Στη συνέντευξη ποταμό που παραχώρησε στα τέλη Ιουλίου στον ραδιοφωνικό σταθμό «Στο Κόκκινο», όταν ο Αλέξης Τσίπρας εξέφρασε την αλληλεγγύη του προς τον αγροτικό κόσμο, ο διευθυντής του σταθμού Κ. Αρβανίτης παρατήρησε: «Κατ’ αρχήν, να βρείτε ποιοι είναι οι αγρότες, κ. Πρόεδρε, δεν μπορείς να είσαι με όλους. Εχει η Ελλάδα π.χ. 800.000 αγρότες, βγάζουμε 800.000 παραγωγή;». Η άμεση αντίδραση του κ. Τσίπρα ήταν ενδεικτική της πολιτικής του φιλοσοφίας. «Τώρα μου βγαίνετε από τα δεξιά», είπε.
Προφανώς, η αριστερή προσέγγιση απαιτεί τη διαιώνιση της θολής κατάστασης βάσει της οποίας υπολογίζεται ότι περίπου οι μισοί μόνο από όσους δηλώνουν αγρότες έχουν τη γεωργική ή κτηνοτροφική παραγωγή ως κύριο επάγγελμα. Είναι μια κατάσταση που βόλευε όσους μη αγρότες εποφθαλμιούσαν τα προνόμια του κλάδου. Αρκούσε, για παράδειγμα, να δηλώσει κανείς ιδιοκτήτης καλλιεργήσιμης γης, χωρίς να ελεγχθεί από κανέναν, για να παίρνει επιδοτούμενο πετρέλαιο. «Είχαμε κάνει προτάσεις να συνδέεται η επιδότηση με το μέγεθος των δηλωθέντων εκτάσεων, ώστε τουλάχιστον να αυξάνεται το φορολογητέο εισόδημα, αλλά δεν έγινε τίποτα» λέει στην «Κ» ο Ναπολέων Μαραβέγιας, καθηγητής Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Τελικά, ωστόσο, βγήκε ο ίδιος ο πρωθυπουργός «από τα δεξιά» στους αγρότες. Μιλώντας στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης την περασμένη εβδομάδα, ο κ. Τσίπρας δήλωσε: «Εχουμε στόχο να προωθήσουμε τη διάκριση των αγροτών σε αυτούς που είναι κατά κύριο επάγγελμα αγρότες και ασκούν αγροτική δραστηριότητα και σ’ αυτούς που έχουν γεωργικό εισόδημα αλλά η κύρια απασχόλησή τους είναι διαφορετική».
Ο στόχος αυτός γίνεται άμεσα πράξη. Στα άμεσα προαπαιτούμενα για την έγκριση της συμφωνίας που αναμένεται να ψηφιστούν σήμερα περιλαμβάνεται η αυστηροποίηση του ορισμού του αγρότη, καθώς και η σταδιακή κατάργηση της επιδότησης στο αγροτικό πετρέλαιο. Σε δεύτερη φάση θα διπλασιαστεί ο φόρος εισοδήματος στους αγρότες από το 13% στο 26% (όσο και στους υπόλοιπους ελεύθερους επαγγελματίες) και θα τριπλασιαστούν οι εισφορές τους στον ΟΓΑ. Με 26% θα φορολογηθούν –για πρώτη φορά– και οι κοινοτικές επιδοτήσεις που λαμβάνουν οι αγρότες. Ο πρωθυπουργός δεν έχει διευκρινίσει αν τα συγκεκριμένα μέτρα είναι αριστερής ή δεξιάς απόκλισης. Πάντως, είναι πολύ πιθανό να οδηγήσουν τελικά -στα χαρτιά τουλάχιστον- στον πολλάκις προαναγγελθέντα «θάνατο του πρωτογενούς τομέα», καθώς πολλοί κατ’ επίφαση αγρότες θα σταματήσουν να αυτοπροσδιορίζονται έτσι ενώπιον του κράτους.
Αναμφίβολα, πρόκειται για χείμαρρο επιβαρύνσεων, για έναν κλάδο που έχει ήδη υποφέρει σημαντικά στα χρόνια της κρίσης. Ισχύει όμως, επίσης, ότι μέχρι πρότινος, οι αγρότες -πραγματικοί και περιστασιακοί- ήταν ένας κλάδος με προνομιούχο μεταχείριση. Οι εισφορές τους στον ΟΓΑ μέχρι το 1998 ήταν μηδενικές, και μετά το 1998 ήταν πολύ χαμηλές σε σύγκριση με άλλα ταμεία. Επιπλέον, φέτος ήταν η πρώτη χρονιά που θα ίσχυε η φορολόγηση από το πρώτο ευρώ.
Μέχρι πρότινος, ίσχυε η «αντικειμενική» φορολόγηση βάσει του Κώδικα Φορολογίας (Ν. 2238/1994), που υπολόγιζε το καθαρό εισόδημα βάσει του είδους του παραγόμενου προϊόντος ή του εκτρεφόμενου ζώου, του αριθμού των στρεμμάτων ή ζώων στην κατοχή του αγρότη και την περιοχή (ορεινή, πεδινή ημι-πεδινή) όπου βρισκόταν η αγροτική ή κτηνοτροφική μονάδα. Το καθαρό αυτό εισόδημα, αφού αφαιρούνταν τα έξοδα που υπολόγιζαν οι αρμόδιες επιτροπές για κάθε περιοχή, έτεινε, θαυματουργά, να βγαίνει πολύ χαμηλό.
Αν όμως τα τιμολόγια εξόδων, λόγω του «αντικειμενικού» υπολογισμού του καθαρού εισοδήματος, δεν ήταν απαραίτητα για τον καθορισμό του φόρου εισοδήματος, τα τιμολόγια εσόδων ήταν χρήσιμα για την επιστροφή ΦΠΑ που λάμβαναν οι παραγωγοί. Οπως εξηγεί στην «Κ» ο Χάρης Θεοχάρης, βουλευτής του «Ποταμιού» που ως γ.γ. Δημοσίων Εσόδων εφάρμοσε τη μεταρρύθμιση του τρόπου φορολόγησης των αγροτών, υπήρχε το κίνητρο για φουσκωμένα τιμολόγια, που επέτρεπαν στους αγρότες να λαμβάνουν μεγαλύτερες επιστροφές ΦΠΑ και στους μεσάζοντες να μεταπωλούν το προϊόντα ακριβότερα.
Για τον κ. Μαραβέγια πάντως, η λύση της τήρησης βιβλίων εσόδων-εξόδων, όπως επιβλήθηκε το 2013, δεν ήταν η ιδεατή. «Σε Γαλλία και Ιταλία χρησιμοποιούν το ίδιο σύστημα αντικειμενικής φορολόγησης που είχαμε εδώ» εξηγεί, «αλλά εκεί διασταυρώνουν τις δηλώσεις με αυτά που δηλώνονται για τις κοινοτικές επιδοτήσεις, όπου υπάρχει το αντίρροπο κίνητρο. Εδώ δεν έγινε ποτέ αυτό».