Μέσα στα πολλά δεινά που βρήκαν την ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια, το παράνομο παρκάρισμα δεν είναι μεταξύ των προτεραιοτήτων κανενός. Μάλιστα, το θέμα βρίσκεται τόσο χαμηλά στον κατάλογο των συγκινήσεων που όταν η τρόικα πίεζε για απολύσεις από τον δημόσιο τομέα το 2013, η προηγούμενη κυβέρνηση κατήργησε τη Δημοτική Αστυνομία, χωρίς πολλά πολλά, σαν κάτι περιττό, του οποίου η απώλεια δεν θα προκαλούσε ιδιαίτερο πολιτικό κόστος.
Πράγματι, η κατάργηση της δημοτικής αστυνομίας, όπως και των σχολικών φυλάκων, δεν προκάλεσε την ευαισθητοποίηση και τις κινητοποιήσεις που συνόδευσαν την απόλυση των καθαριστριών του υπουργείου Οικονομικών (έως την επαναπρόσληψή τους από την πρώτη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ). Φαίνεται πως τα όργανα επιτήρησης της τάξης, έστω και στην πιο «ελαφρά» μορφή τους, δεν κερδίζουν τη συμπάθειά μας.
Αντιθέτως, δείχνουμε μεγάλη ανοχή στην παρανομία και την αυθαιρεσία, από τα σκουπίδια και τα λύματα που ρυπαίνουν βουνά και θάλασσες, έως και τα παράνομα κτίσματα που φυτρώνουν παντού, ενώ αντιδρούμε ζωηρά όταν επιχειρείται να επιβληθεί η τάξη. Ισως πιστεύουμε ότι μέσα στην ασάφεια και την ανομία μπορούμε να ελπίζουμε σε κάτι καλύτερο, ενώ δεχόμενοι την επιβολή νόμων και κανόνων είναι σαν να συναινούμε στην παγίωση μιας πραγματικότητας που για εμάς τους μονίμως δυσαρεστημένους δεν είναι ποτέ ιδανική.
Η κατάργηση της δημοτικής αστυνομίας προκάλεσε χάος. Τουλάχιστον στην Αθήνα. Και η κατάσταση δεν φαίνεται να συγκινεί πολλούς, παρότι προκαλεί συνεχώς προβλήματα και ταλαιπωρία. Εκεί όπου όταν λειτουργούσε το σύστημα ελεγχόμενης στάθμευσης μπορούσε κανείς να βρει θέση, να κάνει τη δουλειά του και να φύγει. Τώρα τα μονίμως σταθμευμένα αυτοκίνητα δεν αφήνουν ελεύθερη καμία θέση· επιπλέον, η απουσία αστυνόμευσης ενθαρρύνει την παράνομη στάθμευση σε όλη την πόλη. Ετσι, οδηγοί που δεν θα διακινδύνευαν το πρόστιμο παλιότερα, αλλά θα έβρισκαν θέση, τώρα αναγκάζονται να παρκάρουν παράνομα. Οταν παρανομήσουν μία-δύο φορές, απαλλάσσονται απ’ όποια ενοχή ή φόβο που ίσως ένιωθαν στην αρχή και θα συνεχίσουν να παρανομούν με μεγαλύτερη ευκολία. Ετσι και ο ένοικος διαμερίσματος που παρκάρει μονίμως στο πεζοδρόμιο στην είσοδο της πολυκατοικίας αρχίζει να πιστεύει ότι η θέση έγινε δική του· έτσι γεμίζουν οι δρόμοι –μεγάλοι και μικροί– με παρανόμως σταθμευμένα αυτοκίνητα.
Στη «θεωρία των σπασμένων παραθύρων» που παρουσίασαν το 1982, ο πολιτικός αναλυτής Τζέιμς Ουίλσον (James Q. Wilson) και ο εγκληματολόγος Τζορτζ Κέλινγκ (George L. Kelling) παρατήρησαν ότι εάν σε μια γειτονιά υπάρχουν κτίρια με σπασμένα παράθυρα και αυτά δεν αποκαθίστανται, η απόδειξη της έλλειψης ενδιαφέροντος και η απουσία αστυνόμευσης οδηγούν σε περαιτέρω εγκατάλειψη και περισσότερη παρανομία. Με οδηγό αυτή τη θεωρία, το 1994 ο αστυνομικός διευθυντής της Νέας Υόρκης Ουίλιαμ Μπράτον εφήρμοσε πολιτική «μηδενικής ανοχής» όχι μόνο σε πταίσματα και κακουργήματα αλλά και κατά ανθρώπων που θα μπορούσαν ίσως να εγκληματήσουν. Η πολιτική αυτή προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις, αλλά σε δύο χρόνια τα κακουργήματα μειώθηκαν κατά σχεδόν 40% και ειδικότερα οι φόνοι κατά 50%.
Ασφαλώς, η Ελλάδα δεν έχει καμία σχέση με τη Νέα Υόρκη την εποχή του δημάρχου Ρούντι Τζουλιάνι. Ούτε συγκρίνεται ο πόλεμος κατά του εγκλήματος στην αμερικανική μεγαλούπολη με την εξάπλωση της παράνομης στάθμευσης στην Αθήνα. Εχει, όμως, ενδιαφέρον να παρατηρούμε πώς η «απόσυρση» από την αστυνόμευση της μικρής παραβατικότητας ενθαρρύνει περισσότερη αυθαιρεσία. Βλέπουμε πόσο γρήγορα καταρρέει ένα σύστημα, και πόσο η κατάσταση επιδεινώνεται συνεχώς: Είναι λίγα βήματα από το να παρκάρουμε σε νόμιμη θέση χωρίς να πληρώνουμε στο να παρκάρουμε όπου θέλουμε – σε πεζοδρόμια, σε ράμπες για καροτσάκια, σε στροφές, σε εισόδους. «Αφού οι άλλοι παρανομούν, να μην κάνω κι εγώ τη δουλειά μου;», λέμε στους εαυτούς μας. Οταν είναι διάχυτη η αίσθηση της ανομίας -από τον κλέφτη υπουργό έως τον γείτονα που χτίζει αυθαίρετο– ο καθένας μας προκαλείται να ακολουθήσει το ίδιο μονοπάτι πονηριάς σε βάρος των άλλων. Οταν συνηθίζουμε τα σπασμένα τζάμια, εξοικειωνόμαστε με την αθλιότητα.
Αυτό που είναι εντυπωσιακό είναι ότι οι περισσότεροι αντιστέκονται στους πειρασμούς της ευκολίας και της παρανομίας. Αναζητούμε δομές και κανόνες, γνωρίζοντας ότι μόνο αξιόπιστοι θεσμοί και η τήρηση των νόμων μπορούν να εξασφαλίσουν την ισότητα και τη δικαιοσύνη. Συνεχίζουμε, όμως, να ανεχόμαστε την ανομία· δεν έχουμε καταλάβει ότι όταν οι αρχές ολιγωρούν, εμείς οι πολίτες πρέπει να εφαρμόζουμε πολιτική μηδενικής ανοχής, να απαιτούμε την αποκατάσταση των ζημιών, τη λειτουργία του κράτους και τη θωράκιση του πολιτισμού.