Περνώντας κανείς το τείχος και μπαίνοντας μέσα στην παλιά πόλη του Τολέδο, βιώνει μια εμπειρία κάπως… κινηματογραφική. Οπως συμβαίνει με τα αχανή χολιγουντιανά στούντιο, στο εσωτερικό των οποίων ανασυντίθενται ολόκληρες γειτονιές και μνημεία του παρελθόντος, έτσι κι εδώ η αίσθηση είναι αυτή του ταξιδιού στον χρόνο. Η διαφορά φυσικά είναι πως στην προκειμένη περίπτωση έχουμε να κάνουμε με μια πόλη «κανονική» και ολοζώντανη κι όχι με κάποιου είδους σκηνικό.
Ο λαβύρινθος του Τολέδο
Η μεσαιωνική όψη του εντός των τειχών Τολέδο –εννοείται με τις ανάλογες αναπαλαιώσεις, αποκαταστάσεις και προσθήκες– έχει μείνει λίγο ώς πολύ αναλλοίωτη. Τα στενά δρομάκια, μερικά από τα οποία δεν φτάνει ποτέ ο ήλιος για να τα φωτίσει, διακλαδίζονται στην πόλη, ενώ τα πυργόσχημα κτίρια από κοκκινωπό τούβλο που τα διαμορφώνουν, επιβάλλονται με την παρουσία τους. Είναι πολύ εύκολο να χαθεί κανείς στον λαβύρινθο του παλιού Τολέδο· όχι τόσο λόγω της περιπλοκότητας των δρόμων –άλλωστε μιλάμε για έναν τόπο σχετικά μικρό, με τον οποίο εξοικειώνεσαι σύντομα– όσο εξαιτίας της αφηρημάδας από τα τόσα όμορφα και θαυμαστά που θα βρει στον δρόμο του.
Ξεκινώντας από τη «Juderia», την εβραϊκή συνοικία δηλαδή, που βρίσκεται στα δυτικά της πόλης, ο επισκέπτης σχεδόν επιβάλλεται να αποτίσει φόρο τιμής στον πιο διάσημο κάτοικο του Τολέδο, ακόμη κι αν εκείνος είναι Κρητικός. Το σπίτι-μουσείο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, όπου ο σπουδαίος ζωγράφος πέρασε το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής του και δημιούργησε τα περισσότερα από τα αριστουργήματά του, βρίσκεται εδώ. Στο εσωτερικό του φιλοξενείται η μεγάλη σειρά των Αποστόλων καθώς και έργα συγχρόνων του. Ακριβώς απέναντι ένα από τα σπάνια μικρά αλσύλλια της πόλης προσφέρει με το «μπαλκόνι» του όμορφη θέα προς τον ποταμό Τάγο. Λίγο παρακάτω βρίσκεται και το εργαστήριο κεραμικής των αδελφών Lancha Sanchez, οι οποίοι είναι οι μοναδικοί στην πόλη που διακοσμούν τα σκεύη τους χρησιμοποιώντας τις παλιές τεχνικές του ισπανικού Νότου.
Τα χνάρια του Γκρέκο μάς οδηγούν στο γειτονικό Santo Tome, μια εκκλησία σχετικά μικρή, η οποία θα περνούσε μάλλον απαρατήρητη εάν δεν περιείχε ένα από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της ισπανικής αλλά και της ευρωπαϊκής τέχνης. Η «Ταφή του κόμητος Οργκάθ» είναι μια περίπλοκη σύνθεση, τόσο στη σύλληψη όσο και στην εκτέλεσή της, όπου το θείο εξανθρωπίζεται ενώ ταυτόχρονα η ανθρώπινη μορφή εξαϋλώνεται για να το προσεγγίσει. Η εκπληκτική διαχείριση του χρώματος, την οποία επιτυγχάνει εδώ ο καλλιτέχνης, βρίσκει το αντίστοιχό της μόνο στο άλλο σπουδαίο έργο του που φιλοξενείται στο Τολέδο, το διάσημο «El Expolio». Για να θαυμάσει κανείς το τελευταίο, θα πρέπει να βρεθεί στον επιβλητικό Καθεδρικό της πόλης, τον δεύτερο μεγαλύτερο ολόκληρης της Ισπανίας. Εκεί ο Ιησούς ντυμένος με έναν κατακόκκινο μανδύα βαδίζει ανάμεσα στους βασανιστές του· η έκφραση του προσώπου που έχει φιλοτεχνήσει ο Γκρέκο έχει κάτι μοναδικό, αποτελεί ίσως την πιο πνευματική μορφή της δυτικής ζωγραφικής.
Φοιτητούπολη
Εχοντας φτάσει πια στο ανατολικό άκρο της καστροπολιτείας του Τολέδο, συναντούμε το τελευταίο από τα σπουδαιότερα ιστορικά μνημεία του. Το φρούριο Αλκαζάρ με τους 4 πυργίσκους του δεσπόζει στον ψηλότερο λόφο της πόλης και –μαζί με τον Καθεδρικό– μας υπενθυμίζει πως βρισκόμαστε σε ένα ιστορικό κέντρο μιας πρώην πανίσχυρης αυτοκρατορίας: Εδώ το 1521 ο αυτοκράτορας Κάρολος Ι υποδέχθηκε και τίμησε τον κατακτητή Ερνάν Κορτέζ, όταν εκείνος επέστρεψε από την εκστρατεία-μαζική εκκαθάριση των Αζτέκων.
Το Τολέδο, ωστόσο, δεν είναι μόνο πύργοι και μεσαιωνική ιστορία. Μέσα στην παλιά πόλη και πολύ κοντά στο μουσείο του Γκρέκο βρίσκεται το τοπικό πανεπιστήμιο, οι φοιτητές του οποίου χαρίζουν κίνηση και ζωντάνια στην περιοχή. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, τέλος, και το γαστρονομικό κομμάτι, αφού τα αρκετά εστιατόρια –λόγω και της έντονης τουριστικής κίνησης– προσφέρουν νόστιμα ισπανικά πιάτα συνοδεία ντόπιων κρασιών. Τέλειο επιδόρπιο σε όλα τα παραπάνω τα φημισμένα αμυγδαλωτά του Τολέδο, τα καλύτερα στον κόσμο!
5 μνημεία και… 1 γλυκός πειρασμός
Αν βρεθείτε στο Τολέδο και ο χρόνος σας είναι σχετικά περιορισμένος, να τι δεν πρέπει να χάσετε:
– Τον μεγάλο Καθεδρικό περίπου στο κέντρο της πόλης, εξαιρετικό δείγμα ισπανικής μπαρόκ αρχιτεκτονικής και με ειδικό εκθεσιακό χώρο που περιλαμβάνει έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου και άλλων σπουδαίων Ευρωπαίων ζωγράφων.
– Το μουσείο του Ελ Γκρέκο στην εβραϊκή συνοικία. Εκεί αυτές τις μέρες φιλοξενείται και η έκθεση «Το φως μέσα στο σκοτάδι» του εικαστικού Νίκου Φλώρου, εμπνευσμένη από το έργο του Γκρέκο.
– Το μοναστήρι του San Juan de los Reyes, που εκτείνεται δίπλα στο τείχος στα βορειοδυτικά.
– Την εκκλησία του Santo Tome, για να δείτε την περίφημη «Ταφή του κόμητος Οργκάθ».
– Το επιβλητικό φρούριο Αλκαζάρ. Χτίστηκε κατά τη ρωμαϊκή εποχή και έχει πλούσια ιστορία που φτάνει μέχρι και τα πρόσφατα χρόνια.
– Για το τέλος, η πιο ξεχωριστή γεύση της πόλης, στην pasteleria Santo Tome (Calle Santo Tome 3) με τα πολύ ιδιαίτερα αμυγδαλωτά, τα διάσημα «mazapan» του Τολέδο.