Η Ιωάννα Βαβελίδου, η Ελένη Μανωλιτσάκη, ο Μιχάλης Παπαπάνου ήταν πάντα άριστοι στο σχολείο. Στις φετινές πανελλαδικές εξετάσεις κατάφεραν να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα. Εισήχθησαν στη σχολή που επιθυμούσαν, και όχι μόνο. Ησαν στις σχολές τους οι πρώτοι των πρώτων: 19.744 μόρια συγκέντρωσε η Ιωάννα στη Σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών ΕΜΠ, 19.723 ο Μιχάλης στην Ιατρική Αθηνών και η Ελένη 19.220 μόρια στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η Ιωάννα, με πατέρα ηλεκτρολόγο μηχανολόγο και μητέρα φιλόλογο, κατοικεί στην Ηλιούπολη, η Ελένη με πατέρα στέλεχος πληροφορικής και μητέρα ψυχοθεραπεύτρια, κατοικεί στους Αμπελοκήπους Αθηνών, ο Μιχάλης, με γονείς καθηγητές Φυσικής, κατοικεί στον Αγιο Δημήτριο, παιδιά από οικογένειες της μεσαίας τάξης, δύο αποφοίτησαν από δημόσιο σχολείο της Αθήνας, ένας από ιδιωτικό. Αμήχανοι στην αρχή της συνάντησής μας, «λύθηκαν» όταν άρχισε η κουβέντα για τη σχολική διαδρομή, και κυρίως τα δύο τελευταία έτη του λυκείου, της μεγάλης προσπάθειας και του άγχους. Μιλούν στην «Κ» για τα προβλήματα του σχολείου, τις πρώτες εντυπώσεις τους στο πανεπιστήμιο, απορούν με τον «εριστικό πολιτικό λόγο», περιγράφουν τα όνειρα και τις ελπίδες τους και δίνουν μέτριο βαθμό στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Ελένη Μανωλιτσάκη: Η φύση των πανελλαδικών εξετάσεων κάνει την γνώση που σου προσφέρεται, η οποία μπορεί να είναι πολύ ωραία, να μοιάζει ανούσια. Εκεί που πας να ενθουσιαστείς, εκεί που αρχίζεις να μπορείς να καταλαβαίνεις πιο περίπλοκες έννοιες, σου τα κάνουν στείρα. Καταστέλλεται η δημιουργικότητα των 17, 18 σου χρόνων.
Μιχάλης Παπαπάνου: Ναι, συμφωνώ: στο σχολείο θεοποιείς το σχολικό βιβλίο. Δεν μπορείς να ξεφύγεις καθόλου. Η μεγάλη σχολική ύλη και η εντατική δουλειά στο φροντιστήριο δεν σου αφήνουν περιθώρια να διαβάσεις κάτι άλλο, να χαρείς. Αυτό είναι καταστροφή.
Ιωάννα Βαβελίδου: Ακόμη και τις λεζάντες διαβάζαμε, μήπως και πέσει κάποια ερώτηση από αυτές! Είναι αγχωτικό να ξέρουμε ότι μέσα σε έξι τρίωρα, όσα και τα εξεταζόμενα μαθήματα, θα κριθούν σε λεπτομέρειες οι κόποι μιας ολόκληρης χρονιάς και των προηγούμενων ετών. Αυτό είναι η παθογένεια του σχολείου.
Ελένη: Παίρνουμε τη γνώση και την κάνουμε εξέταση. Δεν γίνεται να αντιμετωπίζεις τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, σαν κάτι που απλώς πρέπει να μάθεις απέξω. Διαφωνώ με όσους υποστηρίζουν ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα είναι μόνο βαθμοθηρική γνώση. Στο σχολείο κατάφερα να έλθω σε επαφή με ευρύτατες γνώσεις. Βέβαια, ασχολήθηκα κι εγώ, μελέτησα. Αλλά αυτό απαιτεί προσωπική δουλειά και κάποιο υπόβαθρο.
Μιχάλης: Πρέπει κάποιος να μην είναι αδιάφορος, να έχει ασχοληθεί από μικρός για να αποκτήσει βάσεις. Στο σχολείο υπάρχουν καλοί εκπαιδευτικοί με όρεξη και μεταδοτικότητα. Ομως, απαιτείται μέσα στην τάξη να έχει διαμορφωθεί κλίμα ουσιαστικής δουλειάς και όχι διεκπεραίωσης. Για παράδειγμα, θυμάμαι ότι υπήρχαν ελλείψεις στον εργαστηριακό εξοπλισμό για τα μαθήματα, όχι γιατί δεν υπήρχαν χρήματα να αγορασθούν, αλλά επειδή την πρώτη φορά που αγοράστηκαν, κάποιοι τα κατέστρεψαν. Ετσι, το σχολείο δεν έδινε ξανά χρήματα αφού ήξερε πως πάλι θα καταστραφούν.
Ελένη: Και οι καθηγητές πού ήταν όταν γίνονταν οι καταστροφές; Δεν έχουν ευθύνες; Ολο το σκηνικό είναι οξύμωρο. Δείχνει ότι το σχολείο δεν το βλέπουμε πια ως κάτι μόνον θετικό. Και εάν θεωρήσουμε ότι το σχολείο είναι μικρογραφία της κοινωνίας, κάτι εκτονώνεται εκεί.
Μιχάλης: Βέβαια, το σχολείο σε πιέζει και κυρίως όταν φτάνεις στο Λύκειο και πρέπει να προετοιμαστείς για τις πανελλαδικές εξετάσεις.
Ιωάννα: Οχι, δεν είμαστε «φυτά» επειδή ήμασταν άριστοι. Μου άρεσε το διάβασμα, αλλά είχα και προσωπική ζωή παρόλο που ο χρόνος ήταν περιορισμένος. Αλλά το σύστημα των πανελλαδικών είναι αυτό που σε καταβάλλει. Το άγχος είναι μεγάλο. Φανταστείτε, ότι προς το τέλος, πριν από τις εξετάσεις, όταν έβγαινα βόλτα δεν το απολάμβανα. Ενιωθα τύψεις, σκεπτόμενη ότι εκείνη την ώρα θα μπορούσα να διαβάζω.
Μιχάλης: Στο σχολείο κάνεις μια άσκηση όχι επειδή σ’ αρέσει, αλλά επειδή κάποιος σου λέει ότι αυτό θα σου φανεί χρήσιμο. Ολοι κράζουμε το σύστημα, αλλά επί χρόνια τίποτε τελικά δεν γίνεται.
Τους ενημερώνω ότι ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης έχει εξαγγείλει εθνικό διάλογο για να γίνουν αλλαγές στην υποχρεωτική εκπαίδευση και το σύστημα των πανελλαδικών εξετάσεων. Τι βαθμό θα βάζατε στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα; Επτά από την Ελένη, 6-7 από την Ιωάννα και τον Μιχάλη.
Μάλλον οι άνθρωποι μεγαλώνοντας ξεχνούν τα ιδανικά τους…
Προσπαθώ να διακρίνω τους λόγους που η Ελένη, η Ιωάννα, ο Μιχάλης, επέλεξαν τι θα σπουδάσουν. Ηταν συνειδητή η επιλογή, ή μήπως, όπως πολλοί άριστοι μαθητές, «παρασύρθηκαν» προς τις υψηλόβαθμες σχολές χωρίς να ψάξουν τις αληθινές τους κλίσεις;
«Στο σχολείο ενδιαφερόμουν για όλα τα μαθήματα, τόσο των θεωρητικών όσο και των θετικών επιστημών. Ωστόσο, όσο περνούσε ο χρόνος διαπίστωνα ότι μου άρεσαν περισσότερο τα Μαθηματικά, η Φυσική, η Πληροφορική, και στο τέλος κατέληξα να επιλέξω την σχολή στο ΕΜΠ, κάνοντας και μία έρευνα των προοπτικών κάθε σχολής» παρατηρεί η Ιωάννα.
Ο Μιχάλης δίπλα της, παραλίγο να βρεθεί στη Σχολή Ναυπηγών Μηχανικών του ΕΜΠ, αλλά τελικά προτίμησε Ιατρική Σχολή Αθηνών. «Είδα το πρόγραμμα σπουδών της σχολής και μου άρεσε. Από την άλλη, η ιατρική περιέχει και την προσφορά προς τον συνάνθρωπο. Ετσι σκέφτηκα ποιες αρετές μπορώ να αναδείξω μέσα από την ιατρική. Οπως για παράδειγμα την αλληλεγγύη, χωρίς να απαιτείς “φακελάκι”» απαντά.
Ομως αφού κάνει μικρή παύση προσθέτει με πικρό χιούμορ: «Βέβαια, πολλοί ξεκινούν έτσι, λέγοντας ότι ποτέ δεν θα πάρουν “φακελάκι”, αλλά στην πορεία… Μάλλον οι άνθρωποι μεγαλώνοντας, ξεχνούν τα ιδανικά τους».
«Πολλοί υποψήφιοι παρασύρονται και επιλέγουν σχολή με βάση μόνο τα βαθμολογικά όρια. Και εγώ μπήκα σε δίλημμα να δηλώσω τη Νομική, που έχει υψηλότερη βάση από το Πολιτικό. Ομως, μ’ έπιασε κατάθλιψη όσο το σκεφτόμουν. Και έτσι επέλεξα ως πρώτη επιλογή το τμήμα μου. Και δεν το μετανιώνω» λέει η Ελένη, που ελπίζει: «Μακάρι να γίνω καθηγήτρια πανεπιστημίου και να κάνω έρευνες και μελέτες πάνω στην ανθρώπινη φύση και τις εκφάνσεις της».
Το πανεπιστήμιο
Ρωτώ πώς τους φαίνεται το πανεπιστήμιο. «Γέλασα όταν συνειδητοποίησα ότι δεν έχουμε κουδούνι που να ορίζει την έναρξη και τη λήξη του μαθήματος» λέει η Ιωάννα. Χαίρεται επειδή στο ΕΜΠ τα μαθήματα είναι οργανωμένα, ενώ γίνονται μαθήματα κιθάρας, τένις, πιάνου, υπάρχει κολυμβητήριο. Δείχνει αυθόρμητα αγχωμένη με τη συνέντευξη, οι φίλοι της στέλνουν μηνύματα στο κινητό τηλέφωνο, ρωτώντας την πώς τα πάει.
Ο Μιχάλης ήλθε στη συνάντησή μας κατευθείαν από την τελετή υποδοχής των πρωτοετών στην Ιατρική Σχολή Αθηνών. Παρακολουθεί πιστά το πρόγραμμα της σχολής, -«μου αρέσει που μπορώ ελεύθερα να διαβάσω από διάφορα συγγράμματα» λέει-, κάνει νέους φίλους (μας λέει για το τίτσου, το παιχνίδι με χαρτιά που είναι ιδιαίτερα δημοφιλές μεταξύ των φοιτητών), συνεχίζει να παίζει μπάσκετ.
Η Ελένη δηλώνει πως «εξεπλάγην ευχάριστα από τη σχολή. Τα συγγράμματα είναι καλά, όπως και το περιβάλλον. Βέβαια, πάντα υπάρχουν κάποιοι που στη σπάνε», ενώ την έχει κερδίσει η κινηματογραφική λέσχη της σχολής της.
Οι φοιτητικές παρατάξεις
Τα μέλη των φοιτητικών παρατάξεων παρόντα πάντα, να υποδεχθούν-«αλιεύσουν» πρωτοετείς, αλλά όλα εξαρτώνται και από τα περιθώρια που αφήνει ο καθένας. Και μάλλον οι τρεις της παρέας δεν «ψήνονται» με τις παρατάξεις, τις βλέπουν με κριτική ματιά – «παρόλο που νομίζω ότι καλά κάνουν και υπάρχουν» λέει η Ελένη. Το ίδιο κριτικά αντιμετωπίζουν και την πολιτική.
Ιωάννα: Στην πολιτική σκηνή ο λόγος είναι εριστικός. Με ενοχλεί αυτό το διχαστικό κλίμα. Πώς περιμένουμε με αυτή τη συλλογική συμπεριφορά να βγούμε από την κρίση, όχι μόνο την οικονομική αλλά και των αξιών.
Μιχάλης: Δεν γίνεται διάλογος και άρα οι συζητήσεις είναι ουσιαστικά χωρίς νόημα. Ο πολιτικός λόγος είναι κενός.
Ελένη: Βέβαια και οι Ελληνες φημιζόμαστε ιστορικά για τη διχόνοιά μας. Δεν είναι επιτεύξιμη η εθνική συναίνεση, ούτε και επιθυμητή τελικά. Το διακύβευμα για τη χώρα υπάρχει, είναι πολιτικό και ο κόσμος το γνωρίζει, αλλά την πορεία δράσης δεν την έχει αποφασίσει.
Η Ελένη, η Ιωάννα, ο Μιχάλης μαζί με άλλους 100.000 18χρονους -η φουρνιά του 2015, γεννημένη το 1997- όταν πάρουν το πανεπιστημιακό πτυχίο ελπίζουν να έχουν γύρω τους μιαν άλλη Ελλάδα. Οχι τη σημερινή της κρίσης, της μελαγχολίας, της ήσσονος προσπάθειας, της Ελλάδας που θεωρεί ρετσινιά την αριστεία. Η απάντηση στην ερώτηση εάν σκέφτονται τη μετανάστευση για σπουδές είναι «ναι». Αλλά, «θα ήθελα να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις να γυρίσουμε» λέει η Ιωάννα. Θα δημιουργηθούν;