ΓΙΑΣΜΙΝΑ ΡΕΖΑ
Ο θεός της σφαγής
μτφρ. Γιώργος Βούρος
εκδ. Εστία, σελ. 114
Ενα χρόνο προτού γράψει το ημερολόγιο από τις ημέρες και τις νύχτες της περιοδείας του υποψήφιου τότε προέδρου Νικολά Σαρκοζί με τίτλο «L’ aube, le soir et la nuit» (2007) (μεταφράστηκε στην Ελλάδα με τίτλο «Αυγή, βράδυ ή νύχτα»), όπου αποδομεί τον Γάλλο πολιτικό, η Γιασμίνα Ρεζά δημοσίευσε το θεατρικό «Ο Θεός της σφαγής», για να αποδομήσει τον πολιτισμό του πολιτισμού μας. Η διακεκριμένη Ρεζά, που γεννήθηκε στο Παρίσι το 1959 από μητέρα Ουγγαρέζα και πατέρα Ρωσο-Ιρανό, γράφει για το θέατρο, γράφει μυθιστορήματα, σενάρια, βιογραφίες, ενώ έχει σκηνοθετήσει και στο παρελθόν φλέρταρε με την υποκριτική.
Με αφορμή το ανέβασμα από τον Κ. Μαρκουλάκη στο θέατρο Αθηνών, με συμπρωταγωνιστές τις Στ. Γουλιώτη, Λ. Μιχαλοπούλου και τον Οδ. Παπασπηλιόπουλο, ανατρέξαμε στο βιβλίο που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της Εστίας. (Ολα τα έργα της Ρεζά στην Ελλάδα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις της Εστίας). Γιατί άραγε το έργο αυτό ενέπνευσε τόσους σκηνοθέτες σε Ευρώπη και Αμερική, κερδίζοντας θεατρικά βραβεία, την Ιζαμπέλ Ιπέρ να πρωταγωνιστεί στη γαλλική σκηνή, τον Ρομάν Πολάνσκι να το μεταφέρει στο σινεμά, μαζί με τη Ρεζά στο σενάριο, με πρωταγωνιστές τις Κέιτ Γουίνσλετ και Τζόντι Φόστερ;
Μια συμπλοκή παιδιών
Δύο ζευγάρια συναντιούνται με αφορμή τον τσακωμό δύο 11χρονων αγοριών. Ο Φερντινάντ, γιος του Αλέν και της Ανέτ, καταφέρει χτύπημα στο πρόσωπο του Μπρούνο, γιου της Βερονίκης και του Μισέλ. Από αυτό το χτύπημα ο δεύτερος χάνει δύο δόντια. Οι γονείς συναντιούνται με σκοπό να διευθετήσουν ομαλά και πολιτισμένα τη σύγκρουση, να συνετίσουν τα αγόρια και να οδηγήσουν τον Φερντινάντ σε ένα γενναίο συγγνώμη προς τον Μπρούνο. Και οι τέσσερις άνθρωποι που μαζεύονται στο σπίτι του πληγέντος ανήκουν στη μεσαία τάξη. Ο Αλέν δικηγόρος και η σύζυγος Ανέτ στέλεχος επιχείρησης συναντιούνται με τη συγγραφέα, φιλότεχνη, ακτιβίστρια Βερονίκη που είναι παντρεμένη με έναν αντιπρόσωπο ειδών κιγκαλερίας, τον Μισέλ. Στην αρχή όλα εξελίσσονται ομαλά, μέσα στην αμηχανία τους.
Μια ωραία ατμόσφαιρα
Σε περιστάσεις έντασης, όπως σε τσακωμούς, απολύσεις, ρήξεις ή και μεγάλης συγκίνησης, όπως σε γάμους και κηδείες, ο πολιτισμός που κουβαλάμε στο σαρκίο μας μας προδίδει ενίοτε. Αλλοτε γιατί καταρρέουμε ψυχολογικά, και άλλοτε γιατί το άδικο ή και το δίκιο διογκώνει τον θυμό μας. Πολλές φορές οι κανόνες καλής συμπεριφοράς επιβάλλουν ή υπογραμμίζουν το πώς πρέπει να ντυθούμε αναλόγως, τι να πούμε και κυρίως τι να μην πούμε. Και ενώ τις περισσότερες φορές κατορθώνουμε να μην μας ελέγξει το ασυνείδητό μας, εντούτοις έρχεται εκείνη η στιγμή που το ζώο μέσα μας βρυχάται και κανένας κώδικας δεν μπορεί να μας κρατήσει. Οι πρωταγωνιστές του θεατρικού της Ρεζά κρατιούνται με νύχια και με δόντια για να μη γίνουν και οι ίδιοι θύτες και θύματα της συμπλοκής. Να φανούν ενήλικες, πιο ώριμοι από τα παιδιά τους, να κρύψουν τις αδυναμίες, τις ελλείψεις, την αδιαφορία τους κάτω από το χαλί, όπως και τα ενδοοικογενειακά τους προβλήματα. Πάντα όμως, όπως και στα εγκλήματα, ο λεκές θα σε προδώσει. Ετσι και στο έργο της Ρεζά, ενώ όλα είναι ελεγχόμενα, μια επαγγελματική σύγκρουση που διεξάγεται παράλληλα τηλεφωνικά και ένα ρακούν που έπεσε θύμα εγκατάλειψης γίνονται οι αφορμές για να αποκαλυφθούν πράγματα.
Εκτός ελέγχου
Το bullying υπάρχει από την πρώτη στιγμή που υπάρχουμε σε αυτήν τη ζωή, φαίνεται να ισχυρίζεται η Ρεζά, καυτηριάζοντας όλους όσοι ανακάλυψαν το bullying ως παθογένεια του σχολικού συστήματος. Η βία είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη ύπαρξη και όσο καλογυαλισμένοι, σωτήρες, και μορφωμένοι και εάν είναι οι πολίτες της Δύσης, τόσο θα ορέγονται, θα ασπάζονται, θα τάσσονται σε έναν Θεό. Μόνο που αυτός ο Θεός δεν είναι πάντα ο Θεός της συγχώρεσης αλλά και της σφαγής. Η Ρεζά επίσης πολύ εύστοχα βάζει στο μικροσκόπιο τον γάμο. Ο γάμος δεν είναι μόνον ένας τόπος ασφαλής, αλλά και ένα πεδίο σύγκρουσης, αιματοχυσίας, διεκδικήσεων, σωματοποίησης της παθογένειας αλλά και εγκατάλειψης. Το χάμστερ εγκαταλείπεται στον δρόμο, η Ανέτ κάνει εμετό σαν να φτύνει τη χολή της για τον άνδρα που δεν υπάρχει εκεί για εκείνη, για τον γάμο που δεν αντέχει. Τα παιδιά πολύ νωρίς λειτουργούν σαν το προκάλυμμα για να βγουν τα απωθημένα χρόνων στην επιφάνεια. Οι ενήλικες θέλουν λίγο αλκοόλ και μερικές σωματικές κινήσεις εκτός ελέγχου για να φέρουν στο επίκεντρο του σαλονιού τους έναν άλλο εαυτό. Εναν εαυτό που καθοδηγείται πιο πολύ από το ένστικτο παρά από τον ορθό λόγο.