Η κυβέρνηση που ανέλαβε τον Ιούνιο του 2012 εργάστηκε σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (IOM) και την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) για την αντιμετώπιση του εκρηκτικού και τότε μεταναστευτικού ζητήματος, επιτυγχάνοντας την έγκριση και εν συνεχεία εφαρμόζοντας ένα συνεκτικό Σχέδιο Δράσης για το Ασυλο και τη Διαχείριση των Μεταναστευτικών Ροών, το οποίο προέβλεπε: 1. Αποτελεσματική φύλαξη των συνόρων (ηλεκτρονική εποπτεία συνόρων, φράκτης Εβρου, περιπολίες 2.000 συνοριοφυλάκων κ.ά.). 2. Συγκρότηση Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής και Υπηρεσίας Ασύλου – Αρχής Προσφυγών, για την αναγνώριση όσων πράγματι πληρούν τις προϋποθέσεις του πρόσφυγα σύμφωνα με τη Συνθήκη της Γενεύης. Υπενθυμίζεται ότι μέχρι τότε ήταν πρακτικά αδύνατη η απόδοση της ιδιότητας του πρόσφυγα σε εύλογο χρονικό διάστημα, λόγω των προβλημάτων λειτουργίας των αρμόδιων υπηρεσιών, που είχαν ως αποτέλεσμα και τη συσσώρευση ενός τεράστιου αριθμού προσφυγών σε β΄ βαθμό που δεν είχαν εξετασθεί. 3. Λειτουργία Προαναχωρησιακών Κέντρων για τη διαμονή όσων δεν πληρούν τις προϋποθέσεις αυτές και πρέπει να επιστρέψουν στις χώρες προέλευσής τους. 4. Λειτουργία Προγράμματος Εθελούσιων και Αναγκαστικών Επιστροφών. 5. Πολιτική πιέσεων προς τις χώρες προέλευσης παράνομων μεταναστών.6. Δημιουργία Ειδικής Ομάδας Δίωξης διακινητών παρανόμων μεταναστών σε συνεργασία με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Κατ’ εφαρμογήν του Σχεδίου Δράσης και σε μικρό χρονικό διάστημα, θωρακίστηκαν τα χερσαία σύνορα στον Εβρο, στελεχώθηκαν και στεγάστηκαν κυριολεκτικά εκ του μηδενός οι νέες πολιτικές υπηρεσίες Πρώτης Υποδοχής (Κέντρα Φυλακίου Εβρου και Μυτιλήνης) και Ασύλου (Γραφεία Ασύλου στην Αθήνα και άλλες πόλεις, Αρχή Προσφυγών), πολλαπλασιάστηκαν οι δευτεροβάθμιες επιτροπές ασύλου, ώστε να διεκπεραιωθούν οι επί χρόνια εκκρεμούσες προσφυγές σε β΄ βαθμό, αποδόθηκε η ιδιότητα του πολιτικού πρόσφυγα σε όσους δικαιούνταν όντως διεθνούς προστασίας, λειτούργησαν Κέντρα Προαναχωρησιακής Κράτησης Αλλοδαπών για όσους ήταν υποκείμενοι σε διαδικασίες επιστροφής στη χώρα προέλευσής τους.
Για την οικονομική υποστήριξη του Σχεδίου Δράσης αξιοποιήθηκαν αποτελεσματικά οι ευρωπαϊκοί πόροι του Ταμείου Επιστροφής και του Ταμείου Εξωτερικών Συνόρων με απορρόφηση της τάξης του 90% για τα ετήσια εκκρεμώντα προγράμματα του 2011 και 2012.
Απoκατεστάθη το κύρος της χώρας στην Ευρώπη όσον αφορά το μεταναστευτικό και από κράτος παρίας μέσα σε μήνες γίναμε κράτος υπόδειγμα, όπως αποδεικνύεται από τις δηλώσεις στελεχών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ε.Ε., όπως και Ευρωπαίων υπουργών και αξιωματούχων. Παράλληλα, εντάθηκε η συνεργασία με χώρες όπως η Ιταλία και η Μάλτα, ώστε η Ε.Ε. να κατανείμει ισόρροπα μεταξύ των κρατών-μελών ευθύνες και βάρη.
Με αυτές τις κατευθύνσεις και μέτρα, μέχρι το 2014, η εισροή παράνομων μεταναστών από τα χερσαία σύνορα είχε σχεδόν μηδενιστεί, Κέντρα Πρώτης Υποδοχής και Κέντρα Ταυτοποίησης Αλλοδαπών αναπτύσσονταν στην παραμεθόριο, η Υπηρεσία Ασύλου και η Αρχή Προσφυγών είχαν τεθεί σε λειτουργία, ενώ σταμάτησαν να ζουν στο κέντρο της πρωτεύουσας κάτω από άθλιες συνθήκες και εις βάρος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους δεκάδες χιλιάδες μετανάστες, οι οποίοι είχαν γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από εγκληματικές συμμορίες. Ανοιχτές δομές φιλοξενίας ευαίσθητων πληθυσμιακών ομάδων δρομολογούνταν, οι επαναπροωθήσεις παρανόμων αλλοδαπών προς τις χώρες προέλευσής τους είχαν πολλαπλασιαστεί με αποτέλεσμα να είμαστε η πρωταθλήτρια χώρα στην Ευρώπη, η ασφάλεια και η ευνομία στο κέντρο της Αθήνας και άλλων μεγάλων πόλεων είχαν αποκατασταθεί με τις επιχειρήσεις του σχεδίου «Ξένιος Δίας».
Ειδικά για την αντιμετώπιση της κατάστασης στο Αιγαίο, που ήταν προβλέψιμο ότι θα δεχόταν αυξανόμενη πίεση μετά τη «σφράγιση» των χερσαίων οδών παράνομης μετανάστευσης του Εβρου, είχα προτείνει από το φθινόπωρο του 2012 την επέκταση του συστήματος ηλεκτρονικής επιτήρησης συνόρων στα νησιά του Αιγαίου, τη διάσπαση του Λιμενικού Σώματος και την υπαγωγή στην επιχειρησιακή ευθύνη του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη της Ακτοφυλακής, με αρμοδιότητα τη φύλαξη των θαλασσίων συνόρων, ενώ το υπόλοιπο Λιμενικό Σώμα θα παρέμενε αρμόδιο για τα λιμάνια και υπαγόμενο στην ευθύνη του οικείου υπουργείου.
Οι εισηγήσεις μου αυτές για το Αιγαίο δεν υλοποιήθηκαν, όμως το υπόλοιπο σύστημα παρεδόθη από εμένα τον Ιούνιο του 2014, όταν μετακινήθηκα στο ΥΠΑΑΝ, σε πλήρη λειτουργία, με εξαίρεση τις ανοιχτές δομές που είχαμε όμως ήδη δρομολογήσει: η ολοκλήρωση της πρώτης ανοιχτής δομής εμποδίστηκε από στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ με επικεφαλής τη νυν περιφερειάρχη Αττικής, με τα γνωστά λαϊκίστικα επιχειρήματα και τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας.
Δυστυχώς η παρούσα κυβέρνηση δεν αξιοποίησε το κεκτημένο που παρέλαβε: 1. Διέρρηξε τις σχέσεις εμπιστοσύνης με τους εταίρους μας, «απειλώντας» ότι τάχα θα έστελνε άναρχα τους μετανάστες και τζιχαντιστές στην Κεντρική Ευρώπη. 2. Εστρεψε προς τη χώρα μας τα κυκλώματα παράνομης μετανάστευσης με τις διακηρύξεις περί ανοιχτών συνόρων. Διέσπασε την ευθύνη της μεταναστευτικής πολιτικής μεταξύ δύο υπουργείων. 3. Εξακολουθεί να πειραματίζεται με τη σύσταση ποικιλώνυμων υπηρεσιών διαχείρισης ευρωπαϊκών προγραμμάτων αντί να αξιοποιήσει το υφιστάμενο δοκιμασμένο πλαίσιο. Τελικά αφήνει αναξιοποίητους πόρους από τα νέα ευρωπαϊκά Ταμεία Εσωτερικής Ασφάλειας και Ασύλου, Μετανάστευσης & Ενσωμάτωσης της περιόδου 2014-2020, προϋπολογισμού 3,8 και 3,137 δισ. ευρώ αντιστοίχως, κίνδυνο για τον οποίο είχα προειδοποιήσει εις μάτην και με παρεμβάσεις μου στη Βουλή (1834/20.04.15 ερώτησή μου προς τον υπουργό Εσωτερικών). 4. Εξομοίωσε τους πρόσφυγες με τους μετανάστες παρουσιάζοντάς τους συλλήβδην όλους σαν πρόσφυγες!
Τι κάνουμε λοιπόν;
Πρέπει έστω και καθυστερημένα να γίνει κατανοητό ότι το μεταναστευτικό είναι το μείζον, μετά την οικονομία, ευρωπαϊκό πρόβλημα. Δεν προσφέρεται ούτε για ακροαριστερές ιδεοληψίες ούτε για ακροδεξιές υστερίες.
Είναι επιβεβλημένο να επανέλθουμε άμεσα στην εκτέλεση του Σχεδίου Δράσης του 2012 με τις τροποποιήσεις που απαιτεί η παρουσία μεγάλου αριθμού Σύρων προσφύγων στη χώρα.
Η συνολική αρμοδιότητα του χειρισμού πρέπει να επανέλθει στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη. Είναι επίσης απαραίτητη η υπαγωγή σε αυτό της Ακτοφυλακής, ώστε να υπάρχει ενιαία διοίκηση και αντιμετώπιση.
Αλλη στοιχειωδώς σοβαρή πρόταση για το μεταναστευτικό μέχρι τώρα δεν έχει διατυπωθεί από οιονδήποτε στην Ευρώπη, πόσο μάλλον στην Ελλάδα.
Ο ορθός χειρισμός των μεταναστευτικών ροών θα προδιαγράψει σε μεγάλο βαθμό το μέλλον της Ευρώπης. Θα αποτελέσει κυρίαρχο στοιχείο διαμόρφωσης των παραμέτρων που θα προσδιορίσουν τη σύνθεση της ελληνικής κοινωνίας στο μέλλον και άρα, εμμέσως πλην σαφώς, της εθνικής μας υπόστασης.
* Ο κ. Νίκος Δένδιας είναι βουλευτής της Ν.Δ.