Το χειρόγραφο των περίπου 1.000 σελίδων που έστειλε πέρυσι ο Γκαρθ Ρισκ Χάλμπεργκ σε πιθανώς ενδιαφερόμενους εκδότες προκάλεσε πρωτόγνωρη αναστάτωση στο χώρο του βιβλίου. Τα δικαιώματα τελικά δημοπρατήθηκαν και κατέληξαν στον οίκο Knopf, που πλήρωσε στον 37χρονο σήμερα Αμερικανό 2 εκατ. δολάρια, το υψηλότερο δηλαδή ποσό που έχει δοθεί ποτέ σε έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα. Ο Χάλμπεργκ είχε περάσει έξι χρόνια κλεισμένος σε ένα δωμάτιο γράφοντας την «Πόλη στις φλόγες» (Κέδρος), αυτό το θαυμάσιο, πληθωρικό μυθιστόρημα που μόλις κυκλοφόρησε και μας μεταφέρει στη Νέα Υόρκη την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1977. Η υπόθεση μιας δολοφονίας θα ξεδιπλώσει μια ιστορία για την πόλη και τους ανθρώπους της, τη μουσική και τα μυστικά της.
Μια άλλη σημαντική έκδοση είναι του βιβλίου «Ο Κάφκα στην ακτή» (Ψυχογιός), του σπουδαιότερου μυθιστορήματος του Χαρούκι Μουρακάμι, που δεν είχε μεταφραστεί μέχρι σήμερα στη γλώσσα μας. Ο Κάφκα είναι ένα αγόρι που φεύγει από το σπίτι του για να ζήσει μια δαιδαλώδη, «μουρακαμική» περιπέτεια. «Τα δέκατα πέμπτα γενέθλιά μου είναι η ιδανική χρονική στιγμή για να το σκάσω από το σπίτι. Αν το είχα κάνει νωρίτερα, θα ήταν πολύ πρόωρο. Πιο μετά, η ευκαιρία θα έχει χαθεί».
Και από την Απω Ανατολή στη γειτονική Τουρκία και το «Κάτι παράξενο στο νου μου» (Ωκεανίδα): ο Ορχάν Παμούκ γράφει για μια ιστορία ενηλικίωσης στα σοκάκια της Κωνσταντινούπολης, με τον κεντρικό ήρωα, τον Μεβλούτ, έναν πλανόδιο μικροπωλητή, να μεγαλώνει και να αλλάζει μαζί με την πόλη του. Μάλιστα, με αφορμή το καινούργιο του μυθιστόρημα, ο 63χρονος νομπελίστας συναντήθηκε (σε συνεργασία με τον εκδοτικό του οίκο και τα καταστήματα Public) την περασμένη εβδομάδα με το ελληνικό κοινό στο Μέγαρο Μουσικής.
Καινούργιο βιβλίο και από τον πολυβραβευμένο Ιρλανδό Κολμ Τόιμπιν. Στο «Νόρα Γουέμπστερ» (Ικαρος), η κεντρική ηρωίδα, που δίνει και το όνομά της στον τίτλο, χάνει τον σύζυγό της και καλείται να αντιμετωπίσει μόνη της τα οικονομικά του σπιτιού, την ανατροφή τεσσάρων παιδιών, τη μικρή τοπική κοινωνία και, κυρίως, το αίσθημα της μοναξιάς και της απώλειας.
Συνεχίζουμε την περιήγηση στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία και συναντάμε τον Σουηδό Γιόνας Κάρλσον, ο οποίος είναι γνωστός κυρίως ως ηθοποιός, αλλά τα τελευταία χρόνια ασχολείται και με τη συγγραφή. Το «Τιμολόγιο» (Παπαδόπουλος) είναι το πρώτο του βιβλίο που μεταφράζεται στα Ελληνικά και αποτελεί ένα καλογραμμένο και αρκετά χιουμοριστικό σχόλιο για τη ζωή στον δυτικό πολιτισμό. Ο ήρωας, ένας απλός, μέσος άνθρωπος, καλείται να πληρώσει ένα υπέρογκο ποσό έναντι της ευτυχίας που έχει ζήσει. Πολυπράγμων, όπως ο Κάρλσον, υπήρξε και ο Ολλανδός Γιαν Βόλκερς: γλύπτης, ζωγράφος και συγγραφέας, εκ των σημαντικότερων εκπροσώπων της χώρας του. Τον διαβάζουμε για πρώτη φορά στη γλώσσα μας με τα «Λουκούμια» (Ποταμός) από το 1969: πρόκειται για τον χειμαρρώδη μονόλογο ενός εντυπωσιακά αθυρόστομου άνδρα που αναπολεί τη ζωή του με μια γυναίκα.
Αναμνήσεις από τον πόλεμο
Το «Ομαδικό πορτρέτο με μία κυρία» (Πόλις) είναι ένα από τα πολύ σπουδαία μυθιστορήματα της γερμανικής μεταπολεμικής λογοτεχνίας, έργο του νομπελίστα Χάινριχ Μπελ («Κλόουν», «Η χαμένη τιμή της Κατερίνας Μπλουμ» κ.ά.). Ο Μπελ συνθέτει μέσα από μαρτυρίες το πορτρέτο της Λένι Πφάιφερ, μιας γυναίκας 48 ετών, η οποία γεννήθηκε πριν από τον πόλεμο και μεγάλωσε με την άνοδο και την κυριαρχία του ναζισμού. Το πορτρέτο της είναι ένα όχημα που χρησιμοποιεί αυτός ο πολύ μεγάλος συγγραφέας για να εξερευνήσει, για μία ακόμη φορά, την μεταπολεμική Γερμανία.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και το βιβλίο που κέρδισε πέρυσι το βραβείο Booker, το «Μονοπάτι για τα βάθη του Βορρά» (Ψυχογιός), με τον Αυστραλό Ρίτσαρντ Φλάναγκαν να συνδυάζει μια ιστορία αγάπης με την ωμή περιγραφή όσων συνέβησαν σε ένα ιαπωνικό στρατόπεδο αιχμαλώτων πολέμου το 1943. Την ίδια περίπου εποχή εκτυλίσσεται και η «Γυναίκα από το Ζάγκρεμπ» (Κέδρος) του μετρ του ιστορικού – αστυνομικού μυθιστορήματος Φίλιπ Κερ, με τον γνωστό μας, πλέον, ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ να λύνει μία ακόμη υπόθεση εντός της ναζιστικής επικράτειας. Σύμφωνα με τον ίδιο, «το 1942 η δουλειά του Βερολινέζου μπάτσου ήταν να βάζει ποντικοπαγίδες σε ένα κλουβί γεμάτο τίγρεις, που λέει ο λόγος». Αντίστοιχης λογικής είναι και ο «Ιερόσυλος» (Διόπτρα) του Γουίλιαμ Ράιαν. Με φόντο την παγωμένη Μόσχα του ’36 και την εκκαθάριση των αντισοβιετικών στοιχείων από τον Στάλιν, ένας αστυνόμος καλείται να εξιχνιάσει ένα αποτρόπαιο έγκλημα. Παραμένουμε προπολεμικά: στην «Αποστολή στο Παρίσι» (Πατάκη) ο Αλαν Φερστ συνθέτει ένα κατασκοπικό μυθιστόρημα που θυμίζει Γκριν και Λε Καρέ, μεταφέροντάς μας σε μια Ευρώπη που ζει υπό την απειλή του Ράιχ.
Αξίζει να προσθέσουμε και δύο αυτοβιογραφικές αφηγήσεις από τον καιρό εκείνο: ο Γερμανός Γιόαχιμ Φεστ γράφει στο «Οχι εγώ» (Μεταίχμιο) πώς επιβίωσε, εν μέσω του πολέμου, ως γιος ενός αρνητή του ναζισμού. Από την άλλη, ο Γάλλος Πασκάλ Μπρικνέρ, ο οποίος γεννήθηκε λίγο μετά το τέλος του πολέμου, διηγείται στο «Ενας καλός γιος» (Πατάκη) πώς μεγάλωσε παλεύοντας να εξελιχθεί στο αντίθετο από τον αντισημίτη και ρατσιστή πατέρα του. «Θεέ μου, αφήνω την επιλογή του ατυχήματος σ’ Εσένα», προσευχόταν όταν ήταν μικρός, «κάνε να σκοτωθεί ο πατέρας μου».
Ατμόσφαιρα μεταπολεμικής εποχής συναντάμε και στο Λος Αντζελες του 1947, στον συνήθη τόπο δράσης των ιστοριών του Τζέιμς Ελρόι. Η «Μαύρη Ντάλια» (Κλειδάριθμος), ένα από τα κλασικά αριστουργήματα του αστυνομικού βιβλίου, είναι παράλληλα το πρώτο μέρος της «τετραλογίας του L.A.». Η παρούσα έκδοση (το βιβλίο κυκλοφορούσε μέχρι πρότινος από τις εκδόσεις Αγρα) περιλαμβάνει έναν νέο επίλογο, με τον οποίο ο συγγραφέας συνδέει την πλοκή με την ιστορία της δολοφονίας της μητέρας του.
Διηγήματα και νουβέλες
Οι λάτρεις της μικρής φόρμας λογικά θα εκτιμήσουν τον τόμο «Διηγήματα» (Μεταίχμιο) του κορυφαίου Αμερικανού Ρέιμοντ Κάρβερ, του δασκάλου της κοφτής γλώσσας και του βρώμικου ρεαλισμού – η έκδοση περιλαμβάνει τρεις συλλογές που κυκλοφορούν και ανεξάρτητα («Αρχάριοι», «Λοιπόν, θα πάψεις, σε παρακαλώ;», «Καθεδρικός ναός»). Προτείνουμε επίσης το «Ο ονειροπόλος κύριος Τσβάιχ» (Μεταίχμιο), μια νέα και πολύ ενδιαφέρουσα επιλογή από τα διηγήματα και τις νουβέλες του Στέφαν Τσβάιχ, από το «Ξεχασμένα όνειρα» του 1900 μέχρι το «Αμόκ» του 1922 και το «Λεπορέλα» του 1929.
Σημαντική και πολύτιμη είναι και η συγκεντρωτική έκδοση των διηγημάτων του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες στο «Απαντα διηγήματα» (Νεφέλη). Ο Κολομβιανός νομπελίστας είναι γνωστός κυρίως για τα μυθιστορήματά του, ωστόσο υπηρέτησε τη μικρή φόρμα σε όλη του τη ζωή. Επίσης, μεταφράστηκε για πρώτη φορά στα Ελληνικά ο Μπρις Ντ’ Τζ. Πάνκεϊκ, ο οποίος αυτοκτόνησε σε ηλικία 27 ετών αφήνοντας πίσω του ένα πολύ περιορισμένο έργο, που όμως απέκτησε σημαντική θέση στην αμερικανική λογοτεχνία του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα και συνοψίζεται στην πρόσφατη έκδοση «Τριλοβίτες» (Μεταίχμιο).
Από την ελληνική παραγωγή ξεχωρίζουμε τη νέα δουλειά της πολυγραφότατης και κοσμογυρισμένης Ιωάννας Καρατζαφέρη, η οποία αυτήν τη φορά υπογράφει μια συναισθηματική συλλογή με τίτλο «Λευκά στην κορυφή» (Εστία). Αναφέρουμε επίσης τα πικρά και νοσταλγικά διηγήματα του Νικόλα Σεβαστάκη στον «Αντρα που πέφτει» (Πόλις), σε μια πολύ εύστοχη προσέγγιση του μικρόκοσμου ανθρώπων που παραπατούν, ενώ απολαύσαμε και την περίτεχνη, καθαρευουσιάνικη γλώσσα με την οποία επέλεξε να ντύσει η Ελεωνόρα Σταθοπούλου τις επτά ιστορίες που απαρτίζουν το «Εις Ελευθερίαν» (Εστία).
Οι ελληνικές φωνές
Η συγκομιδή των καινούργιων βιβλίων Ελλήνων συγγραφέων υπήρξε ιδιαίτερα πλούσια τους τελευταίους μήνες, αρχής γενομένης από «Το Φαράγγι» (Καστανιώτη), το πρώτο μυθιστόρημα της Ιωάννας Καρυστιάνη έπειτα από μια πενταετία. Επτά αδέρφια πεζοπορούν σε ένα κρητικό φαράγγι, επτά διαφορετικές ιστορίες με πόνο και μυστικά, μια οικογένεια σε αντιστοιχία με τη νεοελληνική κοινωνία. Δύο λιγότεροι (πέντε) είναι οι ήρωες του «Αεροπλάστ» (Εστία) της Αντζελας Δημητρακάκη, οι οποίοι ψάχνουν τους ρόλους τους στη σημερινή Ευρώπη, στη σκιά του έργου του Γερμανού διανοητή Βάλτερ Μπένγιαμιν. Από το σήμερα στο χθες: η «Πρωινή γαλήνη» (Μεταίχμιο) του Ηλία Μαγκλίνη, το τρίτο του μυθιστόρημα, έχει ως παρόν τη μετεμφυλιακή Ελλάδα, με τον συγγραφέα να μας συστήνει έναν νεαρό που αναζητά την τύχη και τον εαυτό του συμμετέχοντας στο ελληνικό σώμα που πολέμησε στην Κορέα, τη «χώρα της πρωινής γαλήνης».
Εξαιρετικό είναι και το νέο βιβλίο του Ανδρέα Μήτσου, «Αλεξάνδρα» (Καστανιώτη), με την ηρωίδα του τίτλου, μια καθηγήτρια Αγγλικών, να εξομολογείται κυνικά το χρονικό μιας χαμένης ζωής – και ενός εγκλήματος. Σε άλλες εκδόσεις που ξεχωρίσαμε, ο Μισέλ Φάις επισκέπτεται στο «Από το πουθενά» (Πατάκη) το δωμάτιο όπου εκτυλίχθηκε η δεκαετής σχέση μιας θεραπεύτριας και ενός θεραπευομένου, σε ένα αφαιρετικό, θεατρικό μυθιστόρημα, ενώ η Ερση Σωτηροπούλου ταξιδεύει στο «Τι μένει από τη νύχτα» (Πατάκη) μαζί με τον Κωνσταντίνο Καβάφη στο Παρίσι του 1897, ακολουθώντας τον ποιητή στις σκέψεις και τις ανησυχίες του. Καινούργιο βιβλίο και από τον Φαίδωνα Ταμβακάκη, ο οποίος, όπως συνηθίζει, γράφει μια ιστορία που μυρίζει αλμύρα: στην «Αναπαλαίωση» (Εστία) ο ήρωας ξεκινά για ένα μεγάλο θαλασσινό ταξίδι, αλλά εγκλωβίζεται σε ένα καρνάγιο της Σύρου και επιχειρεί μια νέα αρχή.
Τέλος, αρκετά εντυπωσιακή ήταν η πρώτη εμφάνιση του Αγη Πετάλα με το «Η δύναμη του κυρίου Δ*» (Αντίποδες), εκεί όπου ένας διαβολικός αφηγητής εμφανίζεται στην Αθήνα της κρίσης. Μια πανέξυπνη σάτιρα με απολαυστικά μικροπεριστατικά μαύρου χιούμορ.
Επιστήμη, ιστορία, ιστορίες
Οσοι προτιμούν κάποιο διαφορετικού είδους ανάγνωσμα μπορούν να γνωρίσουν τον Πολ Ερντος, αυτόν τον σπουδαίο Ούγγρο μαθηματικό του 20ού αιώνα, έναν σπάνιο και εκκεντρικό άνθρωπο. Μας τον συστήνει ο Μπρους Σέχτερ στο «Το μυαλό μου είναι ανοιχτό» (Τραυλός), μια φράση που συνήθιζε να λέει ο Ερντος. Πιο ελληνικό αλλά συγχρόνως παγκόσμιο και διαχρονικό είναι το θέμα του Ντέιβιντ Μπερλίνσκι στο «Ο βασιλιάς του άπειρου χώρου» (Τραυλός). Ο Αμερικανός καθηγητής επιχειρεί μια φιλοσοφική, ποιητική, ιστορική και μαθηματική προσέγγιση στον κόσμο του Ευκλείδη. Εναλλακτικά, προτείνουμε το «Στον τρίτο βράχο από τον ήλιο» (Πατάκη) – ο τρίτος βράχος είναι η Γη και το βιβλίο αποτελεί μια πρωτότυπη βιογραφία του Δημήτρη Νανόπουλου, όπως προέκυψε έπειτα από 43 συναντήσεις του ιδίου με τον δημοσιογράφο Μάκη Προβατά. Και απ’ τα παράλληλα σύμπαντα του μεγάλου Ελληνα φυσικού στο σύμπαν του Μαξ Τέγκμαρκ, καθηγητή του ΜΙΤ, ο οποίος με περίτεχνη γραφή και επιστημονική γνώση μάς αποδεικνύει στο «Το μαθηματικό μας σύμπαν» (Τραυλός) πώς οι γρίφοι της πραγματικότητας εξηγούνται με μαθηματικές δομές.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση είναι και το «Sapiens» (Αλεξάνδρεια), ένα παγκόσμιο μπεστ σέλερ γραμμένο με μυθιστορηματικό τρόπο από τον Ισραηλινό Γιουβάλ Νώε Χαράρι – πρόκειται γι’ αυτό που λέει ο υπότιτλος: «μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου». Εν τω μεταξύ, προ μηνών κυκλοφόρησε και η «Σύντομη ιστορία του κόσμου» (Κέδρος) από τον Χ.Τ. Γουέλς, ένα σφαιρικό αφήγημα για την πορεία της ανθρωπότητας από τις απαρχές της ζωής μέχρι τη ρωσική επανάσταση του ’17. Με ένα άλμα μερικών δεκαετιών μεταφερόμαστε στο σήμερα και σε ένα επίκαιρο θέμα: στην «Κριμαία» (Andy’s Publishers) ο Γεώργιος Ι. Διακοφωτάκης δίνει απαντήσεις για όσα συμβαίνουν στην ουκρανική κρίση και εξηγεί τα διπλωματικά παιχνίδια των πρωταγωνιστών της.
Τέλος, με μεγάλο ενθουσιασμό υποδεχτήκαμε την έκδοση «Αυτό εδώ είναι νερό» (Κριτική), καθώς είναι μία από τις σπάνιες φορές που ένας ελληνικός οίκος αποφασίζει να ασχοληθεί με το έργο του Ντέιβιντ Φόστερ Ουάλας – το «Κορίτσι με παράξενα μαλλιά» (Τραυλός) είναι εξαντλημένο και κυκλοφορούν μόνο τα διηγήματα της «Αμερικανικής Λήθης» (Κέδρος). Εν προκειμένω, η παρούσα έκδοση αποτελεί μια ομιλία που εκφώνησε ο Ουάλας μπροστά στους αποφοίτους ενός κολεγίου το 2005, τρία χρόνια πριν βάλει τέλος στη ζωή του. Ο Αμερικανός συγγραφέας μετέτρεψε μια τυπική ομιλία σε ένα ειλικρινές μανιφέστο για τη ζωή, τους τρόπους επιβίωσης, την ελευθερία, την πραγματικότητα.