ένα μεταλλικό κουτάλι. Το πόρισμα της Ενορκης Διοικητικής Εξέτασης του ΨΝΑ έκρινε ότι το κουτάλι χρησιμοποιήθηκε για τον θανάσιμο τραυματισμό και ότι είχε τηρηθεί το πρωτόκολλο προστατευτικού κλινοστατισμού (προβλεπόμενη διαδικασία δεσίματος) του θύτη.
Η έκθεση όμως της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές αναφερόταν σε ακατάλληλες συνθήκες καθήλωσης σε κοινούς θαλάμους και σε παλιές προτάσεις της που δεν είχαν εισακουστεί.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο θάνατος ψυχικά ασθενούς αναδείκνυε τις ελλείψεις στη διαχείριση αυτών των ανθρώπων. Είχαν προηγηθεί οι θάνατοι καθηλωμένων ασθενών που κάηκαν στα κρεβάτια τους (3/6/2007 στο Δρομοκαΐτειο και 15/2/2013 στην Τρίπολη) και η αυτοκτονία νοσηλευόμενης που κρεμάστηκε από το φουλάρι της στο Δαφνί (19/6/2014). Στις δύο πρώτες περιπτώσεις μάλιστα, η νοσηλευτική βάρδια κρίθηκε επαρκώς στελεχωμένη. Το συμβάν του περασμένου Μαΐου όμως φαίνεται πως έστω και αργά οδηγεί σε κάποιες αλλαγές.
Οι πρώτες παρεμβάσεις
Η αναπληρώτρια διοικήτρια του ΨΝΑ, Αφροδίτη Χονδρονικόλα, εξηγεί ότι πρόκειται να κατασκευαστεί ένας μονόκλινος θάλαμος αυξημένης φροντίδας (γνωστός και ως «ήσυχο δωμάτιο») σε εννέα τμήματα οξέων περιστατικών. Εκεί θα τοποθετούνται οι διεγερτικοί ασθενείς, όταν δεν λειτουργούν οι τεχνικές αποκλιμάκωσης και κρίνονται από τους θεράποντες ψυχιάτρους επικίνδυνοι για τον εαυτό τους και τους άλλους. «Το κόστος για το καθένα από αυτά τα δωμάτια υπολογίζουμε ότι δεν θα ξεπεράσει τα 1.000 ευρώ. Εχουμε ζητήσει άδεια από την αρχή προστασίας προσωπικών δεδομένων για τοποθέτηση κάμερας και έχουμε πάρει προσφορές από δύο εταιρείες», λέει η κ. Χονδρονικόλα.
Οι πρώτες παρεμβάσεις έχουν γίνει στον θάλαμο όπου βρίσκεται ο 42χρονος, ακριβώς απέναντι από τη στάση των νοσηλευτών. Απομακρύνθηκαν κρεβάτια και ασθενείς, όχι όμως και το κομοδίνο. Η ολοκλήρωση των αλλαγών στα υπόλοιπα τμήματα καθυστερεί λόγω των θερινών αδειών και της υποστελέχωσης του ΨΝΑ σε τεχνικό προσωπικό. «Οταν ανέλαβα πριν από περίπου επτά χρόνια, βρήκα εδώ τον ασθενή. Παρά τη φαρμακευτική αγωγή δεν άλλαζε η κλινική του εικόνα», λέει ο Χρήστος Γκαρνέτας, διευθυντής στο 3ο τμήμα οξέων, καθώς ξεναγεί την «Κ» στο υπό διαμόρφωση «ήσυχο δωμάτιο».
«Ανά τρεις ημέρες επιλεγόταν η μηχανική καθήλωση με ιμάντες για μία έως δύο ώρες. Τον τελευταίο χρόνο φούντωνε η νόσος και οι διεγέρσεις και σε τουλάχιστον δέκα επιστολές προς τη διοίκηση επεσήμανα τις δυσκολίες», προσθέτει.
Ιμάντας καθήλωσης που χρησιμοποιείται στο ΨΝΑ σε οξέα διεγερτικά περιστατικά (Φωτογραφία: Enri Canaj)
Οι ιμάντες ασφαλίζουν με μαγνήτη. Στο παρελθόν, κάποιοι ασθενείς τους είχαν λύσει χρησιμοποιώντας τους μαγνήτες από τα ηχεία στα τρανζιστοράκια τους.
Οι προδιαγραφές
Ο Βλάσης Τομαράς, καθηγητής Ψυχιατρικής και πρόεδρος της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου -τα μέλη της οποίας ορίζονται από το υπουργείο Υγείας- λέει στην «Κ» ότι από το 2008 ζητούν τη δημιουργία «ήσυχων δωματίων». Σε έκθεση που συνέταξε, εξηγεί τις σχετικές προδιαγραφές. «Η πόρτα ανοίγει από τους νοσηλευτές και μόνο, απουσιάζουν τα μεταλλικά σκεύη, καθρέφτης, κομοδίνο, πριζοδιακόπτες. Το στρώμα και το δάπεδο είναι άκαυστα. Υπάρχει πυρανίχνευση και επιτήρηση με κάμερα». Μια ακόμη παράμετρος προβλέπει την επένδυση των τοίχων με μαλακά υλικά για να αποφεύγονται οι τραυματισμοί.
Οταν χτίστηκαν τα τμήματα οξέων περιστατικών, μετά τις καταστροφές που υπέστη το παλιό κτίριο από τον σεισμό του 1999, δεν υπήρχε πρόβλεψη για δημιουργία «ήσυχων δωματίων». Το φθινόπωρο του 2007, όταν το υπουργείο Υγείας έδωσε την οδηγία για την κατασκευή τους, μερίδα των ΜΜΕ τα παρουσίασαν ως «λευκά κελιά». «Το επιστημονικό συμβούλιο του Δαφνίου ήταν αντίθετο στη δημιουργία των χώρων, μολονότι υπήρχαν στο εξωτερικό. Είχε προταθεί τότε η χημική καταστολή με χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων και σε οξείες περιπτώσεις ο προστατευτικός κλινοστατισμός», λέει ο Αθανάσιος Κοσμόπουλος, πρώην διοικητής του ΨΝΑ.
Και τώρα εκφράστηκαν αντιδράσεις από γιατρούς που δεν επιθυμούν να χάσουν τα κρεβάτια ενός θαλάμου με την ανακατασκευή του από τρίκλινο σε μονόκλινο. Εδώ και χρόνια δέχονται παραπάνω ασθενείς από όσους μπορούν να αντέξουν. Στις 3 Αυγούστου, σε όλα τα τμήματα εισαγωγών υπήρχαν 299 ασθενείς για 225 κρεβάτια.
Η δύναμη ασθενών στα τμήματα οξέων περιστατικών στις 3 Αυγούστου 2015
Ο κ. Γκαρνέτας λέει ότι λόγω έλλειψης δωματίων δεν υπάρχει δυνατότητα διαχωρισμού περιστατικών ανά ηλικία ή μορφή ψυχικής νόσου. Στο τμήμα του νοσηλεύονται ένας έφηβος, ένας ηλικιωμένος άνω των 80 ετών, χρήστες ναρκωτικών και τέσσερις ασθενείς βάσει του άρθρου 69 του Ποινικού Κώδικα (για τη φύλαξη ακαταλόγιστων εγκληματιών).
«Κάναμε έκκληση στο υπουργείο για ενισχύσεις. Δεχόμαστε το 40% των ψυχιατρικών περιστατικών της χώρας», λέει ο Βλάσσης Παύλου, συντονιστής διευθυντής ακτινολόγος στο ΨΝΑ. «Η κατάσταση θα παραμένει δυσχερής εάν δεν γίνουν προσλήψεις ιατρών και νοσηλευτών», τονίζει ο Νίκος Παναγούλης, πρόεδρος του σωματείου εργαζομένων.
Μετά τον φόνο, ένας ακόμη ασθενής που βρισκόταν στον ίδιο θάλαμο με τον θύτη και το θύμα έχει λάβει εξιτήριο και μένει σε εξωνοσοκομειακή δομή στην Αθήνα. Με έξοδα συγγενών του θύτη μια βοηθός ψυχοθεραπευτή επιβλέπει τακτικά στο «ήσυχο δωμάτιο» τον 42χρονο (λειτουργώντας περίπου ως αποκλειστική νοσοκόμα). Τέσσερα μέλη του νοσηλευτικού προσωπικού από το 3ο τμήμα οξέων ζήτησαν να μετακινηθούν, ανάμεσά τους και οι δύο υπάλληλοι εκείνης της νυχτερινής βάρδιας.
Ο ένας βρίσκεται στο εφημερείο και ο άλλος για πρώτη φορά έπειτα από 28 χρόνια υπηρεσίας σε πόστο που δεν έχει καμία επαφή με ασθενείς. Μετά το συμβάν έλαβε δύο δεκαπενθήμερες άδειες, αλλά δεν κατάφερε να ξεπεράσει το σοκ. Οταν τον συνάντησε η «Κ» στη νέα του θέση μιλούσε για το πώς κούρευε τα μαλλιά και έκοβε τα νύχια των ασθενών και δεν έκρυβε την απογοήτευσή του. «Προσπάθησε να ξεχάσεις ό,τι έγινε», του είπε μια συνάδελφός του που τον άκουγε.