Ως αντίδοτο στην κρίση, του οποίου η αξία θα έχει αντίκρισμα στην εναγώνια αναζήτηση μιας καλής θέσης εργασίας, αντιμετωπίζουν ολοένα και περισσότεροι Ελληνες τις μεταπτυχιακές σπουδές. Επιδιώκοντας να βελτιώσουν τις δεξιότητές τους και το βιογραφικό τους, οι νέοι πτυχιούχοι ΑΕΙ/ΤΕΙ προσβλέπουν σε έναν μεταπτυχιακό τίτλο – master ή διδακτορικό.
Ειδικότερα, οι μεταπτυχιακές σπουδές χωρίζονται σε δύο κύκλους: τα μεταπτυχιακά προγράμματα (γίνονται σε ομάδες φοιτητών από περισσότερους του ενός πανεπιστημιακούς, είναι το πολύ διετούς διάρκειας και είναι ο κύκλος που προσελκύει τη μεγάλη μερίδα φοιτητών) και το –εξειδικευμένο για κάθε φοιτητή– διδακτορικό. Με βάση τα στοιχεία του υπουργείου Παιδείας, μέσα στην τελευταία πενταετία περίπου 50.000 Ελληνες αποφοίτησαν ή συνεχίζουν να παρακολουθούν μεταπτυχιακά προγράμματα – δηλαδή, περί τις 10.000 νέους κάθε χρόνο. Τη μερίδα του λέοντος έχουν τα μεταπτυχιακά στις θετικές επιστήμες και ακολουθούν οι σπουδές σε οικονομικά αντικείμενα και οι τεχνολογικές επιστήμες.
Τα περισσότερα μεταπτυχιακά προγράμματα οργανώνονται στα ελληνικά πανεπιστήμια και ΤΕΙ. Χαρακτηριστικά, για το 2014-2015 χρηματοδοτούνται από το υπουργείο Παιδείας συνολικά 230 μεταπτυχιακά στα ελληνικά πανεπιστήμια. Τα περισσότερα –47– οργανώνονται στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ακολουθούν το Αριστοτέλειο με 42, το Πανεπιστήμιο Κρήτης με 34, το Πατρών με 29. Παράλληλα, οργανώνονται μεταπτυχιακά με δίδακτρα τόσο από τα δημόσια πανεπιστήμια όσο και από τα ιδιωτικά κολέγια, τα οποία φθάνουν έως τις 9.000 ευρώ ετησίως. Η αμοιβή των καθηγητών σε ένα μέσο μεταπτυχιακό πρόγραμμα είναι περίπου 50 με 60 ευρώ την ώρα. Αυτό βέβαια έχει οδηγήσει σε αρκετές περιπτώσεις σε μεταπτυχιακά προγράμματα μέτριου ή χαμηλού επιπέδου με μόνο στόχο την επιπλέον αμοιβή για τους πανεπιστημιακούς και την αύξηση των εσόδων για το ΑΕΙ/ΤΕΙ.
Σε ξένα πανεπιστήμια
Από την άλλη, πολλοί Ελληνες έχουν παρακολουθήσει μεταπτυχιακά προγράμματα σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, προσβλέποντας και στην προοπτική να βρουν εργασία στην ίδια χώρα. Ενδεικτικά, οι τρεις στους τέσσερις Ελληνες επιστήμονες που μετανάστευσαν στο εξωτερικό για εξεύρεση δουλειάς έχουν μεταπτυχιακό τίτλο είτε από ΑΕΙ της Ελλάδας είτε του εξωτερικού. Από το 2009, μεταπτυχιακό τίτλο από ξένο πανεπιστήμιο πήραν περίπου 15.000 Ελληνες.
Η εκπόνηση ενός διδακτορικού διαρκεί τουλάχιστον τρία χρόνια. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, από το 1985 έχουν εκπονηθεί σε ελληνικά ή ξένα πανεπιστήμια 31.017 διδακτορικές διατριβές. Οι περισσότερες έχουν γίνει σε αντικείμενα των Επιστημών Υγείας (11.868), στις Φυσικές Επιστήμες (5.726) και στους τομείς της Μηχανικής και Τεχνολογίας (4.636). Βέβαια, η μεγάλη έκρηξη έγινε την τελευταία 15ετία, μέσα στην οποία έχουν εκπονηθεί οι δύο στις τρεις διδακτορικές διατριβές. Συγκεκριμένα, από το 2000 έως και το 2013 δόθηκαν 20.957 διδακτορικά (το 67,5% των συνολικά 31.017 διδακτορικών), ενώ την πενταετία 2009-2013 δόθηκαν 9.014 διδακτορικά (το 29%).