Η πιο αμφιλεγόμενη από τις πέντε φιλόδοξες προτάσεις-πακέτο της επιτροπής για τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων αφορά τη μετεξέλιξη του Frontex σε σώμα συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής. Το σώμα αυτό θα λειτουργεί ως σώμα ειδικών/εμπειρογνωμόνων για την αντιμετώπιση αυξημένων μεταναστευτικών ροών στα εξωτερικά σύνορα ενός κράτους-μέλους. Η κρίσιμη πρόταση αφορά τη δυνατότητα του νέου σώματος να επεμβαίνει στο έδαφος ενός κράτους-μέλους «είτε κατόπιν αιτήματος του κράτους είτε όταν το κράτος δεν δύναται ή είναι απρόθυμο να δράσει». Η παρέμβαση στις δύο τελευταίες περιπτώσεις περιγράφεται ως «έσχατη λύση» που γίνεται για την «προστασία των συμφερόντων της Ε.Ε.». Η πρόταση αυτή σημαίνει ότι σε κάποιες περιπτώσεις είναι δυνατή η εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας παρά τη θέληση του κράτους-μέλους. Μοναδική λύση να αποφευχθεί αυτό είναι να αποχωρήσει ένα κράτος-μέλος από τη Σένγκεν.
Η νέα συνοριοφυλακή-ακτοφυλακή οφείλει να δρα παρουσία του προσωπικού ασφαλείας του κράτους-μέλους (όπως ισχύει σήμερα με τον Frontex) και υπό τις εντολές του κράτους εντός ενός συμφωνημένου σχεδίου. Δεν διευκρινίζεται όμως πώς θα επιτευχθεί η συμμετοχή και εποπτεία των ντόπιων δυνάμεων ασφαλείας, εάν το κράτος-μέλος δεν επιθυμεί την ανάπτυξη του νέου αυτού σώματος στα εδάφη του.
Στα θετικά της προτάσεως είναι ότι το νέο σώμα θα αναλάβει τις δύσκολες επιστροφές των οικονομικών μεταναστών στις χώρες καταγωγής, χρησιμοποιώντας και ταξιδιωτικά έγγραφα που θα εκδίδουν τα κράτη-μέλη στους στερούμενους διαβατηρίων. Ενα επίσης θετικό σημείο είναι ότι το νέο σώμα θα εκτελεί τα καθήκοντά του, σεβόμενο, μεταξύ των άλλων, και το εθνικό δίκαιο της χώρας. Αυτό στην περίπτωση της Ελλάδος σημαίνει (ή θα πρέπει να σημαίνει) ότι το νέο σώμα θα ελέγχει τα θαλάσσια όρια της Δωδεκανήσου, όπως έχουν καθιερωθεί με την ιταλοτουρκική συμφωνία του 1932, και τον εναέριο χώρο των δέκα μιλίων, όπως ισχύει από το 1931. Υπενθυμίζεται ότι και τα δύο αμφισβητεί η Τουρκία.
Το πιο θετικό σημείο είναι ότι η επιτροπή αντιδρά ενώπιον της επερχόμενης διαλύσεως της ελεύθερης κυκλοφορίας μεταξύ των κρατών-μελών που καθιέρωσε η Σένγκεν. Εκτιμάται ότι στο τελικό κείμενο θα υπάρξουν βελτιώσεις στην αρχική πρόταση της επιτροπής. Η έκτασή τους θα εξαρτηθεί από το πλήθος των χωρών που θα αντιταχθούν σε πολλές από τις διατάξεις.
* Ο κ. Συρίγος είναι επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.